Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Mahimo Akong Maayong Tigbantay ug Bata?

‘BUOT namo nga bantayan nimo ang imong manghod nga lalaki ug babaye.’

Kon kaha isipon nimo ang maong gitudlong buluhaton nga makapalagot nga kalisdanan o pagpahayag ug pagsalig, ang ideya nga mabiling inusara kauban sa imong mga igsoon basin makapabalaka nimo. ‘Unsa kaha kon sila magpabuyag?’ basin maghunahuna ka. ‘Unsa man kon may manglalapas o sunog kaha?’

May hinungdan nga ikaw mabalaka. Kon buot sabton, ang mga bata dili mga butang o mga dulaan kondili mga tawo nga may espesyal nga mga panginahanglan. Sila bililhon alang sa ilang mga ginikanan ug sa Diyos. (Salmo 127:3) Busa kon kaha ikaw magbantay sa mga manghod o magbantay ug bata alang sa panapi, ang pag-atiman ug mga bata maoy responsable ug hago nga trabaho. Bisan pa niana, uban sa hustong tinamdan ug maayong plano, ikaw makapalampos niini.

Diktador o Tig-atiman?

Daw mobati ang pila ka batan-on nga ang gitudlong buluhaton sa pagbantay ug bata maoy usa ka pagtudlo aron mahimong diktador. “Dili ako tugotan sa akong magulang babaye sa pagbuhat niini, ug dili niya ako tugotan sa pagbuhat niana!” mimulo ang usa ka batang babaye. “Misulay ako sa pagpugong niya sa pagdiktar nako, ug iya akong gisagpa!” Matud sa usa ka batang lalaki: “Gipabantayan ako sa akong magulang lalaki ug babaye, ug katingad-an nga dali kaayong mosulod ang gahom sa ilang mga ulo!”

Ang paghulbaw sa mga sugo sama sa usa ka sarhentong nagbansay sa mga sundalo sa pagmartsa maorag makalingaw tingali. Apan kon hidiskobrehan sa imong mga ginikanan​—ug lagmit hidiskobrehan nila​—ang imong “paghari” mahimong mosangko sa makaulaw hinanaling kataposan. Ang Proverbio 11:2 nagpasidaan: “Ang pagkamapangahason miabot ba? Unya moabot ang kaulawan.”

“Ang kaalam maoy uban sa mga makasaranganon,” nagpadayon ang samang proverbio. Ang pagkamakasaranganon naglangkit sa pagkasayod sa imong mga limitasyon. Ug ang kamatuoran mao nga ang mga ginikanan​—dili ang mga tigbantay ug bata​—maoy gihatagan sa Diyos ug pagbulot-an sa pagpadako ug pagdisiplina sa mga bata. (Efeso 6:4) Ang imong papel mao ang pagkatigpanalipod ug tig-atiman.

Mahanasong Pag-atiman sa Bata

Kini wala magkahulogan nga ang mga bata tugotan sa pagdagandagan aron ikaw magkalingaw sa pagtan-awg TV o pagbasa. “Ang usa ka batang lalaki [o babaye] nga pinasagdan magpakaulaw sa iyang inahan”​—ug daghang labad-sa-ulo alang sa tigbantay ug bata! (Proverbio 29:15) Ikasubo hinuon, ang mga tin-edyer dili kanunay makadumala sa hanas nga paagi sa buluyagong mga bata.

Usa ka grupo sa mga tin-edyer sa U.S. gisusi bahin niini ug gisukna kon unsaon nila pag-atubang ang mga kahimtang nga kasagarang motungha panahon sa pagbantay ug bata. Sumala sa magasing Adolescence, 8 porsiento lang sa mga batan-on nagpaila nga moatubang sila sa mga kahimtang sa paagi nga sensitibo sa mga pagbati sa mga bata. Ang nahibiling 92 porsiento nakiling sa paggamit sa dili-epektibong mga taktika, sama sa mga sugo, mga pangasaba, ug mga panghulga. Mihinapos ang mga tigdukiduki nga ang mga tin-edyer “makiling sa pagkadili-sensitibo diha sa ilang pakiglabot sa mga manghod.”

