Pagpaniid sa Kalibotan
Relihiyon? Dili Hinungdanon
Ang relihiyon may kinamenosan nga importansiya diha sa mga kinabuhi sa kadaghanan sa mga Uropanhon kay sa ilang mga pamilya, karera, higala, ug lulinghayaw. Maoy sulti sa inadlaw nga mantalaan sa Katolikong Paris nga La Croix, nagtaho bahin sa mga diskobre sa usa ka bag-ong pagtuon nga gihimo sa kapin 20 ka Uropanhong mga nasod ug kana nakasusi sa mga pagpabili ug mga pagtuo sa mga Uropanhon karong adlawa. “Ang tradisyonal relihiyosong mga pagtuo, maingon usab sa impluwensiya sa Simbahan sa adlaw-adlaw nga kinabuhi, maoy dili malalis nga nagkaus-os,” matud sa artikulo. Sumala sa mga tigdukiduki, “ang pag-us-os sa kaimportansiya sa relihiyon mahimong ikasaysay tungod sa dayag nga kapakyasan sa mga simbahan sa pagtabang sa katawhan sa pag-atubang sa ilang adlaw-adlaw nga mga suliran.” Ang La Croix nagtaho nga bisan tuod ang mayoriya sa mga indibiduwal nagsalikway sa tradisyonal nga mga pagtulon-an sa simbahan, “gawas sa Sweden, kapin sa 50 porsiento niadtong gisukna miingon nga sila nagtuo sa Diyos.”
Mga Epekto sa AIDS
Ang direktor sa tibuok globo nga programa bahin sa AIDS sa World Health Organization, nga si Dr. Michael Merson, nahadlok nga ang pandemya sa AIDS mahimong may seryosong sosyal ug ekonomikanhong mga epekto, matud sa magasing Pranses nga La Presse Médicale. Sa mihatag pakigpulong bahin sa AIDS sa linaing sesyon sa World Bank nga gihimo sa Bangkok, Thailand, si Dr. Merson mipasidaan nga “ang kamatayon sa labing menos ikalimang bahin sa batan-on ug mga hamtong sulod sa mubong yugto sa panahon mopahinabo ug sosyal nga mga kaguliyang, mga kabaldahan sa ekonomiya, ug ngani politikanhong pagtay-og diha sa daghang mga nasod.” Nahitabo na, daghan sa labing mabungahong mga sakop sa populasyon sa Aprika nangamatay gumikan sa sakit, ug entirong mga pamilya nangamatay gumikan niana sa daghang banikanhong mga balangay. Kapin sa unom ka milyon nga mga Aprikanhon gidahom nga mamatay gumikan sa AIDS sa mosunod nga dekada. Sa makasaranganon nga mga pagbanabana may mga 9 hangtod 11 ka milyon nga mga tawo sa tibuok yuta natakdan sa HIV, nga nagapahinabo ug AIDS—usa ka gidaghanon nga matud pa sa mga eksperto motulo ka pilo sulod sa mosunod walo ka tuig.
Kahusay sa Cosmos
Si Paul Davies, usa ka propesor sa theoretical physics sa Unibersidad sa Newcastle sa Tyne, Inglaterra, nakahimo, alang sa usa ka siyentipiko, ug pila ka lantugionon pag-ayo nga mga pahayag diha sa iyang bag-ong libro nga The Mind of God. Siya mihinapos nga ang paglungtad sa tawo dili lamang tungod sa sulagma sa kapalaran kondili nga “kita sa pagkatinuod tinuyo nga maania dinhi.” Siya misulat: “Tungod sa akong siyentipikanhong buhat, ako dugang ug dugang nga nalig-on sa pagtuo nga ang pisikal nga uniberso gihiusa pinaagi sa kamamugnaon nga kahibulongan gayod nga ako dili makadawat niini ingong usa ka walay panghunahuna nga kamatuoran. Sa akong hunahuna, kinahanglang adunay halalom nga sukod sa pagpatin-aw. Kon kaha ang usa gustong motawag nianang halalom nga sukod ug ‘Diyos’ maoy butang sa pagpili ug paghubit.”
Kapakyasan sa Simbahan Giadmitar
Napulog-lima ka Romano Katolikong mga obispo gikan sa Aprikanhong mga nasod sa Burundi, Rwanda, Tanzania, Uganda, ug Zaire ning bag-o pa mingtug-an nga bisan pa sa presensiya sa daghang bawtismadong mga “Kristiyano” diha sa rehiyon, “ang sulod sa nasod nga mga away misangpot ngadto sa mga pangpatay, pangguba ug pinugos nga pagpapahawa sa mga tawo.” Kaliwatanhon ug tribonhong mga kalainan, matud nila, nakamugna ug “usa ka sunodsunod nga kahadlok, kawalay-pagsalig ug pagmaneobra nga nagsumikad sa rasanhong mga ideolohiya . . . nga dili kauyon sa Kristohanong pagtuo.” Sama sa gitaho diha sa Ecumenical Press Service, ang mantalaan sa Konsilyo sa mga Simbahan sa Kalibotan, ang mga obispo miadmitar nga ang gamot sa suliran mao nga “ang Kristohanong pagtuo wala makadulot pag-ayo sa mentalidad sa katawhan.”
