Dekolor nga Bildo—Gikan sa Edad Media Ngadto sa Moderno

SAMTANG ang mga silaw sa adlaw sa kabuntagon namasibas sa kapunawpunawan, ang usa ka lalaking bag-o pang mibakod gisugat sa sidlak nga mga kolor nga sama sa mahal nga bato nga milapos sa dekolor-bildo nga bentana. Gimugna sa kasidlak ang malinawon nga palibot nga makatabang sa paghunahuna ug pagpalandong.

Ang lalaki misulod ba sa simbahan aron mag-ampo ug dayon nahitagpilaw? Wala, siya didto sa pribasiya sa iyang lawak-higdaan mismo ug maoy usa sa nagkadaghang mga tag-iyag balay nga nag-adorno sa ilang mga balay sa dekolor-bildo nga mga bentana, nga tingali gigama sa tag-iya sa balay mismo.

“Bibliya sa Kabos”

Bisan pag ang mga rekord sa may-hulagway nga mga bentana nga ginama sa dekolor nga bildo mahibalik sa ika-9ng siglo, maoy sa ika-12ng siglo, sa pagtungha sa Gothic nga mga katedral, nga milambo ang maong matang sa arte. Kining dagko kaayong mga estruktura sa bato, nga apil sa kinadagkoang mga tinukod nga natukod sukad sa mga piramide, gidesinyo nga hamugawayng masudlan sa usa ka panahon sa populasyon sa tibuok nga lungsod, nga ang pipila niana moabot ug 10,000 ka maninimba.

Kinaiyanhon sa Gothic nga arkitektura mao ang iyang kabhang nga katukoran ug hingaping gihabogon, uban ang mga interyor nga gikan sa 27 metros ngadto 46 metros sa gihabogon. Ang labihan ka dagkong mga palid sa samag-alahas nga bildo naglamdag sa maong daw-langob nga mga edipisyo, bisan tuod dili kaayo masanagon, sa ingon nagmugna sa misteryoso, makapahibulong nga palibot alang sa mga maninimba.

Makaiikag, ang mga bentana nag-alagad ug laing katuyoan. Sanglit ang kadaghanan sa katawhan dili makamaong mobasa, ang may-hulagway nga bentana maoy usa ka paagi sa pagpasinati sa katawhan sa mga karakter ug mga hitabo sa Bibliya, ingon man sa mga doktrina sa simbahan. Ang mga bentana nailhang Biblia pauperum, o “Bibliya sa Kabos.”

Sa Chartres, usa ka lungsod nga 77 kilometros habagatan-kasadpan sa Paris, mao ang usa ka katedral nga nasudlan sa kinadak-ang koleksiyon sa orihinal nga mga bentana nga may petsang gikan sa mga 1150 ngadto 1240, nga kapin sa 170 kanila ang tibuok pa. Usa sa labing ilado, ang “Kahoy ni Jesse,” naghulagway sa kagikanan ni Jesus nga nagsugod sa amahan ni David, si Jesse. Ang mga esena gikan sa ministeryo ni Jesus ug sa iyang mga sambingay sa maayong Samarianhon, sa tawong dato ug si Lasaro, ug sa anak nga mausikon gihulagway usab diha sa bildo. Ang ubang pasundayag nag-asoy sa usa ka estorya pinaagi sa serye sa gugagmayng mga bentana nga gitawag mga medallion. Sanglit si Maria gisimba sa Iglesya Romana Katolika, siya mao ang gihisgotan sa daghang bentana ug sagad gihawasan sa usa ka terminong hinulaman gikan sa karaang mga pagano: “Hara sa Langit.”a

Ang Arte Mius-os

Sa sinugdan ang maong buhat sa arte naglangkit sa paggamit ug brawon nga enamel nga gitawag grisaille aron mahulipan ang gagmayng mga bahin sama sa mga bahin sa nawong, mga tudlo, ug mga pilo sa biste. Sa inanay, dili lamang ang gikinahanglang mga gagmayng bahin ang gisugdan sa pagpintal, ug sa pagkaugmad sa dekolor nga enamel, ang way-kolor nga bildo nahimong lona alang sa mga magdidibuho sa bildo. Ugaling, ang misangpot nga mga dibuho diha sa bildo kulang sa kadan-ag ug katahom sa mga obra maestra sa edad media.

Panahon sa ika-14ng siglo, ang hampak sa Black Death o Itom nga Kamatayon mikaylap sa Uropa, nga nakadaot sa tanang arte. Nahanaw ang kadaghanan sa kahibalo sa kahanas sa paggamag dekolor nga bildo. Ang daginotang Cistercian nga mga monghe nagdili sa maong klarong may-hulagway nga mga bentana, nga nakapasamot sa pag-us-os sa arte. Ang maong mga hinungdan nakapahinabo nga ang obra sa dekolor nga bildo nahimong usa ka nahanaw nga arte sa pagkatapos sa ika-17ng siglo.

Sa ika-19ng siglo, uban sa pagpang-ayo sa Gothic nga mga katedral, naugmad ang bag-ong interes sa dekolor nga bildo. Sa ingon misugod ang usa ka kalihokan nga nailhang Gothic Revival, nga sa maong panahon ang bag-ong mga tinukod, relihiyoso ug sekular, gipanukod sa maong estilo. Sila kadaghanan nag-apil ug dekolor nga mga bentana diha sa ilang desinyo.

Pagtandi sa mga Teknik

Sa pag-apresyar kon unsay nalangkit sa maong usa-ka-libo-ka-tuig nga arte, atong itandi ang teknik sa sayong hanas nga magbubuhat sa iya sa modernong-adlaw nga katumbas.

