Basa Aron Molapad ang Imong Kalibotan

GUSTO ba nimong mobiyahe sa layong mga dapit; mohimamat ug mga tawo nga lainlain ug kultura; makita ug masusi ang mga katingalahan sa kinaiyahan sama sa makapahinganghang mga busay, tag-as nga mga bukid, kahibudnganang kalasangan; ug magtuon bahin sa talagsaong mga langgam, mananap, ug mga tanom? O buot ba nimong mosalom sa kahiladman sa dagat, molupad sa kawanangan, motan-aw sa kalibotan sa labihan ka gagmayng mga butang; motuon labot sa katingalahang utok, mata, kasingkasing; o mosaksi sa milagro sa pagpanganak? O kaha bisan pagpabalik sa tuyok sa relo ug usisaon ang kagahapon pinaagi sa kasaysayan ug arkeolohiya?

Kining tanang kulbahinam nga mga kasinatian bukas kanimo pinaagi sa pinatik nga mga panid. Dili na kinahanglang mobiya sa kahayahay sa imong balay, imong masinati kining tanan pinaagi sa pagbasa sa mga basahon ug ubang mga publikasyon nga maoy mga bodega sa matag natad sa kahibalo. Ingon sa gisulti sa Bibliya: “Sa pagbuhat ug daghang mga basahon walay kataposan.” (Ecclesiastes 12:12) Ang maayong pagbasa motugot nimo nga mapahimuslan ang sulod niining bodegaha sa gusto nimo.

Kakulian nga Takos Buntogon

Ikasubo, sa tibuok kalibotan dunay kapin sa 800 ka milyong mga tawo kapin sa edad 15 nga dili makabasa ni makasulat. Kini tumang nagkuto sa ilang abilidad sa pagkat-on ug pagkigkomunikar. Kini nagpugong sa ilang katakos sa panghunahuna ug naghimo kanila nga magsalig na lang sa mga tawong makabasa, busa nagladlad kanila sa kapeligrohan nga maniobrahon o pahimuslan.

Bisan ang sukaranang mga buluhaton sa adlaw-adlaw mahimong kakulian alang sa mga tawong dili-makabasa. Pananglitan, ang pagbiyahe, sa pagkamatuod, makalibog kon ang usa dili makabasa sa mga karatola sa kadalanan ug mga direksiyon sa mga terminal sa bus, mga estasyon sa tren, ug airport. Anaa usab ang kahasol ug kaulaw dihang mamalihog sa uban nga maoy mobasa ug mosulat sa personal nga mga sulat o mga dokumento o bisan sa pagsulat sa simpleng mga porma. Ang mga inahan nga dili-makabasa sa mga instruksiyon labot sa pagkaon o medisina peligrong makahatag sa ilang mga anak ug mga butang nga makadaot.

Tin-aw, ang pagkadili-makabasa maoy dako kaayo nga kakulian. Bisan pa niana, sa diyutayng tabang, mabuntog kini. Ang kahimtang sama ra nianang kang Marthe. Sa edad 70 nabuta siya sa 20 na ka tuig ug mga panumdoman lang ang iyang nabatonan kon unsay dagway sa kalibotan sa kahayag ug kolor. Unya gioperahan siya sa usa ka siruhano. Gibuksan niini pag-usab alang kaniya ang katingalahang kalibotan sa panan-aw​—ug ang kalipay sa pagbasa. Unya anaa si Kalu, kinsa 70 na karon. Sa bata pa, “buta” siya sa pinatik nga mga panid​—dili siya makabasa. Apan mitungha siya sa usa ka klase alang niini. Siya karon makabasa ug makasulat sa tulo ka pinulongan.

Basin diyutay lang ang sama kang Marthe, apan dunay linibo nga sama kang Kalu kinsa nakabuntog sa ilang kakulian pinaagi sa pagtuon sa pagbasa. Siyempre, dili kini mahitabo sa usa lang ka gabii. Nagkinahanglan kinig panahon ug paningkamot ug, labaw sa tanan, dakong pagdasig ug tabang. Duna ka bay matabangan? Ang mga Saksi ni Jehova sa daghang kanasoran nagadumala ug mga klase alang sa pagbasa sama niadtong nakatabang kang Kalu, ug kini nakaamot ug dako sa gidaghanon sa makabasa taliwala sa mga Saksi ni Jehova. Sa Nigeria, pananglitan, ang gidaghanon sa makabasa taliwala sa mga Saksi ni Jehova labaw sa duha ka pilo kay sa kinatibuk-ang populasyon.

Himoa ang Kaugalingon nga Mas Maayong Magbabasa

Hayan wala kay problema sa pagkamakabasa. Apan unsa ka ka maayong magbabasa? Basin maglisod ka dihang magbasa ug kanunay moatras, sa ato pa, batasan na nimong mohunong sa tungatunga sa linya o mga pulong ug moatras aron basahon kini pag-usab. O basin masayop ka sa paglitok sa mga pulong o malisdan sa pagsabot sa mga kahulogan. Mabuntog ba kining mga sulirana?

Ang trese-anyos nga si Beatrice makakonektar sa mga pulong ngadto sa mga ideya apan maglisod sa paglitok niini. Iyang basahon ang “person” ingong “somebody” o ang “building” ingong “house.” Dunay mitudlo kaniya unsaon paglitok ang mga pulong​—kon unsaon ang tingog sa mga vowels ug mga consonants makombinar aron mapatungha ang laing mga tingog​—ug unsaon paglitok sa mga pulong pinaagi sa mga silaba. Iya usab gidasig siya nga basahon Ang Akong Basahon sa mga Estorya sa Biblia samtang mamati sa rekording.a Ang iyang pagsabot sa mga pulong ug sa paglitok niini miuswag, ug karon mas malingaw na siya sa iyang pagbasa.