“Labing Kaylap Ginamit nga Droga”
“Ang caffeine maoy labing kaylap ginamit nga droga sa kalibotan,” matud sa usa ka bag-ong isyu sa The American Journal of Psychiatry. “Ang mga pagtuon nagpakita nga ang paglikay sa caffeine mopahinabog mga bation sa pag-undang sama sa sakit sa ulo, kalapoy, ug pagduka nga mosugod sulod sa 12-24 ka oras ug modurar hangtod mga usa ka semana. Ang mga bation mahimong grabe ug mogawas nga usa ka katarongan alang sa padayong paggamit sa kape.” Hinuon, ang kape dili lamang maoy tinubdan sa caffeine. Ang tsa, mga soft drinks (sama sa mga cola), ug daghang mapalit-nga-walay-reseta nga mga droga (mga tabang sa pagpaus-os sa gibug-aton, mga tigpaihi, mga tigpalagsik, pawala sa kangulngol, mga tambal sa sip-on ug alerdyik) may igo-igo usab nga gidaghanon sa caffeine. Ingong sangpotanan, daghang mga tawo nga mibati nga sila nakalikay na sa caffeine gikan sa ilang mga pagkaon mahimo gihapong makasinati ug mga simtoma sa pag-undang ilalom sa pila ka mga kahimtang, pananglitan sa dihang sila maospital.
Pagbantay sa Tingga
“Ang pagkahilo gumikan sa tingga maoy labing kasagaran ug malaglagon sa katilingban nga sakit sa kasilinganan sa mga bata,” matud ni Dr. Vernon N. Houk, direktor sa Sentro Nasyonal Alang sa Panglawas sa Kasilinganan ug Pagkontrol sa mga Kadaot sa mga Sentro Alang sa Pagkontrol sa Sakit sa T.B. Ilalom sa bag-ong sukdanan, gikan sa tulo ngadto upat ka milyon nga mga bata sa Tinipong Bansa nga ubos sa unom ka tuig ang pangedaron may igong gidaghanon sa tingga sa dugo nga makapahinabo ug dili maayong mga epekto sa panglawas, sama sa mga kabaldahan sa pagtuon ug mga sakit sa pamatasan. Ang pangunang tinubdan sa pagkahilo gumikan sa tingga sa mga bata maoy gikan sa mga tinipik ug abog sa pintal nga may tingga nga gigamit diha sa karaang mga balay. Samtang ang tingga maoy ilabinang makadaot sa nagatubo nga mga bata, kini usab makahilo sa mga hamtong. Ning bag-o pa, ang mga mahiligon sa bino gipasidan-an nga dili moinom gikan sa may tingga bildo nga mga baso, kay ang mga tingga mahimong mahilis ngadto sa bino. May mga pasidaan usab labot sa mga tingga nga putos sa mga sungsong sa mga botelya sa bino. Ang mga manginginom ug bino giingnan nga human kuhaa ang putos, ilang trapohan ang namilit nga tingga sa baba sa botelya pinaagi sa labakara nga basa—labing maayo pinaagi sa usa nga aslom, sama sa duga sa agridulse o suka—una pa kuhaa ang sungsong.
Ilalom sa Yuta nga mga Kanal sa Tubig sa Jerusalem
“Sulod sa kapin sa 100 ka tuig, ang mga arkeologo ug mga historyano nahibulong sa dili hapsay nga mga rota, mga handag ug mga sukod sa duha ka ilalom-yuta nga sistema sa abiyo sa tubig nga nadiskobrehan ilalom sa kagun-oban sa karaang Jerusalem,” batbat sa Science News nga magasin. “Bisan tuod ang kadaghanan sa mga tigdukiduki nag-isip niining sulod sa yuta nga mga kanal sa tubig ingong mga resulta sa sayo, kanunay-masayop nga mga enhinyero ug mga piyon, ang bag-ong pag-analisar nagpaila nga ang mga molupyo sa balaang siyudad mahanasong miusab sa kinaiyanhong mga kutay sa ilalom-yuta nga mga kanal ug mga tunil sa pagseguro sa usa ka kasaligang abiyo sa tubig.” Sumala sa Bibliya, ang kahibalo sa ilalom-yuta nga mga agianan maoy nakapaarang kang David sa pag-ilog nga malamposon sa siyudad mga 3,000 ka tuig sa miagi. (2 Samuel 5:8) Ang bag-ong pagtuon nagpakita nga may duha ka agianan sa ilalom sa yuta nga migimaw sa gawas sa mga paril sa karaang siyudad.
