Mga Batan-on Nangutana . . .

Angay ba nga Moanib Ako sa Tem sa Tunghaan?

“Makalagsik ug kulbahinam kaayo ang pagdula. Naghatag kini kanako ug lalim nga pagbati. Kon ikaw bata pa ug sa kataposan makakita kag usa ka butang nga hawod ka kaayo, dili nimo gustong buhian kini.”​—Robert.

TINGALI ikaw usab malipay sa pag-apil sa tem sa mga dula. Gusto mo ang ehersisyo, ang panag-ubanay, ug kahinam. Nagpangdamgo ka pa tingali nga usa ikaw ka bayani, naghanduraw sa mga abiba sa mga tawo sa nag-itsa ka sa bola diha sa basket, sa pagsalo sa bola, o sa mga puntos nga nakapadaog sa imong tem.

Bisan unsa pay rason sa imong kaikag sa mga dula, daghang mga batan-on nagaapil niana. Ang ilang gikalingawan gayod mao ang pag-apil sa tem sa mga dula, sama sa potbol, soker, basketbol, besbol, ug hockey. Ang The Education Digest miingon: “Kapin sa 5.2 ka milyong [T.B.] mga estudyante nalangkit sa mga dula sa hayskol sa 1986-87 nga tuig sa tunghaan, ang kinatas-an sulod sa upat ka tuig. Lain pa, ang mga hayskol adunay gidugang bag-ong mga dula sa miaging 10 ka tuig, daghan gitukod alang sa mga babaye.”

Nganong Popular Kaayo?

Ang dakong popularidad nga gipahimuslan sa mga dula gipadayag sa mga pulong sa usa ka tawong maalamon sa dugay na kaayong panahon kinsa miingon: “Ang kaambong sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog.” (Proverbio 20:29) Ang mga dula nagahatag ug makapalagsik nga hungawanan sa kusog ug mga enerhiya nga dagaya sa mga tuig sa pagkabatan-on. Kini mohatag ug makapasadyang mga hagit sa lawas ug hunahuna. Ang pag-apil sa mga dula makapalagsik ug makalingaw, usa ka pahulay gikan sa rotina sa buluhaton sa tunghaan ug sa tapos sa klaseng mga trabaho.

Dugang pa, ang uban mangatarongan nga ang pag-apil sa mga dula sa tem makatukod ug maayong kinaiya. Nagkanayon ang The High School Survival Guide, ni Barbara Mayer: “Ang pagbansay ug ang dedikasyon nga gikinahanglan gikan nimo magtudlo kanimo sa paghatag sa imong kaugalingon alang sa usa ka hamiling tumong. . . . Ang pag-apil sa mga dula motabang kanimo nga mahimong usa ka lider.”

Apan, dili tanang mga batan-on adunay hamiling mga motibo sa pag-apil sa mga dula. Ang himaya, kabantog, ug dungog maoy gamhanong mga panukmod usab. “Kon sakop ikaw sa tem,” nahinumdom si Reggie, “isipon ka nga usa sa labing dalayegong lalaki diha sa tunghaan.”

Ang Bibliya midawat nga ang “paugnat sa lawas may diyutayng kapuslanan.” (1 Timoteo 4:8, Today’s English Version) Ug mopatim-aw nga ang pag-apil ug tem sa tunghaan maoy usa ka paagi nga mabatonan ang maayong mga kaayohan. Apan, nakita sa daghang mga batan-on nga ang mga disbentaha sa pag-apil sa tem sa tunghaan mas daghan kay sa mga kaayohan.

Ang “Dili Maayong Bahin”

Ang magasing Seventeen mitaho: “May dili maayong bahin ang mga dula, diin gipakamahal kaayo sa mga tawo ang kadaogan. Alang sa usa ka tigbansay, ang kadaogan mahimong motultol sa usa ka kausbawan o mapasundayag diha sa telebisyon. Alang sa usa ka ginikanan, ang pagkadaog mahimong magkahulogan sa pagkabaton sa katungod sa pagpanghambog sa iyang anak o sa pagbati sa kalamposan sa anak. Alang sa usa ka magdudula, ang pagkadaog mahimong magkahulogan usab ug mga tanyag sa libreng pagtungha, mahisgotan sa mga balita, sa pagdayeg sa mga kasaring ug mga silingan.”

