Ang Damgo sa Uropanhong Panaghiusa
“SA BANAGBANAG sa Usa ka Damgo.” Mao kanay ulohan sa usa ka artikulo sa mantalaang The European mahitungod sa “tulin nga paso sa pag-usa sa Uropa.” Sa unsang paagi miabot ang damgo? Makataronganon ba ang dagkong mga kalaomang napukaw niini?
Wala madugay human sa Gubat sa Kalibotan II, misugyot si Winston Churchill sa pagtukod ug usa ka “Tinipong Bansa sa Uropa.” Sukad niadto ang mga butang mopatim-aw nga nagapadulong sa maong direksiyon. Karon, ang tuig 1992 giproklamar ingon nga hinungdanong tuig sa katumanan niining damgoha. Apan nganong sa 1992?
Sa yanong pagkasulti, sa mga hinapos sa sunod tuig, ang 12 ka sakop sa UK (Uropanhong Komunidad) naglaraw sa pagkab-ot sa bug-os ekonomikanhong panaghiusa. Kini nagkahulogan nga matapos ang tanang mga babag sa pamuhis. Kini mohatag kagawasan sa mga lungsoranon sulod sa Komunidad sa pagbalhin nga walay mga restriksiyon gikan sa usa ka nasod ngadto sa lain, nga makabaton ug samang mga kahigayonan sa panarbaho ug mga katungod ingong lokal nga lungsoranon. Ngadto-ngadto, usa ra ka komung salapi ang gamiton, mga lungsoranon hatagag Uropanhong mga pasaporte ug mga lisensiya sa pagmaneho, ug usa ka Uropanhong bangko sentral ang tukoron. Ang kinatibuk-ang mga polisa alang sa mga suliran sa palibot ug sa paggamit sa nukleyar nga enerhiya maoy pagatinguhaon. Ang mga balaod sa trapiko ug uban pang mga balaod ipaangay.
Ang UK sa ingon mahimong ikatulong kinadak-ang lumad nga taboanan sa kalibotan. Bug-os ikalimang bahin sa tanang patigayon sa kalibotan—sa importasyon ug eksportasyon—molangkit sa estadong sakop sa UK. Busa ang iyang mga polisa sa ekonomiya masabot nga makaimpluwensiya sa ekonomiya sa tibuok kalibotan, lakip sa mga ekonomiya sa nagakaugmad nga mga nasod.
Ang bag-o nga surbi nagpakita nga halos 70 porsiento sa tanang mga taga Uropa pabor sa gilarawang mga kausaban. Daghang lungsoranon sa UK, sa pagkamatuod, buot mokab-ot ug labaw pa. Mga tres kuwarto kanila nagapaluyo sa pag-usa sa siyentipikanhong panukiduki ug sa pagdawat sa samang mga benepisyo sa social-security. Ngani kapin sa katunga ang pabor nga mag-ambitay ug komun nga mga polisa nga panglangyaw.
Busa, ang dagan nagpalayo gikan sa yanong ekonomikanhong panaghiusa ngadto sa posibilidad sa politikanhong panaghiusa. Karon, sa wala damhang kakalit, ang dili-madahom nga mga hitabo nakahatag ug bag-ong kusog alang ning tumonga.
“Kami Ginatukmod”
Niadtong Nobyembre 9, 1989, and Paril sa Berlin gitumpag. Ang ideya sa paghiusa-pag-usab sa Alemanya, nga sagad gihisgotan apan giisip nga dili makab-ot, sa makausa pa nahimong ulohan sa mainitong lantugi. Ang paghiusa-pag-usab karon mopatim-aw nga di-kalikayan, apan walay usa ang nangahas sa pagtag-an kon unsa ka dali kini moabot. Sa dihang gisumbong ang Alemang kansilyer nga si Helmut Kohl sa pagdali-dalig duso sa mga laraw sa panaghiusa, siya miingon: “Dili ako ang nagdalidali. Kami ginatukmod.” Sa pagka Oktobre 3, 1990,—wala pay 11 ka bulan human natumpag ang Paril—ang mga Aleman nanagsaulog. Ang Alemanya nahiusa na usab.
Ang kalibotan nagkalipay kay ang Bugnaw nga Gubat natapos na, ingon sa makita sa nahiusang Alemanya. Kasamtangan, laing wala damhang hitabo ang nakailog sa mga ulohan sa balita. Sa unsang paagi ang pag-asdang sa Iraq sa Kuwait makaapektar sa mga laraw alang sa 1992? Ang magsusulat nga si John Palmer miingon: “Ang krisis sa Gulpo nagapadali hinoon inay nakapahinay sa ekonomikanhon ug politikanhong pag-usa sa Uropanhong Komunidad—ug tingali nagapatulin sa adlaw sa dihang ang UK magpalakaw ug komung polisa nga panglangyaw ug depensa.”