Sa unsang paagi madumala nimo ang mga bata sa epektibo ug mahanasong paagi? Ang Kristohanong mga magbalantay giawhag: “Kinahanglang kamo makaila gayod sa dagway sa inyong panon. Inyong ibutang ang inyong kasingkasing diha sa inyong kahayopan.” (Proverbio 27:23) Sa susama, angay nimong paningkamotan nga hisabtan ang mga panginahanglan ug mga pagbati sa mga bata nga imong giatiman. Ilha sila ingong mga indibiduwal. Sa dili madugay inyong masayran nga ang gagmayng mga bata yanong wala makabaton sa gidugayon sa pagtagad, pailob, o paglahutay sa usa ka hamtong. Hinunoa, “ang mga bata maoy linghod.” (Genesis 33:13) Molambo sila sa gugma ug pagtagad apan daling laayan ug dili makapuyo.

Pagpadapat sa Bulawanong Lagda

Busa, usahay, ang mga bata mawili sa ilang dula ug makapalagot nimo. Tingali ipameligro nila ang ilang kaugalingon sa dinanghag nga kagawian. O basin ikaw ilang sulayan aron sa pagsuta kon unsa ka dako nga sila makalingkawas sa silot. (“Usahay akong lansisan ang mga tigbantay nako,” miangkon ang siyete-anyos nga Douglas.) Sa dihang mahitabo kini, ayaw wad-a ang imong pagkasiaw. Ipadapat ang Bulawanong Lagda: “Kanunay tagda ang uban sama sa buot nimo nga ikaw tagdon nila.”​—Mateo 7:12, The New English Bible.

Hinumdomi, “ang binuang nabugkos sa kasingkasing sa usa ka batang lalaki,” o babaye, ug dili pa dugay kaayo nga ikaw samag panggawi. (Proverbio 22:15) Ibug-os ang pagtagad sa pagtul-id sa suliran (“limpiyohan nato kanang nayabo”) inay kasab-an ang bata. Likayi ang pagkasukong hinobra ug “pagsulti nga dili maghunahuna samag pinaagi sa mga duslak sa usa ka espada.” (Proverbio 12:18) Ang pagngalan sa usa ka bata nga “estupido” o “bugo” maoy mapasipad-anon ug lagmit makadaot sa bata. Ang Proverbio 29:11 (Today’s English Version) magpahinumdom kanato: “Ang mga tawong buangbuang magapadayag sa ilang kasuko, apan ang mga tawong maalamon mapailobon ug magapugong niana.” Usa ka batan-ong Kristohanong babaye nag-ingon: “Sa dihang gusto kong hapakon ang akong otso-anyos nga manghod nga babaye, ako moampo, ug kana makatabang nako sa pagpugong sa akong kasuko.”

Ang mga suliran usahay mapugngan kon gamiton nimo ang positibong pagsulbad sa suliran. Ang pagganti sa maayong kagawian basin molampos alang kanimo kay sa pusotpusot nga mga hulga sa pagsilot. Gawas pa, ang mga bata lagmit dili kaayo laayan ug dili makapuyo kon planohon nimo ang maayong mga kalihokan nga makalingaw, sama sa mahandurawong mga dula. (Itandi ang Mateo 11:16, 17.) Tingali imong mahinumdoman ang mga dula nimo samtang bata pa​—o makaimbento ka ug pipila ka bag-ong dula. Makasulay ka usab sa pagbasa sa paborito sa bata nga mga bahin sa mga basahong Pagpatalinghog sa Dakong Magtutudlo o Akong Basahon sa mga Estorya sa Bibliya.a

Usahay gikinahanglan sa mga bata ang disiplina. Apan labing maayo nga hisgotan kini uban sa imong mga ginikanan kon unsay imong pagahimoon niining bahina. Kini matuod ilabina kon ikaw nagabantay ug bata nga sinuholan. Ang kadaghanang mga suliran makahulat hangtod nga ang mga ginikanan mahiuli sa balay. Ug may peligro nga madaot ang bata (nga walay paghisgot sa pagkaagom sa kasuko sa ginikanan) kon mangahas ka sa paggamit sa pisikal nga kusog. Nagpasidaan ang Proverbio 13:10: “Pinaagi sa pagkamapangahason ang usa makapahinabo lamang sa usa ka pakig-away, apan niadtong nagakonsulta adunay kaalam.”

