Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Magpabiling Ulay?

ANG “pagkaulay,” matud pa sa magsusulat nga si Lesley Jane Nonkin, “sama sa unang mitubong mga ngipon sa bata, ‘nga mahingo sa dili pa ang graduwasyon.’” Ang mga pulong nga sama niini nagpabanaag sa matugoton, iresponsableng tinamdan sa daghang mga tin-edyer bahin sa sekso. Karong adlawa, ang usa ka batan-on nga ulay pa lagmit isipong talagsaon, usa ka katingad-anan. Diha sa usa ka surbi sa mga batan-on, giangkon sa mga batan-ong mga lalaki nga sila “desperado” sa pagbuong sa ilang pagkaulay. Ang ulay nga mga dalagita miangkon nga mibating “abnormal.”

Apan, sama sa gipakita sa nahaunang artikulo, ang pagkaulay maoy husto sa panan-aw sa Diyos.a Hataas ang iyang pagtamod niini ug naghukom sa sekso una pa maminyo ingong dili-maayo sa moral ug makadaot. (1 Tesalonica 4:3-8) Bisan pa, ang pagpabiling ulay nagkinahanglang moatubang sa hilabihang mga pagpit-os. Nganong kinahanglang buhaton kana sa usa ka batan-on? Aduna bay mga bentaha ang pagpabiling ulay?

Paagi ba Kini sa Pagkaplag ug Gugma?

Daghang batan-on naghunahuna sa sekso ingong usa ka paagi lamang sa pagpadayag sa gugma​—o aron may mahigugma. Kinaiyanhon lamang nga gustong higugmaon. Ug ang mga batan-on ilabinang may panginahanglan niining bahina. Misaysay ang librong Coping With Teenage Depression: “Ang pagkawala sa panagkasuod ug pag-atiman diha sa daghang panimalay mopahinabo sa mga tin-edyer nga mangita sa laing dapit ug paglipay ug kasuod. Daghang panimalay karong adlawa okupado kaayog mga kinabuhi nga diyutayng panahon na lamang ang nahabilin alang sa usag usa ug alang sa pag-ambitay ug mga buluhaton ug mga kasumbongan. . . . Kon ang batan-on dili makakaplag sa gugma ug pagmahal sa balay, iyang . . . makita nga ang seksuwal nga mga buhat maoy kataposang lakang alang sa panagsuod ug sa pamatuod nga higugmaon ug pabilhan.”

Tinuod kini sa usa ka dalagitang ginganlag Ann. Siya miingon: “Daghang batan-on ang mibati nga daw sila wala higugmaa, tingali tungod kay wala kaayo sila hatagig dakong pagtagad sa ilang mga ginikanan. Unya sila nagkinahanglan ug nagtinguha nga higugmaon o masuod sa usa ka tawo. Mao kini ang nahitabo kanako. Ako midangop sa usa ka batan-on aron higugmaon.”

Ang tinuod nga gugma, hinunoa, “dili mogawing binastos, dili molantaw sa iyang kaugalingong mga kaayohan.” (1 Corinto 13:4, 5) Sulod sa usa ka dungganong kaminyoon, ang sekso nag-alagad ug dungganon ug matahom nga katuyoan. (Genesis 1:28; Proverbio 5:15-19) Apan gawas sa kaminyoon, kini sagad nagsilbing usa ka haplas lamang alang sa emosyonal nga mga samad, kaikyasan gikan sa mga kapit-os, o paagi sa paglig-on sa nagakawalang pagtamod sa kaugalingon, usa ka pagsanong sa pagpiit sa kauban, o higayon sa pagtagamtam ug panagsuoray sa kaminyoon nga walay pagdawat sa mga kaakohan niini. Si Dr. Louis Fine mihinapos: “Sa kinadak-ang bahin, ang seksuwal nga buhat sa usa ka batan-on maoy madumtanon, masuk-anon, ug madaoton-sa-kaugalingon; dili kini kapahayagan sa pagmahal, pag-ambitay, o pagbati.”​—“After All We’ve Done for Them”​—Understanding Adolescent Behavior.