Mga Tigsubayg-hayop Nahimong Pangitaon
“Kon kami dili moamping, . . . sa dili madugay mahimong wala nay tradisyonal nga mga tigsubayg-hayop sa habagatang Aprika,” misulat si Louis Liebenberg diha sa African Wildlife. Ang awtor, usa ka eksperto bahin sa gihisgotan, nakuyawan nga ang arte sa pagsubay sa mga hayop mahanaw. Ang pila ka mga maayong tigsubayg-hayop nakaabot na sa pangedaron nga ang ilang panan-aw nagkahanap. Ang mga tigsubayg-hayop may dungog lamang sa dili hanas nga mga mamumuo ug sila nagadawat ug mubo nga suweldo, nga maoy pangunang mga katarongan nga gisitar nganong ang propesyon nagkaluya. Ang mga butang halayo nga moarang-arang “samtang ang mga tigsubayg-hayop gitamod nga mubo sa mga mata sa batan-ong mga kaliwatan, kinsa nanganti sa pagbaton ug usa ka butang ‘mas maayo’ kaysa ilang mga katigulangan.” Apan ang sinati nga mga tigsubayg-hayop maoy kinahanglanon sa pagpakunhod sa pangawat ug diha sa pagdumala sa mga dili pahilabtan nga mga hayop, busa “ang pagsubayg-hayop kinahanglang ilhon ingong usa ka linaing propesyon,” matud ni Liebenberg. “Aron mahimong ekspertong tigsubayg-hayop nagkinahanglan ug labaw-sa-kasagaran nga intelihensiya.”
Dili Gayod Tigulang
Ang kinaulahiang panghapin nga mga babaye sa Hapon mao sila Kin (nagkahulogan ug “Bulawan”) Narita ug Gin (nagkahulogan ug “Plata”) Kanie. Ang ilang pangunang pangdani mao nga sila usa ka gatos ka tuig ang pangedaron ug magkaluha. Sila himsog, lagsik, ug makalingaw manulti. Sila “nadiskobre” sa mayor sa Nagoya niadtong Septiyembre 1991 sa dihang siya mibisita kanila sa “Adlaw sa Pagtahod sa mga Tigulang.” Sukad niadto, ang pares kanunay nang makita sa TV maingon usab sa mga komersiyal ug mga magasin. Sa Pebrero, si Kin ug Gin misulod sa rekording nga karera pinaagi sa paghimog usa ka gamayng plaka. Nianang bulana sila usab mibisita sa buhatan sa buluhisan sa pagsumiter sa papeles sa buhis alang sa unang higayon sa ilang kinabuhi. Ang kalit nga kalamposan ug bahandi wala makapahaylo kanila. Sila walay gamitan alang sa salapi, sulti nila, ug naghatag sa kadaghanan niana ngadto sa buhat-sa-kaluoy.
Mga Babaye Wala Kagustohi
Ang mga babaye sa India nagagamit ug ultrasound nga teknolohiya sa pagtino kon ang ilang gisabak lalaki ba o babaye. Kon babaye, ang gisabak sa subsob ihulog. Kini misangpot sa pagkausab ug dako sa mga proporsiyon sa sekso. Sa Estado sa Haryana, pananglitan, may 874 lamang ka mga babaye alang sa matag 1,000 ka lalaki. Ang “makaguol nga proporsiyon sa sekso nahitabo dili tungod kay dili daghan ang babaye nga mahimugso (o isamkon) apan tungod kay dili daghan ang gitugotan nga mahimugso o mabuhi,” matud sa usa ka taho sa HK. Ang mga babaye giisip nga galastohan. Ang mga bugay kinahanglan nga ihatag sa panahon sa kasal ug mga gasa sa dihang ang anak nga babaye manganak. Ang pagkatawo sa usa ka lalaki maoy pinasidunggan, apan dili ang sa babaye. Ang usa ka lalaki mahimong mobiya sa asawa nga dili manganak ug batang lalaki, o siya mahimo nganing mokuha ug ikaduhang asawa. Ang suliran usab naglungtad taliwala sa mga Indian nga nagpuyo sa laing mga nasod. Ang The Medical Post sa Canada ning bag-o pa nagtaho bahin sa reklamo nga ang “mga doktor gikan sa Sidlakang Sikh Indianhong katilingban sa Britanikong Columbia nagatabang sa mga kababayen-an sa paghulog kon ang ilang mga gisabak makaplagan nga babaye aron sila makasulay ug lalaki sa sunod nga higayon.” Kay ang sekso sa gisabak matino lamang sa tukma pagkatapos sa 16 ka semana, ang mga lalaki sa subsob mahulog. Ang inahan wala gayod tug-ani.