Sa panahon niining krisis ug sa makalilisang nga mga adlaw sa gubat nga misunod, ang Uropanhong Komunidad, hinoon, wala makadangat ug usa ka komung polisa. Kini nakaagak sa The European sa pagsulat ug editoryal: “Ang kahuyang sa Komunidad sa yugto sa dakong internasyonal nga krisis nagpasundayag kon unsa ka hinungdanon alang sa Uropa ang pagtukod ug komung polisa sa depensa ug panglangyaw aron kini makalihok nga may panag-uyon ug pagsalig-sa-kaugalingon.” Gitapos nga may positibong tuno, kini nag-ingon: “Ang krisis sa Gulpo makahatag sa Uropa ug higayon sa pagtul-id sa iyang dili-maayo nga palakaw ug sa paghimog dakong lakang sa pagpakita nga ang paghiusa sa politika mahimong kamatuoran.”
Labi Pang Midako ang mga Kalaoman
Dugang ug dugang mga nasod karon buot moapil sa UK. Ang Austria, Cyprus, Malta, ug Turkey miaplay na sa pagkamembro. Ang ubang posibleng mga kandidato mao ang Finland, Iceland, Norway, Sweden, ug Switzerland. Bisan ngani ang mga nasod kanhi sa Sidlakang bloke nagpakita sa ilang kaikag, lakip ang Czechoslovakia, Hungaria, ug Polandia. Ugaling, ang mga aplikasyon niining mga nasora dili pa tagdon hangtod sa paglabay sa 1992, sa dihang ang bug-os ekonomikanhong panaghiusa sa 12 ka sakop sa UK matinuod na.
Sa pagkatinuod, dakong pag-uswag ang nahimo paingon sa Uropanhong paghiusa—ug sa gikusgong wala damha niadto ug sa sukod nga labawng masangkaron kay sa gidamgo sa mga tawo niadto. “Kami nagapanglantaw ug usa ka bag-ong kahikayan sa Uropa diin ang nga utlanan dili na mahimong mga babag sa pagbahinbahin, diin ang mga nasod makapuyo nga walay kahadlok sa usag usa, ug diin ang mga tawo libreng makapili sa ilang kaugalingong politikanhon ug katilingbanon nga mga sistema.” Matud pa sa gisulat ni Hans-Dietrich Genscher, ministro sa langyawng kalihokan sa Alemanya, sa sinugdanan sa mga tuig 1990. Siya midugang: “Kining panan-awona dili na damgo. Kini makab-ot na.”
Apan ang mao bang panaghiusa sa tinuod malaoman? Kon mao, kini ba nagahatag ug paglaom nga ang Uropanhong panaghiusa maoy pangunang lakang lamang ngadto sa butang nga mas dako—ngadto sa panaghiusa sa kalibotan?
Walay molimod nga ang kalibotan nagkinahanglag panaghiusa, kay ang panaghiusa dakog ikatabang sa pagsulbad sa pipila ka labing seryosong mga suliran sa katawhan. Hunahunaa ra kon unsay makab-ot kon ang panahon ug kusog nga giusikan sa panaglalis igugol alang sa nahiusang panlimbasog sa pagsulbad sa komung mga suliran sa kaayohan sa katawhan sa katibuk-an!
Pinaagi sa pag-usa sa ilang mga sistema sa ekonomikanhon ug panalapi, nagkadaghan karon ang mga nasod nga daw buot mosulay sa kaandam sa matag-usa sa pagbulig. Pananglitan, sa pagtinguhag usa ka komun ekonomikanhong taboanan sa Asia, ang mga nasod sa Australia, Brunei, Canada, Indonesia, Hapon, Malaysia, New Zealand, ang Pilipinas, Singapore, Republika sa Korea, Thailand, ug ang Tinipong Bansa nagtukod ug ekonomikanhong kahikayan nga gitawag Asia Pacific Economic Cooperation niadtong 1989.
Busa ang lagmit mahitabo mao: ang bag-ong nahiusang Alemanya, nga nahimong bahin diha sa hapit nang mahiusang Uropa, nagapadulong ngadto sa dili-halayong nahiusang kalibotan. Ang ideya maayong pamation, apan realistiko ba ang pagtuo nga kini maimplimentar?
Paghiusa-pag-usab sa Alemanya—Malisod!