Nakita ni Ann nga tinuod kini sa iyang bahin. “Ako namabdos,” siya nahinumdom. “Ug sa nahitabo kadto, akong naamgohan nga nagmahal diay ang akong mga ginikanan, nga gihigugma nila ako. Ang akong mga ginikanan ang miunong kanako sa akong pagmabdos​—dili ang lalaki nga akong gidangpan sa paghigugma. Siya nawagtang.”

Bisan kon walay grabeng mga sangpotanan, sama sa pagmabdos, nga moresulta, ang gidiling mga relasyon sagad magbilin sa usa sa pagbating masakit ug haw-ang. Nagkanayon ang librong The Private Life of the American Teenager: “Bation sa pipila nga gipahimuslan sila sa ilang mga trato nga manghulgang makigbulag gawas kon sila mouyon nga makigsekso. Ug kon sila mouyon, sila sagad mosangpot nga mobating gipahimuslan, ilabina kon matapos ang relasyon o kon kini magpadayon tungod sa sekso lamang.”

Kon Bata pa Kaayo nga Magminyo

Ang pipila mibati nga ang sekso motabang sa managtrato nga masuod sa usag usa. Apan kon sila bata pa kaayo nga magminyo, unsay kapuslanan sa pagpakigsuod kaayo? Ang resulta maoy emosyonal nga kasakit lamang sa dihang ang relasyon mosangpot sa dili kapugngang panagbulag. Diha sa iyang librong How to Raise Parents, ang magsusulat nga si Clayton Barbeau nagpahinumdom kanato nga ang “pagkahingkod maoy panahon sa pagtukod sa imong personalidad, sa pagpasinatig dugang kon kinsa ka.” Siya nangutana: “Kon wala ka masayod kon kinsa ka, sa unsang paagi ikaw mahigugma, ug busa mahibalo, sa lain?”

Gawas pa, ang sekso diha sa panagtratohay makasanta, dili makapauswag, sa makahuloganong komunikasyon. Sa samang panahon, ang mga pagbati sa pagkasad-an mahimong moagda ug panagbulag sa managtrato. (Roma 2:15) “Ang gibati kong pagkasad-an nagpadako lang sa kal-ang sa among relasyon,” miangkon ang usa ka dalagita. “Naglagot ako sa [akong trato] nga gipabati akog daotan sa akong kaugalingon. Dili gani ako makatan-aw sa mga mata sa akong mga ginikanan, naulaw kaayo ako.” Mahay pa sa laing batan-on: “Gisalikway ko ang tanan kong gituohan, ang akong mga sukdanan ug pagtahod-sa-kaugalingon, ug ang akong hinlong konsensiya​—ang tanan aron higugmaon.”

Maayo kaayong pagkabalay sa magsusulat nga si Clayton Barbeau kini sa dihang siya miingon: “Nagtuo ako nga ang mga tin-edyer nga nagduladula sa sekso maoy samag mga bata nga nagdulag dinamita.”

Ang Yawi ba Alang sa Usa ka Malipayong Kaminyoon?

Ang ubang batan-on mibati nga ang pagbatog seksuwal nga kasinatian mas makapangandam kanilag maayo alang sa kaminyoon. Ang mga kamatuoran nagpakitag kasukwahi. Alang sa usa ka butang, ang seksuwal nga mga suliran sa kaminyoon kasagarang nalangkit sa emosyonal nga mga katarongan​—dili sa kakulang sa seksuwal nga kasinatian. Malagmit, ang sekso una pa magminyo malaglagon sa kaminyoon. Daoton niini ang pagtahod sa usag usa ug nagatudlo sa managtrato nga makiglabot sa usag usa sa pisikal nga basehanan lamang; gihiklin ang emosyonal nga panagsuod. Sama sa giingon sa librong Building a Successful Marriage: “Ang sekso una pa magminyo dili kinahanglan nga sa lawasnong sukod lamang, nga maila sa pagkahakog imbes pagbatiay.” Sa kadugayan, ang mahakogong kaisipan sa sekso moresultag kagul-anan sa kaminyoon. Ang katagbawan sa kaminyoon mabatonan lamang sa dihang ipadapat sa kasal nga magtiayon ang mga prinsipyo sa Bibliya ug mas mabalak-on sa paghatag kay sa mahakogong pagdawat.​—1 Corinto 7:3; itandi ang Buhat 20:35.

