Mahusay ba ang Kabingkilan?

ANG kabingkilan sa Hudiyo ug sa Kakristiyanohan mas grabe pa kay sa Holocaust. Gikan sa sinugdan, kining duha ka pagtuo wala magkasinabot sa usa ka dakong isyu: kon si Jesus ba sa Nazareth mao ang gisaad nga Mesiyas.

Sa unang siglo, ang isyu bahin sa Mesiyas nakapukaw ug mapintas nga paglutos sa mga Kristohanon. (Buhat 8:1) Ang kahimtang, hinunoa, sa ulahi nabali. Sa ulahi, ang nangangkong mga Kristohanon nahimong mga maglulutos sa mga Hudiyo. Bisan pa sa dagkong mga paningkamot sa pagkabig sa mga Hudiyo sa daghang kasiglohan, ang mga Hudiyo sa katibuk-an wala mosibog gikan sa ilang unang baroganan.

Ang usa ka magsusulat nga Hudiyo miingon nga sila walay gikasupakan kang Jesus ingong indibiduwal, siya “dili gayod mao ang politikanhong Mesiyas nga gipaabot namo ug sa among mga katigulangan.” Si Rabbi Samuel Sandmel prangkang misulti niini: “Kami wala magtuo sa inyong [mga Kristohanon] gituohan; ingon niana kana ka simple.” (We Jews and You Christians) Ingong resulta sa maong panaglahi sa opinyon, usa ka relihiyosong paglinay-anay ang naglungtad taliwala sa mga Hudiyo ug sa mga Kristohanon nga mas sangkad pa kay sa naamgohan sa kadaghanan.

Mga Babag sa Pag-uyonay

Sa usa ka kamot, ang Kristohanong doktrina walay gitanyag nga laing dalan alang sa kaluwasan nga dili pinaagi kang Jesus. Si Jesus mismo miingon: “Ako mao ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi. Walay bisan kinsa ang makaadto sa Amahan gawas kon pinaagi kanako.”​—Juan 14:6; itandi ang Buhat 4:12; 1 Timoteo 2:3-6.

Sa pikas kamot, gingil-aran ang Hudaismo sa pagsimbag mga diyosdiyos nga kaylap sa Kakristiyanohan. Ang doktrinang Trinidad giyubit usab sa mga Hudiyo ingong klarong panagsumpaki sa “diwa sa Hudaismo”​—ang doktrina nga usa ra ang diyos nalangkob diha sa mga pulong, “MAGPATALINGHOG KA, OH ISRAEL: ANG GINOO NGA ATONG DIYOS, MAOY USA LAMANG KA GINOO.” (Deuteronomio 6:4, The Soncino Chumash) Ang eskolar nga si Jacób Jocz miingon: “Niining puntoha nga ang kabangian sa Iglesya ug sa Sinagoga nabukas sa atong atubangan diha sa bug-os giladmon ug kahulogan niini. . . . Ang pagtulon-an bahin sa pagkadiyos ni Jesu-Kristo maoy usa ka dili-mapasaylong kasal-anan sa mga mata sa Hudaismo.”​—The Jewish People and Jesus Christ.

Ang Kristiyanidad ug Hudaismo lahi usab ug mga hunahuna mahitungod sa Moisesnong Kasugoan ug sa mga tradisyon niini. Si Rabbi Stuart E. Rosenberg nangatarongan: “Kon wala pa ang pakigtugon sa Diyos wala untay Hudiyong nasod: Mao kini ang nag-umol niini sa sinugdanan pa, ug sila wala gayod motalikod niini. . . . Apan sukad pa sa sinugdan, ang mga Kristohanon ang may suliran sa pakigtugon sa Israel.” Matuod, si apostol Pablo miingon bahin sa Moisesnong Kasugoan: “Gipapas sa [Diyos] ang sinulat nga dokumento . . . , ug Iyang gikuha kini pinaagi sa paglansang niini diha sa kahoy sa pagsakit.”​—Colosas 2:14.

Ang mga teologo sa iglesya nga nagapaningkamot sa pagdaot sa Kristohanong doktrina pinaagi sa pagpangatarongan nga balido gihapon ang Moisesnong kasugoan o nga dunay ‘lahi nga mga dalan paingon sa Diyos’ nakaamgo nga sila anaa sa usa ka makauulaw nga kahimtang. Aron ang ilang mga hunahuna mahiuyon diha sa “Bag-ong Pakigtugon,” kinahanglang himoon sa mga teologo sa iglesya kanang gipakasama nga panglipat sa teolohiya: pagmaniobra, pagtuis, o pagsalikway pa gani sa hinungdanong mga tekso sa Bibliya. O kaha sila mangatarongan, sama sa gihimo sa uban, nga ang teksto nga nakahatag ug kalibog dili tinuod, nga si Jesu-Kristo wala gayod mangangkon nga mao “ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi,” nga ang mga pulong ni Pedro diha sa Buhat 4:12, nga nag-ingon nga si Jesus mao lamang ang “ngalan sa silong sa langit . . . nga pinaagi niini maluwas kita,” tumotumo lang sa ulahi ubos sa impluwensiya sa teolohiya ni Pablo, ug uban pa. Apan, sa paghimo niini, ilang gidaot ang pagtuo sa ilang kaugalingong mga sumusunod.