Bisan tuod ang Alemanya sa politikanhon ug ekonomikanhon nahiusa nag kapin sa usa ka tuig, ang nasod nagapanlimbasog. Ang talagsaong mga kalainan naglungtad gihapon diha sa lima ka bag-ong mga estado (kaniadto Sidlakang Alemanya) ug sa nahibilin sa nasod. Ang kalipay sa paghiusa-pag-usab napulihan sa kamatuoran nga ang paghiusa dili moabot nga sayon. Sa usa ka paagi o sa lain, ang tanan, politiko ug lungsoranon, napugos sa pagbayad sa bili.
Sayo ning tuiga, ang The European naghisgot bahin “sa emosyonal nga krisis” nga naglungtad sa kanhi Sidlakang Alemanya. Tungod sa dayag nga ekonomikanhong mga kamatuoran sa paghiusa-pag-usab ug sa pagkahugno sa sosyal nga katukoran sa Komunista, ang mga doktor didto nagatahog dakong pag-usbaw sa sakit sa utok ug sa mga sakit tungod sa tensiyon.
Si Dr. Gisela Ehle, usa ka sikyatrista, nagbatbat nga “ang pagbating kawalay-mahimo samag epidemiya” ug nga “ang tanang imong ikasulti naguol.” Sa pagkamatuod, matag dagkong kausaban nga nailhang mopahinabog kaguol maoy naagoman sa katawhan: “kawalay-trabaho, suliran sa kaminyoon, kawalay kasegurohan sa umaabot, pinansiyal nga mga kalisdanan, krisis kon haing nasod sila nasakop, nga sagad maapektohan ug dako ang ilang pagkabutang diha sa katilingban ug ang katibuk-ang kawalay tumong sa kinabuhi.”—The European.
Paghiusa sa Uropa—Mas Masayon ba?
Kon ang paghiusa sa mga Aleman, katawhang may managsamang naagian sa kasaysayan nga nanagsultig samang pinulongan, malisod, unsay ikasulti bahin sa pagmugna ug “Uropa nga walay mga utlanan” nga maoy giawhag sa papa sa Roma? Ang pagkab-ot sa 1992 sa gitinguhang paghiusa sa UK—sa paghiusa sa 12 ka ekonomiya nga anaa sa naglainlaing ang-ang sa kaugmaran ug kalig-on, 12 ka nasod nga nagkalahi sa gidaghanon sa kawalay-trabaho ug sa implasyon—may pagkalisod gayod.
Tataw, ang 1992 mobungag mga mangapildi ug mga mananaog. Diha sa gipadako nga taboanan sa UK mga doulan sa 320 milyones ka gidahom nga mamalitay, ang pipila ka negosyo labawng makaarang sa pakigkompetensiya kay sa uban. Ugaling, ang ubang negosyante nag-ingon nga duha sa matag tulo ka kompaniya sa UK maapektohan ug dako. Dugang pa, samtang ang mga biyahero malipay nga mawala ang mga restriksiyon sa aduwana, ang gibanabanang 80,000 ka opisyales sa aduwana sa tibuok Uropa magkinahanglag bag-ong mga trabaho.
Si Paul Wilkinson, propesor sa internasyonal nga mga pagtuon, nagpahinumdom kanato nga bisan pag kita nagapaingon sa 1992, “kini maoy usa gihapon ka Uropa nga separadog soberanong mga estado,” diin ang matag-usa may “kaugalingong mga tradisyon sa pagpatuman sa balaod” ug “iyang kaugalingong legal nga sistema.” Siya nagpasidaan: “Ang kooperasyon hinay nga mougmad ug masakit.”
Gawas pa sa mga suliran sa pinulongan, ang nagkalahi nga sosyal nga mga kasinatian, ug dili magkaparehong mga palakaw sa negosyo, tingali ang labing dakong problema sa tanan nga kinahanglang sagubangon mao ang pagbuntog sa lisod-patyong nasodnong mga pagpihig. Si Willy Brandt nga kansilyer niadto sa Alemanya miingon: “Ang mga babag sa hunahuna mas malig-on pa kay sa gitukod sa kongkreto.”
Bisan pa, ang kahimtang masaligon, ang mga kalaoman hatag-as. “Walay naghunahuna nga masayon ang 1992,” misulat ang usa ka magsusulat sa negosyo, “apan ang panglantaw mopatim-aw nga masaaron.”
Unsa ka Realistiko?
