Enerhiya Gikan sa Taob

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Canada

ENERHIYA! Ang modernong katilingban may dimatagbawng kauhaw niana. Ug sukad sa pagdili sa pagkargag aseite o oil embargo niadtong 1973, nga misangpot sa dako kaayo nga uswag sa mga prisyo sa aseite, ang mga siyentipiko nangitag mga kapuli sa mga sugnod fossil. Ang bag-o pang gubat sa Persianhong Gulpo nagpadayag unsa ka seryoso giisip sa mga nasod ang posible nga paghunong sa suplay sa aseite gikan sa Tungang Sidlakan.

Ang eksperimentong mga proyekto nga sa nangagi gisugyot apan gipadaplin na sa dili kaayo lisod nga mga panahon karon giutingkay pag-usab. Pananglitan, unsay ikaingon sa gamhanang mga taob sa dagat? Kana ba mapuslan nga madaginoton aron sa pagpatunghag elektrisidad?

Pila ka tuig kanhi ang Canadianong mga inhenyero misugod sa pagmatikod sa katingalahang taob sa Look sa Fundy. Ang look nahimutang tali sa duha ka probinsiya sa kabaybayonang Atlantiko sa Canada, ang Nova Scotia ug New Brunswick, ug bantog tungod sa taob niini​—pipila sa kinatas-an sa kalibotan, nga may gitas-on nga abot ug 16 metros. Ang mga planta sa elektrisidad gikan sa taob naglihok na sa Pransiya ug sa Unyon Sobyet, busa nganong dili man sa Canada?

Busa ang usa ka kompletong proyekto gisugyot nga magpatunghag 4,800 megawatts​—6.5 milyong kabalyos—​sa elektrikal nga enerhiya. (Ingong pagtandi, ang tibuok nga plantang nukleyar sa silingang New Brunswick mipatungha lamang ug 600 megawatts.) Ang gastos sa maong proyekto sa elektrisidad sa taob, hinuon, maoy dako kaayo​—gibanabana niadtong 1981 nga mga $5,000,000,000 (Canadian)!

Ang Eksperimentong Planta

Nahauna, ang gobyerno maampingon nga nagsuportar sa usa ka eksperimentong planta aron masulayan alang sa desinyo ug kahanas. Kini, nga gitawag Annapolis Tidal Power Project, nahimutang sa usa ka paambakan nga naglatas sa Subang Annapolis, nga moagos ngadto sa Annapolis Basin, nga panudlanan sa tubig sa suba nga moagos ngadto sa Look sa Fundy, duol sa lungsod sa Annapolis Royal, Nova Scotia. Ang planta, nga nakompleto sa gastos nga $55 milyon, misugod sa pagpatunghag elektrisidad niadtong 1984.

Kapin sa 40,000 ka tawo miduaw sa puwesto sa Annapolis Tidal Power Project sa usa ka bag-o pang tuig, nga ang pipila gikan sa halayo sama sa Siberia ug Tsina. Sa unang pagtan-aw niini, hinunoa, ang planta daw makapahiubos tan-awon kay ang imong makita mao ra ang usa ka yano, dos-andanas kongkretong lawak diha sa mubong gipataas nga dalan​—gamayng ebidensiya nga kini ang unang estasyon sa elektrisidad gikan sa taob sa Amerika del Norte.

Dugang pa, dili ka makakitag daghan puliking trabahanteng inhenyero didto. Ang planta gipalihok pinaagig mga kompiyutir nga nahimutang sa mga 100 kilometros sa gilay-on ug nagkinahanglag diyutay rang tawo sa mentenasyon. Apan ang estasyon nagpatunghag mga 30 milyong kilowatt-oras sa koryente sa usa ka tuig​—igo sa pagtagana sa 8,000 ka balay. Sa unsang paagi ginahimo kini niini?