Busa maayong pagkalatid ni Jacób Jocz kining mga butanga pinaagi sa pag-ingon nga ang duha ka pagtuo “walay gikausahan nga mahimong basehanan alang sa usa ka ‘teolohiya nga makahusay sa kabingkilan.’ Ang mahimo lamang nila mao ang pagkompromiso pinaagi sa pagsurender: sa paghimo sa Iglesya nga Sinagoga ug paghimo sa Sinagoga nga Iglesya.”

Kon Nganong Hinukman na nga Dili Magkauyonay

Hinunoa, dunay dagkong mga kababagan sa pagkab-ot ug bisan unsang pagkompromiso. Alang sa mga Hudiyo, ang yanong sugyot sa relihiyosong pagkabig dulumtanan. Gawas pa, unsay nahimo sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan sa pagrekomendar sa ilang kaugalingon ngadto sa mga Hudiyo? Gilista ni Rabbi Samuel Sandmel ang pipila ka kalisang sa kasayayan nga “gihimo sa mga Kristohanon batok sa mga Kristohanon, sa ngalan sa Kristiyanidad,” ug siya nangutana: “Sumala niini nga kahayag, kamo ba makataronganong makalaom kanamo nga mouyon sa paghukom nga mas superyor ang inyong relihiyon kay sa amoa? Kini ba nakabansay ug mas maayong mga tawo? Kini ba nakahusay sa mga isyu sa pakigdait ug gubat, ug kauswagan ug kalinaw taliwala sa mga nasod nga Kristohanon?”

Napasiugda usab sa Holocaust ang isyu sa kaluwasan sa mga Hudiyo​—ingong usa ka katawhan, ingong usa ka relihiyon, ug ingong usa ka kultura. Busa ang mga Hudiyo kiling sa paglantaw sa pagkabig, dili ingong yanong pagdawat sa radikal nga mga doktrina, kondili ingong usa ka lihok sa pagbudhi. Ang Journal of Jewish Communal Service mipahayag ug kasubo: “Kita dili makaarang nga mapildihan ug bag-o hamtong nga kaliwatan sa mga Hudiyo. . . . Ang wala mahimo sa mga Nazi diha sa Holocaust, basig mahimo pinaagi sa [pagpangabig].”

Busa si Rabbi Henry Siegman mihinapos: “Ang panumdoman sa pinugos nga pagkabig nasilsil ug maayo diha sa hunahuna sa mga katawhang Hudiyo ug mao ang labing seryosong kababagan sa kaugmaran sa Kristohanon-Hudiyong relasyon.”

Pag-atubang sa Matuod nga Isyu

Busa wala gayoy tinuod nga pag-uyonay ang makita sa Kakristiyanohan ug sa Hudaismo. Ang mga paningkamot sa paghiusa padayong gidaot tungod sa lahi nga mga teolohiya, nagkasumpaking politikanhong mga intereses, ug pagkawalay pagsalig sa usag usa. Ang relihiyosong mga pagsultihanay kiling sa paglikay sa isyu nga maoy nagpahinabo niini nga kabingkilan sa sinugdan, nga mao, ang Mesiyanikong mga pangangkon ni Jesus. Diha lamang kon tinuoron pag-atubang kining mga butanga nga ang pipila ka dugay na kaayong mga babag sa kahadlok ug pagkawalay pagsalig mosugod sa pagkagun-ob.

Tugotan ta, ang kadaghanang mga Hudiyo dili buot makighisgot bahin kang Jesus. Ang ilang pagdumili mao ang dili-malikayang resulta sa kasiglohan sa batok-Semitismo diha sa ngalan ni Jesus. Bisan pa, dili si Jesus ang nagmugna sa mga Krusada, ni si Jesus ang nagpukaw sa Inkisisyon o maoy naghaling sa mga kalayo sa Holocaust. Kadtong mangil-ngig nga mga buhat gipatungha sa mga tawo kinsa sa binakak nangangkong mga Kristohanon! Kini matin-aw gikan sa mga pulong ni Jesus mismo, si kinsa, mikutlo gikan sa Kasugoan ni Moises, mihatag sa usa sa giyang mga prinsipyo sa matuod nga Kristiyanidad: “Higugmaa ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.” (Mateo 22:39; Levitico 19:18) Kining mga pulonga nagbarog ingong sumbong batok sa Kakristiyanohan. Sa matin-aw, kining matanga sa relihiyon maoy tataw kaayong pagtuis sa aktuwal nga gitudlo ni Jesus.