Ang pangunang paagi, nga gilangkoban sa pagtabas sa bildo, nga puston ug tingga ang mga ngilit, ug soldahon kana sila, nagpabiling halos sama ra. Nahauna, ang sundanan, o cartoon, gidibuho, nga tagdon ang mga limitasyon sa pagtabas sa bildo aron maporma ug pagpahimutang sa mga linya sa pagbutang sa tingga. Ang pagbutang sa tingga iposisyon aron mapausbaw inay makebrahan ang katibuk-ang epekto sa dihang makompleto na ang bentana.

Si Louis C. Tiffany (U.S.A., 1848-1933), usa ka batid sa dekolor nga bildo sa estilong Art Nouveau, gipasidunggan sa pagpailaila sa paggamit ug tumbagang papel aron sa pagputos sa mga piraso sa bildo, nga misangpot sa mas pinong linya sa pagsulda kay sa tingga ug mas lig-ong nahumang produkto. Ang tumbagang papel mas mapailin-ilinon ug kadaghanan gamiton sa paggamag orihinal Tiffany nga mga lampshade.

Kay gagmay kaayo lang nga palid sa bildo ang diha, ang unang mga obra nagbaton ug kaleidoscopic nga dagway. Sa ulahi, sa dihang gigamit ang mas dagkong mga palid, ang maong linaing epekto nahanaw. Mahitungod sa aktuwal nga pagtabas, ang obrero sa bildo magkudlit sa porma diha sa bildo pinaagi sa pinong linya sa likido. Dayon subayon niya ang linya pinaagig init nga puthaw, nga maglaom nga ang bildo moliki sumala sa plano. Unya ang langgis nga puthaw gamiton sa paglimpiyo sa mga ngilit hangtod ang bildo motukma sa sulundan. Sa pagpalandong sa maong karaang mga galamiton, ang usa matingala gayod sa paglampos sa paggamag usa ka bentana nga may sukod nga 7.6 metros por 2.7 metros sama sa “Kahoy ni Jesse” nga gihisgotang unauna. Karong adlawa, ang mga ruwedang tigtabas ug dekoryenteng mga galingan nagpaposible sa pagtabas sa kuti kaayong mga porma.

Ang bildo sa ika-12ng siglo may mga hugaw, sama sa mga tipik sa metal, ug dili hamis sa kabag-on ug sa nawong. Nga giduyogan sa mga kausabang gipahinabo sa oras ug panahon, ang mga banaag sa kahayag lahos nianang mga pagkadili-hingpit naghimo sa mga bentana sa maong yugto nga dili-hitupngan sa kasidlak.

Ang kapilian sa mga kolor ug mga grano sa bildo nga mabatonan karong adlawa daghan kaayo kay sa iya sa batid nga magbubuhat sa edad media, nga kadaghanan nag-obra sa mga pula ug sa mga asul. Kon ang realismo mao ang gitinguhang epekto, ang modernong magbubuhat makapilig naghaganas-nga-tubig nga bildo alang sa usa ka lanaw, may badlisbadlis nga asul ug puti alang sa langit, o sa brawon nga bildo nga may grano alang sa lawas sa kahoy.

Dili na Alang Lamang sa mga Simbahan

Sa katuigang bag-o pa ang dekolor nga bildo nakasinatig kausaban ug dili na limitado sa relihiyosong mga tema diha sa mga bentana sa simbahan. Ang mga arkitekto nagsukip sa dekolor nga mga bildong pangbentana ug sihag nga atop sa bag-ong mga tinukod. Ang usa ka Assembly Hall of Jehovah’s Witnesses sa New Jersey, U.S.A., nag-apil usab sa dekolor-bildong obra nga gihimo sa mga Saksi. Ang mga restawran kasagarang nag-apil sa maong matang sa arte ingong dimabulag nga bahin sa adorno, nga nagamugnag nindot nga palibot nga kan-anan. Daghang desinyo ang mabatonan, nga nagahulagway sa mga talan-awon, mga langgam, mga bulak, ug ubang dili-relihiyosong mga ulohan.

Ang mga studio nanungha diha sa daghang siyudad ug mga lungsod, diin ang mga bentana, mga partisyon sa kuwarto, mga lampara, mga espeho, mga sudlanan ug alahas, ug daghang ubang pang-adorno pero may-gamit nga mga butang gigama. Pinaagi sa pila ra ka leksiyon, nga kasagaran ihatag diha sa usa sa maong mga studio, o bisan ang usa ka basahon bahin sa kon unsaon paggama, ang usa makapahimulos sa maong mamugnaong mahanasong obra diha sa balay.

Busa sa sunod panahong ikaw modayeg sa usa ka bentana o usa ka butang nga ginama sa dekolor nga bildo, imong maapresyar nga kini usa ka arte nga may hataas nga kasaysayan ug karon labi pang popular kay sukad masukad.​—Tinampo.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Ang “Kahoy ni Jesse,” Chartres nga katedral, Pransiya

[Credit Line]

Notre-Dame de Chartres, Chartres, Pransiya

[Mga hulagway sa panid 24]

Detalye gikan sa Talan-awon sa Tinghunlak, bentana pinaagi ni Tiffany (ibabaw); mga bentanang ginama sa dekolor nga bildo, Assembly Hall of Jehovah’s Witnesses, Jersey City, New Jersey, U.S.A. (wala)

[Credit Line]

The Metropolitan Museum of Gift of Robert W. de Forest, 1925. (25.173)