Basin kinahanglan nimong pauswagon ang imong paagi sa paglitok. Sanglit nagabasa ka niining artikuloha, nasayod ka na kon unsa ang mga silaba. Gamita kanang kahibaloa sa pagbansay sa paglitok. Tagda ang usa ka pulong, bahin-bahina kini ingong mga silaba, ug litoka ang matag silaba. (Pananglitan: ki-na-hang-la-non) Dayon usaha pag-usab ang pulong ug basaha kini nga tibuok. Pagbansay niini ginamit ang ubang mga pulong, unya sulayig basa kini nga dili bulag-bulagon ang matag silaba. Tun-i ang pag-ila sa tibuok mga pulong bisan dili litokon sa baba.

Ang maayong magbabasa dili mobasa sa tinagta-tagsa ka pulong. Ilang makita ang tibuok hugpong sa mga pulong ug sabton kini sa hinugpong nga mga pulong sumala sa buot ipasabot o kompletong ideya. Busa, inay mohunong ug tan-awon ang matag pulong, tan-awa ang pipila ka pulong sa matag pagpundo sa mata, ug ang matag pagpundo kinahanglan nga daklit lang nga paghunong sa mata nga dili nimo hunahunaon, usa ka pagpasiplat. Pinaagi sa pagbansay imong mahimo kini. Apan bantayi ang bisan unsang kiling sa pag-atras ug basa. Ang pag-atras aron basahon pag-usab ang mga bahin sa mga pulong makabungkag sa hanoy nga dagan sa imong hunahuna ug makabalda sa imong pagsabot. Busa bansaya ang pagbasa nga diretso sa unahan.

Bisan kon larino kang mobasa, dunay ubang mga butang nalangkit sa pagkahimong maayong magbabasa. Ang pagsabot, ang abilidad nga makahinumdom, ug daghang bokabularyo​—ngatanan takos paningkamotang mga tumong. Ang kaubang mga kahon nagahatag ug pila ka sugyot kon unsaon paglampos niini. Nganong dili susihon ang imong kaugalingon base sa maong mga sugyot?

Pilia ang Hustong Matang sa Basahon

Uban sa napauswag nga abilidad sa pagbasa, ang kalibotan sa kahibalo​—usa ka bahandi sa mga impormasyon sa napatik nga mga panid​—imong mabatonan. Siyempre, imong makat-onan ang pila niining mga butanga sa TV ug mga videotape, apan ang pagbasa magpadasig ug magpauswag sa imong panghunahuna, sa imong paghanduraw, ug sa imong abilidad sa pagpadayag sa imong kaugalingon. Hatagan ka niinig mga pulong ug mga larawan sa hunahuna nga mahimong hinumdoman, hisgotan, ug gamiton sa inantigong pagsulat mahitungod sa daghang mga butang, nga magpahimo nimong mas makaiikag nga ikauban.

Hinunoa, sa kadaghang mga butang nga mahimong usisaon, asa ka magsugod? Ang bersikulo sa Bibliya nga nag-ingon, “Sa pagbuhat ug daghang mga basahon walay kataposan,” nag-ingon usab, “Ang hilabihan nga pagtuon kanila makabudlay sa unod.” (Ecclesiastes 12:12) Dili nimo mabasa ang tanan​—ug dili ang tanan makaayo o matinud-anon. Busa magmapilion. Kutob sa mahimo basaha ang mga basahon nga moumol sa imong personalidad alang sa kaayohan, ug makatabang kanimo sa trabahoan, sa eskuylahan, o sa pag-atiman sa imong mga responsabilidad sa panimalay. Imong mapalapad pag-ayo ang imong kalibotan pinaagi sa pagbasag internasyonal nga mga publikasyon sama sa Pagmata! Sulod lang sa pila ka panid, malingaw ka sa mga impormasyon nga gitigom gikan sa tibuok kalibotan.

Ang pagkamapilion mohimo sa imong pagbasa nga dunay tumong ug mohatag kanimog praktikal, salabotanon, ug espirituwal nga mga kaayohan. Busa pagpilig maayo, ug pahismuli ang panahon aron makabasa sa balay, sa panahon sa mubong pahulay sa trabahoan, samtang nagahulat, nagabiyahe, ug sa ubang mga okasyon. Basa​—mopalapad kini sa imong kalibotan.

[Footnote]

[Kahon sa panid 27]

Unsaon Pagpauswag sa Imong Pagpanabot

● Himoang aktibo ang hunahuna samtang nagabasa, pagbangon ug mga pangutana ug mga konklusyon.

● Ibutang sa hunahuna ang tema sa artikulo ug ang ubang ubos-nga-ulohan.

● Sulayi pagsabot kon sa unsang paagi ang matag parapo konektado sa dugokang tema.

● Ikonektar ang imong gibasa sa imo nang nasayran.

● Iaplikar ang imong gibasa sa imong kinabuhi ug mga kasinatian.

Pagtukod ug Daghang Bokabularyo

● Markahi ang mga pulong nga dili pamilyar kanimo samtang nagabasa.

● Matikdi kon sa unsang paagi ang maong mga pulong gigamit.

● Tan-awa ang diksiyonaryo alang sa kahulogan sa mga pulong samtang nagabasa.

● Tun-i ang hustong paglitok sa mga pulong.

● Bansaya paggamit ang bag-ong mga pulong diha sa panagkokabildo sa uban.