Ang librong Why Wait Till Marriage? nagpunting sa laing suliran: “Ang mga lalaki ug babaye nga matugoton sa sekso una pa magminyo dili malaoman nga mabag-o sa milagrosong paagi sa dihang sila magminyo. Uban sa pila ka mga eksepsiyon, sila magpadayon sa pagdumala sa ilang mga kailibgon sa sekso ingon sa ilang nabuhat sa wala pa sila magminyo.” Ang libro mihinapos: “Kon ang kamaunongon sa kaminyoon hinungdanon alang kanimo, nan ilha nga kini nalangkit sa kamaunongon sa dili pa ang kaminyoon.” Ang pagpabiling ulay hangtod sa kaminyoon motabang kanimo nga maugmad ang moral nga kalig-ong gikinahanglan sa pagsunod sa sugo sa Bibliya: “Himoa nga ang kaminyoon dungganon sa tanan, ug ang higdaanan sa kaminyoon dili mahugawan, kay ang Diyos magasilot sa mga makihilawason ug mga mananapaw.”​—Hebreohanon 13:4.

Ang usa ka artikulo sa tinamod nga medikal nga basahon sa ingon mihinapos: “Tin-aw nga ang mga ulay adunay mas maayong tsansa nga molampos sa kaminyoon tungod kay sila dunay laing mga sukdanan, sama sa mas dakong debosyon sa katungdanan, dugang katakos sa pagpalangan sa pagtagbaw sa kaugalingon, nagadugang nga kabalaka sa pagsunod sa mga lagda, ug sa susamang mga kinaiya.” Kadtong kinsa sa pagkabinuang nagbuong sa ilang pagkaulay sa ingon dunay daghang pagbasol.b Miingon ang usa ka dalagita: “Ako 14 anyos ug napildihan sa akong pagkaulay. Uban sa tibuok kong kasingkasing ug kalag, gibasolan ko gayod kini. Ang akong kasingkasing nasakit tungod kay buot ko nga mahimong usa ka ulay nga babaye nga tinguhaon sa akong umaabot nga bana.”

Ayawg Daota ang Imong Kaugalingon

Dunay usa ka kataposang bentaha sa pagpabiling ulay nga angay nimong palandongon. Ang Bibliya nagpakita nga kadtong motamay sa mga kasugoan sa Diyos “nagadaot sa ilang kaugalingon ingong balos alang sa ilang daotang binuhatan.” (2 Pedro 2:13) Sa unsang paagi ang sekso una pa magminyo mosangpot sa pagdaot sa imong kaugalingon? Palandonga, pananglitan, ang usa ka artikulo sa magasing Seventeen: “Ang mga tigdukiduki sa AIDS nag-ingon nga sila dugang nabalaka sa ilang nakitang pag-uswag sa pagkaylap sa virus sa AIDS taliwala sa mga tin-edyer.” Apan, bisan pa sa tanang publisidad niining makamatayng sakit, usa ka pagtuon nagpadayag nga “tulo sa usa ka bahin lamang [sa mga batan-ong gisurbi] ang nag-usab sa ilang seksuwal nga paggawi ingong resulta sa kahadlok sa sakit.”

Ang maong mga batan-on usab napakyas sa pagkaamgo nga ang imoral nga paggawi mahimong mosangpot sa pagmabdos, daghang sakit nga mapasa sa sekso dugang pa sa AIDS, emosyonal nga kasakit, usa ka habol nga konsensiya, ug​—labing grabe sa tanan—​usa ka nadaot nga relasyon uban sa Diyos. Ayawg daota ang imong kaugalingon. Ang Proverbio 14:16 nagaingon: “Ang usa ka tawong maalamon mahadlok ug magapahilayo gikan sa daotan.” Ayawg padala sa pagtuo sa sugilambong bahin sa “luwas nga sekso.” Alang sa Diyos, ang bugtong luwas nga sekso ug dalawaton maoy sa sulod sa bugkos sa kaminyoon. Hangtod unya niana, pakabahandia ang imong pagkaulay. Ayawg itugot nga pabation ka sa uban nga ikaulaw mo kini o sa paghaylo kanimo nga itugyan kini.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 26]

Daghan sa mitugyan sa ilang pagkaulay una maminyo mibating gigamit ug gipahimuslan