Ang ubang mga magdudula sa tunghaan nagpangdamgo usab nga mahimong propesyonal nga mga magdudula. “Nagdamgo ako nga nagdula diha sa bangga sa kampeyonato sa siyudad ug sa estado ug sa kataposan ingong propesyonal,” miingon ang batan-ong Gerald. “Nakita nako ang akong kaugalingon nga nadato, nagtanyag ug daghang mga produkto diha sa mga paanunsiyo, nga nahimong popular kaayo, modelo, ug nakigdeyt sa labing matahom nga dalaga sa eskuylahan.”

Nan, dili ikahibulong nga ang mga dula sa daghang mga tunghaan gidula nga dinalian kaayo nga daw nalangkit ang kinabuhi ug kamatayon! Ang kalingawan ug pagpahimsog nawala. Mipadayon ang Seventeen sa pag-ingon: “Kalit ginatabonan sa tinguhang makadaog ang pagkamatinud-anon, buluhaton sa tunghaan, kahimsog, kalipay, ug ang labing hinungdanong mga bahin sa kinabuhi. Ang pagkadaog nahimong tanang butang, ug modako ang pagpiit.”

Tungod niining naglungtad nga kaisipan sa pagkab-ot sa kadaogan bisag unsa pay mahitabo, dili ikatingala nga daghan ang nangasamdan sa mga magdudula sa eskuylahan. Ang kapintasan sa mga magdudula, sa mga magdadayeg, ug bisan mga ginikanan nagauban usahay sa mga dula. Ug ang paggamit ug mga droga aron mas moayo pa ang ilang pagdula, sama sa steroids, kaylap bisan sa mga magdudulang tin-edyer.

Busa samtang ang pag-apil diha sa usa ka tem may pila ka gamayng mga bentaha, makapukaw usab kini ug maindigon kaayo nga espiritu, mga handurawan sa daghang bahandi, ug mapagawalong pagtinguhag kadungganan. Kini dayag nga supak sa tambag sa Bibliya sa ‘dili pagpukaw ug panag-indigay sa usa ug usa,’ dili sa paghigugma sa salapi, ug dili mangitag personal nga kadungganan. (Galacia 5:26; Proverbio 25:27; 1 Timoteo 6:10) Ang pag-apil ug tem sa tunghaan moladlad kanimo sa dili-maayong mga impluwensiya sa grabe nga paagi.

Pagpiit sa Isigkaingon

Ang mga edukador modayeg sa mga kahigayonang itanyag sa mga dula sa pagtukod ug suod nga relasyon uban sa mga isigkaingon. Sa kabaliskaran, kini mismong kahigayonan mahimong suliran alang sa Kristohanong mga batan-on. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang daotang panag-uban makadaot sa maayong pamatasan.”​—1 Corinto 15:33; 2 Corinto 6:14.

Sa prangka, unsang matanga sa pag-ubanay ang imong maatubang diha sa locker room? Miadmiter ang usa ka batan-on: “Daghan ang pamalikas ug pagsultig malaw-ayng mga pulong. Ang mga lalaki maghisgot kanunay mahitungod sa mga babaye ug magdalag mga librong pornograpiko aron tan-awon.” Dugang pa, ang pag-ugmad ug paghupot sa diwa sa tem nagkinahanglan kanimo sa pakighugoy-hugoy sa mga kauban sa tem sa dili pa ug sa tapos na sa mga sesyon sa dula ug sa mga pagbansay.

Matuod, mahimong kauban ka sa tem ug makapabiling dili magpalangkit sa sosyal nga paagi. Apan miadmiter ang usa ka 14-anyos nga tin-edyer nga babaye: “Ang pagpiit sa isigkaingon grabe kon ang tuyo mo lang mao ang pakigdula ug unya mopauli.” Busa ang Bibliya nangutana: “Makadala ba ang usa ka tawo ug kalayo sa iyang sabakan ug ang iyang sapot dili masunog?” (Proverbio 6:27) Napiit sa ilang mga kauban sa tem, nakaplagan sa pipila ka batan-on ang ilang kaugalingon diha sa mga parti diin ang alkohol ug mga droga gigamit, bisag dili na hisgotan pa ang malaw-ayng musika ug peligrosong situwasyon uban sa kaatbang sa sekso.