Bisan pag makab-ot ang ekonomikanhon ug politikanhong paghiusa, kini ba motukod ug pasikaranan aron makab-ot ang tinuod nga kalinaw ug dumalayong kasegurohan? Palihog, tagda: Bisan tuod ang Tinipong Bansa sa Amerika gilangkoban ug 50 ka estado nga may iyaiyang balaod ug kagamhanan nga nahiusa sa ekonomiya ubos sa usa ka kagamhanan sa nasod, ang nasod sa gihapon dunay minilyon nga walay trabaho; ang kalig-on sa iyang ekonomiya ginahulga gihapon sa popanahong mga pagkunhod ug mga kanihit, ingon man usab sa nagabalikbalik nga implasyon. Ug ang sukod sa politikanhong paghiusa wala makapugong sa nasod sa pag-antos gikan sa teribleng polusyon, krimen, abuso sa droga, kawalad-on, ug pagpihig sa rasa.
Mahitungod sa kagubot sa iyang nasod, ang historyanong Sobyet nga si Yuri Afanasyev miingon: “Ang dakong problema sa among nasod nagagikan sa wala damhang dapit: ang among nagkadaiyang mga nasyonalidad. . . . Kami nagtuo nga ang among imperyo napanalipdan gikan sa maong mga kabilinggan; gawas pa, dili ba gitagamtam man namo ang usa ka sukod sa pagkawalay mga suliran tali sa mga tawo tungod sa among ‘walay kataposang panagsoon sa mga katawhan’?”
Ang ekonomikanhon ug politikanhong paghiusa dayag nga dili paigo aron mamugna ang tinuod nga panaghiusa. Aron mamugna ang “walay kataposang panagsoon sa mga katawhan,” labaw pa ang gikinahanglan. Unsa man?
Malig-on ug Pasikaranang mga Kalaoman
Diha sa mga dapit nga naglungtad ang tinuod nga panaghiusa, ang gubat wala mailhi. Apan ang dili-malalis nga pamatuod nga ang katawhan sa kawalay paglaom nabahinbahin mao ang kamatuoran nga sulod sa daghang milenyo sila nagpinatyanay sa usag usa diha sa mga gubat. Matapos pa ba kaha ang walay puangod nga pag-usik sa tawhanong kinabuhi?
Oo, kini matapos. Ang gipahayag nga katuyoan sa Diyos mao ang pagpatunghag malinawong kalibotan. Sa unsang paagi? Pinaagi sa bug-os nga pagwagtang sa mga armas. Ubos sa pagdasig ang salmista sa Bibliya misulat: “Umari, kamong katawhan, tan-awa ang mga buhat ni Jehova, kon unsang katingalahang mga hitabo ang iyang gibuhat sa yuta. Nagapahunong siya sa mga gubat hangtod sa kinatumyan sa yuta.”—Salmo 46:8, 9.
Ang Yawa masuk-anong misupak niining langitnong polisa aron makab-ot ang panaghiusa sa kalibotan. Sukad sa Gubat sa Kalibotan I, ang mga pulong gikan sa Bibliya mapadapat: “Alaot ang yuta ug ang dagat, tungod kay ang Yawa nahilusad diha kaninyo, nga puno sa dakong kapungot, sanglit nasayod man siya nga hamubo na lamang ang iyang panahon.”—Pinadayag 12:12.
Ang panaghiusa sa kalibotan, ug uban niana ang matuod nga kalinaw ug kasegurohan, ginapasukad sa nahiusang pagsimba sa Diyos nga “nagapahunong sa mga gubat”; kini wala ipasukad sa mabahinbahinong pagsimba sa iyang katugbang, nga gihubit nga “puno sa dakong kapungot, sanglit nasayod man siya nga hamubo na lamang ang iyang panahon.” Aron matuman ang atong mga kalaoman alang sa panaghiusa sa kalibotan, kini kinahanglang ipasukad diha sa pagdawat sa kamatuoran nga ang Gingharian sa Diyos maoy usa ka kamatuoran, nga kini usa ka literal nga kagamhanan nga magmando sa mga langit. Kining kagamhanan sa kalibotan nga gibut-an ni Jehova nga Diyos mismo mao lamay bugtong paagi aron ang panaghiusa sa kalibotan makab-ot.