Kon sa Unsang Paagi Nagaobra Kini

Natago sa kinubkob nga kapig 30 metros sa ilalom nahimutang ang sekreto sa kalamposan sa planta​—ang gipaandar-sa-tubig nga turbina. Ang paagi sa pag-andar niini sa katingad-anan maoy yano. Ang turbina gibutang sa usa ka gamay nga pulo nga gikonektar sa baybayon sa matag tumoy pinaagig samag-paambakan gipataas nga dalan. Sa pagtaob sa Fundy, ang tubig moagos gikan sa Annapolis Basin agi sa mga ganghaan diha sa paambakan paingon sa usa ka mopugong nga lanaw sa kiliran sa paambakan ibabaw sa suba. Inig-abot sa taob sa kinatas-an niining gihabogon, ang tanang ganghaan sirhan.

Inig-us-os sa taob sa kiliran ubos sa paambakan (sa abot ug 4.6 metros), ang mga ganghaan buksan, ug ang lanaw magbubo sa tubig balik ngadto sa Annapolis Basin pinaagi sa turbina. Ang puwersa sa kusog nga agos sa tubig mopatuyok sa turbina ug sa ingon magpatunghag elektrisidad. Sanglit ang planta magaandar samtang mogawas ang tubig, kini magpatunghag enerhiya sa mga 11 o 12 oras kada adlaw.

Sa pagtagana niining mga kahimtanga, ang eksperimentong turbina gigama, 7.6 metros sa diametro. Ang magnetikong mga polo sa generator, nga mopatunghag elektrisidad sa pagtuyok sa turbina, gitaod sa ngilit sa turbina ug motuyok duyog niana. (Ang naandang mga turbina kasagaran mopatuyok sa usa ka shaft nga mopadagan sa generator.) Ang resulta mao ang mas gamay nga turbina nga molihok nga hanas sa dihang ang belosidad sa tubig may pagkaubos.

Dili ba ang unod nga asin sa tubig maghatag mga suliran sa maong kasangkapan? Ang mokutkot nga epekto sa parat nga tubig nahimong usa ka dakong suliran, apan kana gisulbad sa mga inhenyero pinaagi sa pagbutang ug diyutay kaayong koryente sa agianan sa tubig sa pagpugong sa pagkutkot.

Umaabot sa Enerhiya sa Taob

Kon ugaling mamatuman ang mas dakong planta sa elektrisidad gikan sa taob alang sa Look sa Fundy, kini magpasulod sa kapin sa usa ka gatos ka turbina nga samag gidak-on sa anaa sa Annapolis. Kini sila ipahimutang sa usa ka gipataas nga dalan ibabaw sa tubig nga 8 kilometros sa gitas-on latas sa silangang sumpay sa look.

Bisan pa niana, ang dibug-os nga pagpugong sa tubig pinaagig paambakan sa Look sa Fundy alang sa elektrisidad makapahinabog seryosong mga suliran. Sa usa ka butang, ang dako kaayong gastos sa pagtukod maoy usa ka problema. Dugang pa, anaa ang kabalaka bahin sa kadaot sa silinganan. Ang posibleng pagkausab sa taob sa Fundy sa daghang pulgada mahimong mosangpot sa paglunop sa dagkong mga luna sa baybay sa parat nga tubig. Ang kinaiyanhong kahikayan sa paglalin sa isda mahimong mabag-o usab, nga magpugong sa pagbalik sa shad ngadto sa tab-ang nga tubig.

Bisan pa niana, ang unang planta sa elektrisidad gikan sa taob sa Amerika del Norte, ang eksperimentong proyekto sa Annapolis, nagpadayon sa pagpatunghag enerhiya alang sa elektrikal nga sistema sa silangang Canada. Ugaling lang, kana gamay rang tinulo aron sa pagtagbaw sa dakong kauhaw sa enerhiya sa nasod.

[Hulagway sa panid 26]

Nagpugong nga lanaw

Ang estasyon sa enerhiya gikan sa taob motugot sa tubig sa pag-agos balik inig-us-os sa taob

Ang nagkontrol nga mga ganghaan mabuksan sa pagpasulod sa taob ug masirhan sa pagkapuno sa nagpugong nga lanaw

Look sa Fundy

[Credit Line]

Kortesiya sa Nova Scotia Power Corporation