Pagpanalipod sa mga Bata Gikan sa Kadaot

Si Barbara Benton nagpasidaan diha sa iyang librong The Babysitter’s Handbook: “Ang kombinasyon sa iyang pagkamabalhinon, iyang kamausisaon, ug iyang katibuk-ang kakulang sa panghukom maghimo sa bata nga pangunang biktima sa tanang makalilisang butang nga mahimong mahitabo sa mga bata. Kinahanglan nga ikaw kanunay magbantay​—ug madali​—sa pagpalayo niya sa kapeligrohan.” Ang tin-edyer nga si Stephanie nakakat-on kon unsa kini ka tinuod. “Nagbantay ako sa akong pag-umangkong lalaki,” siya nahinumdom. “Sa kalit siya nagtikuka tungod sa Popsicle! Gikuot ko ang iyang baba aron sa pagpagawas niana, ug nalisang kaayo ako!”

Ang kadaghanang seryosong aksidente masanta kon bantayan nimo kanunay ang mga bata. Si Barbara Benton misugyot pag ubang mga lakang: “Himoa ang pagsuroy sa pagsusi aron makaplagan ug mawagtang ang lagmit nga kapeligrohan.” Kinahanglang masayran nimo ang nahimutangan sa mga butang sama sa kahon sa fuse, tigpatay sa sunog, ug mga suplay sa first-aid. Kat-oni kon unsaon pagpaandar sa tukma ug luwas nga paagi sa mga kasangkapan sa balay. Ikaw makagama pag talaan sa pagkaluwas nga maglakip sa mga butang sama sa mga bentana (sirado ba?), hagdanan (libre ba sa peligrosong mga butang?), mga saksakan sa koryente (tukma bang pagkaputos?), mga hilo ug mga medisina (maayo bang pagkabutang nga dili maabot sa mga bata?), mga alambre sa koryente (natago ba?), mga yawi sa balay (may ekstra bang set aron dili ka masirhan sa gawas?).

Makapangandam ka usab sa imong kaugalingon sa labing maayo sa pag-atubang sa mga emerhensiya. “Mikuha ako sa usa ka kurso sa pagbantay ug bata ug nagtuon sa first aid alang sa mga masuso ug mga batang gagmay,” matud sa usa ka tin-edyer nga babaye. Tingali ang maong mga kurso anaa sa inyong eskuylahan. Hinungdanon usab ang paghupot ug listahan nga mohatag sa mga numero sa telepono sa polis, bombero, doktor sa pamilya, ospital, ug sentro sa pagkontrolar sa hilo. Sayri kon unsaon pagkontak sa imong mga ginikanan ug tingali ang pila ka silingan makatabang sa usa ka kalisod.

Kon mahitabo ang aksidente o emerhensiya, AYAW KATARANTAR! “Ang manggialamon nagahupot sa [iyang espiritu] nga malinawon hangtod sa kataposan.” (Proverbio 29:11) Pananglitan, ang usa ka bata tingali makainom ug hilo. Tawga dayon ang ospital o sentro sa pagkontrolar sa hilo. Kon dili kana posible, basaha pag-ayo ang mga instruksiyon diha sa lebel sa pasidaan sa produkto. Ang kalmadong pagtulotimbang sa kahimtang mas maayo kay sa paghimo sa butang nga mapangahason (sama sa pagpasuka) nga mahimong makapagrabe sa kahimtang. Ug sama ka makapaguol ug tingali makaulaw kini, tinoa, nga itaho nimo ang bisan unsang mga kadaot o aksidente ngadto sa mga ginikanan sa bata. May katungod sila nga mahibalo kon unsay nahitabo, ug sila makahukom kon pagahimoon ba ang dugang mga lakang.

Ang pagbantay ug bata tingali daw dako kaayong responsabilidad​—ug tinuod kini. Apan kini yanong usa ka sampol kon unsay gihimo sa imong mga ginikanan latas sa katuigan sa pag-atiman kanimo. Busa isipang seryoso ang imong trabaho. Samtang maangkon nimo ang pagsalig ug kasinatian, kini mamahimong magantihon ug makalingaw alang kanimo.

[Footnote]

[Kahon sa panid 21]

Mga Lagda sa Pagbantay ug Bata

Mahimong propesyonal. Tinoa nga ang imong bayad tin-aw nga gikauyonan.

Makigkomunikar. Tinoa daan kon unsay malangkit sa imong mga katungdanan.

Mahimong untop sa panahon ug kasaligan.

Ilha daan ang mga bata.

Sayra ang mga lagda sa balay.

[Hulagway sa panid 20]

Gikinahanglan sa mga bata ang kanunay nga pagtagad aron sila mapanalipdan gikan sa kadaot