Ang Gingharian sa Diyos nagaporma na sa uyok sa usa ka nahiusang yutan-ong katilingban nga maoy mopuli sa nagkabahin-bahin, naggubatay nga kalibotan nga ato karong nailhan. Ang tagna sa Bibliya nagaingon: “Sa kataposang bahin sa mga adlaw . . . daghang katawhan [gikan sa tanang kanasoran] mangadto ug manag-ingon: ‘Umari kamong katawhan, ug manungas kita sa bukid ni Jehova, ngadto sa balay sa Diyos ni Jacob; ug kita pagatudloan niya sa iyang mga dalan, ug manlakat kita sa iyang mga alagianan.’ . . . Ug ang ilang mga espada himoon nilang mga punta sa daro ug ang ilang mga bangkaw himoon nga mga galab. Usa ka nasod dili na mobakyaw sa espada batok sa usa ka nasod, ni makakat-on pa sila mahitungod sa gubat.”—Isaias 2:2-4.
Kining tagnaa sa Bibliya wala maghubit ug usa ka bag-ong kalibotanong kahikayan nga gilaraw sa tawo, bisan tuod kining maanindot nga mga pulong gikulit diha sa bongbong sa plasa sa Hiniusang Kanasoran sa Siyudad sa New York. Hinunoa, kining tagnaa labot sa kalinaw ug panaghiusa diha sa daghang katawhan karong adlawa nagakatuman taliwala sa mga Saksi ni Jehova, nga nagagikan sa kapin sa 200 ka nasod sa kalibotan. Diha kanila makita ang dili-kasaypang ebidensiya nga usa ka katilingban sa bag-ong kalibotan sa aktuwal ginaporma.
Ang mga Saksi ni Jehova andam nga matudloan sa Pulong sa Diyos. Ilang ginapadapat ang mga butang nga ilang nakat-onan, lakip ang tambag sa pagkinabuhi diha sa pakigdait pinaagi sa pagsalikway sa mga hinagiban sa gubat. Busa ilang gitagamtam ang internasyonal nga panaghiusa nga wala maagii sa ubang organisasyon sa yuta, relihiyoso man, ekonomikanhon, o politikanhon. Kini sa piho napasundayag diha sa mga kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova ning milabayng ting-init, sa dihang sa Sidlakang Uropa lamang, kapin sa 370,000 ang nagtigom diha sa kalinaw ug panaghiusa!
Tinuod, walay mausa kanato ang makapiho kon sa unsang gidak-on ang ekonomikanhon o politikanhong mga kalaoman alang sa 1992 mamatuman. Apan makapiho kita sa ubang seguradong mga kalaoman. Pananglitan, ang 1992 makakita ug sumpay, takdo sa eskedyol, sa langitnong pag-ihap nga motultol ngadto sa pagpahamtang sa paghukom sa Diyos diha sa kalibotan ni Satanas. (Isaias 55:11; Habaccuc 2:3) Busa, ang 1992 nagapaabante sa matinumanong mga Kristohanon ug usa ka tuig paduol sa kinabuhi diha sa gisaad sa Diyos nga bag-ong kalibotan, diin nagapuyo ang pagkamatarong.
Gidapit sa mga Saksi ni Jehova ang mga mahigugmaon sa panaghiusa sa kalibotan sa pagsusi pa ug dugang niining pinasukad-Bibliya nga mga kalaoman alang sa umaabot. Kini maoy hataas nga mga kalaoman nga dili molabay nga walay katumanan!
[Kahon sa panid 21]
Nagapaingon sa Uropanhong Paghiusa
1948: Giusa sa Belgium, Netherlands, ug Luxembourg (Benelux) ang ilang mga aduwana, nga nahimong basehanan sa pag-usa sa ekonomiya niadtong 1960 ug giwala ang mga restriksiyon sa utlanan niadtong 1970
1951: Ang tratado sa Franco-German Coal and Steel Community gipirmahan sa Paris
1957: Gitukod sa tratado sa Roma ang UK (Uropanhong Komunidad) uban sa BELGIUM, FEDERAL NGA REPUBLIKA SA ALEMANYA, PRANSIYA, ITALYA, LUXEMBOURG, ug ang NETHERLANDS ingong mga sakop sa karta
1959: Gitukod sa Austria, Britanya, Denmark, Norway, Portugal, Sweden, ug Switzerland ang European Free Trade Association
1973: Ang BRITANYA, DENMARK, ug IRLANDIA mianib sa UK
1979: Ang European Monetary System gitukod; unang direktang piliay gihimo alang sa Uropanhong Parliamento
1981: Ang GRESYA gidawat ingong sakop sa UK
1986: Ang PORTUGAL ug ESPANYA mianib sa UK
Nota: Ang 12 ka sakop nga mga estado sa UK gipakita sa dagkong mga titik.
[Hulagway sa panid 23]
Sa dihang mawala na ang mga restriksiyon sa aduwana, 80,000 ka tawo ang magkinahanglag bag-ong mga trabaho