Nganong Sila Dili Mamatay sa Kaluya Tungod sa Kainit?
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Habagatang Aprika
Ang kadaghanang mga hayop nga sus-an adunay temperatura sa lawas nga mga 37 degrees Centrigrade. Kon ang temperatura sa imong lawas mosaka nga labaw sa 41 degrees Centigrade, ang hinungdanong mga selula sa utok madaot, usahay mosangpot ug kamatayon. Unsay nakapanalipod kanimo gikan sa kaluya tungod sa kainit? Usa ka “termostat” sa imong utok makamatikod kon motaas ang imong temperatura nga labaw sa normal, ug usa ka mensahe ipadala ngadto sa milyon-milyon gagmayng mga glandula sa imong panit. Ikaw mosugod sa hilabihang pagsingot. Sa dihang mauga ang kaumog, kini mopabugnaw sa imong lawas. Kini maoy usa ka katingalahang mekanismo, nga komun sa daghang hayop nga sus-an.
Karon, tan-awa kining hulagway sa maanindot nga oryx, o gemsbok, nga gikuha sa African Namib Desert. Sanglit nihit ang tubig, ang oryx dili makaarang sa pag-usik sa bililhong pluwido sa lawas niini. Unsay himoon niya imbes magsingot?
“Aron mapanalipdan ang utok niini gikan sa dugo nga masobrahan sa kainit,” misaysay ang zoologong si Richard Goss diha sa librong Maberley’s Mammals of Southern Africa, “kini dunay kutay sa mga sapasapa sa dugo ilalom sa panit sa ilong; ang dugo moagi niining kaugatana ug mabugnawan sa hangin nga moagi sulod ug gawas sa ilong samtang maghangos ang gemsbok; unya kining bugnaw nga dugo gamiton sa pagpaubos sa temperatura sa dugo paingon sa utok nga sama gayod sa paagi sa tubig nga gigamit sa pagpabugnaw sa init nga makina.”
Tungod niining sistema sa pagpabugnaw, ang oryx makalahutay niining mainit, uga nga disyerto sa Aprika. Ang The Encyclopedia of Wild Life nag-ingon: “Gituohan nga ang Oryx mabuhi nga dili-mamatay nga walay tubig, suphon ang tanang kaumog nga gikinahanglan niini gikan sa mga tanom sa disyerto. Dayag nga daw malipayon siya diha sa talagsaong hataas nga mga temperatura—hangtod sa 40° C.” Ug komosta kon ang temperatura sa oryx moabot sa kritikal nga 41 degrees Centigrade? Moresulta ba kinig kaluya tungod sa kainit? Dili. Ang oryx “makaagwanta sa pagtaas sa temperatura sa lawas nga mga singko o sayis degrees nga labaw sa 37° C nga gilantaw nga normal alang sa kadaghanang mga hayop nga sus-an,” nagkanayon ang propesor sa zoology sa Habagatang Aprika si John Skinner.
Sa pagkatinuod, ang tawo dili mao ang unang nakaimbento ug episyenteng radyitor!