Paghusay sa Rekord

Buot ang mga Saksi ni Jehova nga masabtan sa mga Hudiyo nga ang mga iglesya sa Kakristiyanohan​—dili ang Kristiyanidad mismo​—mao ang hinungdan sa tumang pag-antos sa mga Hudiyo. Sila nagtinguha nga ang mga Hudiyo makabaton ug walay-gikilingan ug dili-tinuis nga hunahuna mahitungod kang Jesus aron sila makahimog may kahibalong desisyon may labot kaniya. Dugang pa, gustong nilang ipakig-ambit uban sa mga Hudiyo ang ilang pagtuo nga ang Mesiyanikong panahon, nga dugay na kaayong gitagna sa mga manalagna, haduol na! Lapot pa, nganong angay mamati ang Hudiyo sa usa sa mga Saksi ni Jehova?

Alang sa usa ka butang, sila dili makasilo sa mga Hudiyo pinaagi sa paggamit ug mga diyosdiyos sa ilang pagsimba, ni nagtuo sila sa doktrinang Trinidad​—laing pagtuo nga dulumtanan sa Hudaismo. Ilang gilantaw kanang pagtulon-ana ingon nga pagano ug dili-Kasulatanhon.a Sa pagkamatuod, ang mga Saksi ni Jehova dili gayod bahin sa Kakristiyanohan! Sa ingon, sila walay gipas-ang lulan sa Holocaust, ilabina ang madugoong kasaysayan sa batok-Semitismo.

Taliwala sa tanang mga relihiyon nga nangangkong Kristohanon, sila lamang ang nagsunod sa sugo ni Jesus diha sa Juan 17:16 nga “dili bahin sa kalibotan.” Kini naglangkit sa istriktong pagpabiling neyutral sa politika. Ang may kahibalong mga Hudiyo nahibalo nga sa panahon sa Gubat sa Kalibotan II, kapin sa usa ka libong mga Saksing Aleman ang namatay sa mga kampo ni Hitler, mipili nga mahimong mga biktima sa Holocaust inay mahimong hilom nga mga konsabo niana.b Ang ilang maisog nga pagpabiling neyutral sa pagbatok sa Nazismo maoy usa ka masilakong pamatuod sa gahom sa matuod nga Kristiyanidad. Kon mihimo pa ug sama niini ang Kakristiyanohan, walay Holocaust unta ang mahitabo.

Busa ang mga Saksi ni Jehova malulutong gidawat sa daghang mga Hudiyo. Tugotan ta, dili tanan nalipay sa ilang mga pagduaw. Apan, si Rabbi Samuel Sandmel, midawat nga ang mga Kristohanon mibati nga kinahanglan ang pagsangyaw sa uban. (Roma 10:10) Iyang gipangutana ang mga Kristohanon: “Kamo ba makapadayon sa inyong katuyoan sa paagi nga dili pasipalahan niini ang among dignidad ni magpaila nga inyong gitalikdan kining [buluhatong pagsangyaw] nga inyong gihatagag pasiugda?”​—We Jews and You Christians.

Ang mga Saksi ni Jehova naningkamot sa paghimo niana. Sa matinahuron, ilang pangutan-on ang ilang mga silingang Hudiyo sa pagpalandong sa isyu nga dugay na kaayong nagbulag sa mga Kristohanon ug sa mga Hudiyo: ang Mesiyanikong paglaom. Unsay nakapahimugso niini nga paglaom? Sa unsang paagi ang mga hunahuna sa mga Kristohanon ug sa mga Hudiyo lahi kaayo? Ang bag-ong pagtungha sa batok-Semitismo sa pipila ka bahin sa kalibotan naghimo sa mga pangutana mahitungod kang Jesus nga labi pa ka hinungdanon sukad masukad. Ang among sunod artikulo naninguha nga mahatag ang mga tubag.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 6]

“Ang pagtulon-an bahin sa pagkadiyos ni Jesu-Kristo maoy usa ka dili-mapasaylong sala sa mga mata sa Hudaismo”

[Mga hulagway sa panid 7]

Ang mga buhat sa gitawag nga mga Kristohanon wala kaayoy nahimo sa pagduso sa Kristiyanidad ingong usa ka relihiyon sa gugma

[Credit Line]

U.S. Army

[Hulagway sa panid 8]

Ang pagsimbag diyosdiyos sa Kakristiyanohan ug ang doktrinang Trinidad nakapalayo sa daghang mga Hudiyo