Palandonga ang eksperyensiya sa usa ka batan-ong ginganlag Robert. Siya miingon: “Human miapil sa tem, ang suliran dako kaayo. Dihay dakong pagpiit nga malangkit sa sekso una pa maminyo, mga droga, pag-inom, ug pag-adto sa mapatuyangong mga parti. Dili gayod ako makatuo nga kining mga butanga nalangkit sa pag-apil sa mga dula sa hayskol. Diha sa dulaanan ug sa gawas, ikaw gidahom nga molakaw, mosulti, ug molihok sama sa ubang mga lalaki.”

Dili pagakalimtan mao ang mga epekto sa pag-apil sa mga dula diha sa imong rotina sa espirituwal nga mga buluhaton. (Hebreohanon 10:23-25) “Kasagaran, ang mga dula ug mga pagbansay magkaatol sa Kristohanong mga tigom,” matud pa sa batan-ong Gerald.

Maayong mga Kapilian

Siyempre, ang ubang mga pagbansay-bansay sa pagdula himoon sa mga oras sa klase ingong bahin sa regular nga kurikulum, ug walay daotan kon motambong sa maong mga klase ang usa ka batan-ong Kristohanon. Dugang pa, ang mga sirkumstansiya nagkalahi diha sa nagkalainlaing mga nasod. Bisan pa, ang batan-ong mga Saksi ni Jehova naglikay nga magpalangkit sa ekstrakarikular nga mga dula sa tunghaan. Karon, kini wala magkahulogan nga ikaw ingong usa ka Kristohanong batan-on dili makahimo sa pagkalingaw sa mga dula. Hinunoa, kini nagkahulogan nga ikaw ang mohimog pila ka lakang.

Pananglitan, mahimong imong pakigsultihan ang imong mga ginikanan bahin sa pagplanog paggawas sa pamilya, sama sa piknik. Kini makahatag higayon sa imong pamilya ug mga higala sa pagpahimulos sa maayong mga kalihokan sa mga dula. O tingali mahimo kang mangimbitar ug Kristohanong mga batan-on nga mag-uban ug magbisikleta, magdulag bola, o maglumba-lumba sa imong katagbawan.

Hinungdanong likayan nimo ang sobra ka maindigong espiritu. Ang pagbaton ug opisyal, gihikay sa awtoridad nga tem makasugnod sa espiritu sa pagdaog bisan unsa pay mahitabo kon mga Kristohanon ang mga magdudula. Busa maayong himoon kini nga dili hinikay. Sa pagkamatuod, maayong ideya nga adunay hamtong nga pagdumala.

Ingnon ta, ang dili hinikay nga mga dula tingali kulang sa kahinam sa sama sa organisadong mga dula sa tunghaan. Apan mahimo nga ikaw malingaw gihapon. Si Robert mihukom nga moundang sa tem sa iyang tunghaan. Apan siya miingon: “Gusto gihapon akong modula. Ilabina karon. Kon makigdula ako karon, dili na kini pakigdula bisan unsa pay mahitabo, ug wala na akoy maindigong espiritu.”

Hinumdomi sa dihang gisultihan ni apostol Pablo ang batan-ong si Timoteo: “Ang paugnat sa lawas may diyutayng kapuslanan,” siya midugang, “apan ang diyosnong debosyon mapuslanon sa tanang butang.” Tino, ang pagkahimong usa ka magdudula dili maoy katuyoan sa kinabuhi sa usa ka Kristohanon. Busa magmatimbang sa mga dula. Nganong usikan ang panahon nga mas mapuslanon pang gamiton sa pagtukod sa imong espirituwalidad? Hinumdomi: Ang diyosnong debosyon “maoy kalaoman sa kinabuhi karon ug usab alang sa kinabuhi sa umaabot.”​—1 Timoteo 4:8.

[Hulagway sa panid 15]

Ang espiritu sa pagkamakadaog bisan unsa pay mahitabo nangibabaw sa kadaghanang dula sa tunghaan