Kon Unsaon sa Pagpauswag sa Imong Panumdoman

IKAW maayo kaayog panumdoman! Lisod ba kanang tuohan? Buweno, tagda sa makadiyut ang daghang butang nga imong mahinumdoman: mga talan-awon sa panahon sa bata ka pa, mga ngalan sa mga higala ug mga paryente​—bisan ang hinanduraw nga mga karakter gikan sa mga basahon ug telebisyon, mga tuno ug mga pulong sa imong paboritong mga awit, ang alpabeto, kon unsaon pag-ihap, libolibong mga pulong. Oo, imo nang gipasundayag ang mga katakos sa paghinumdom sa milyon-milyong mga butang!

‘Apan kon ang akong memorya ingon niana ka katingalahan,’ ikaw tingali mahibulong, ‘nganong makalimtan ko ang mga butang? Nganong kanunay ako nga makalimot kon diin ko gibutang ang mga butang? Nganong ako sa dihang anaa na sa tindahan makalimot kon unsay akong paliton? Mas grabe pa, nganong ako maglisod sa paghinumdom sa mga ngalan​—bisag dili na hisgotan pa ang mga numero sa telepono ug mga alatubangon?’ Kini maoy naandang mga alatimanon. Bisan pa, ang imong panumdoman mas labaw pa ka maayo kay sa imong maamgohan tingali​—ug kini mapauswag.

Kon Nganong Kita Makalimot

Kita gilalang sa Diyos nga may usa ka kahibulongang katakos sa paghinumdom. Sa tukma, ang utok nahimutang diha nianang mabalaknong gingalan sa Bibliya nga usa ka “bulawan nga panaksan”​—usa ka bililhong sudlanan sa mga panumdoman. (Ecclesiastes 12:6) Nan, nganong ang atong mga panumdoman daw magpakyas kanato usahay? Kasagaran kini maoy tungod sa kakulag kaikag. Ang bantogang konduktor sa orkestra nga si Arturo Toscanini nagadumala sa tanang mga simponiya gikan sa panumdoman. Ang dakong tawo sa patigayon nga si Charles Schwab makahinumdom sa mga ngalan sa 8,000 ka empliyado. Apan ang ila bang mga panumdoman ingon niana ka sangkad labot sa mga ulohan nga gawas sa ilang personal nga interes? Walay kalagmitan. Bisag unsa pa ka maayo ang imong panumdoman, maglisod ka gayod sa pagkakat-on ug paghinumdom sa mga butang nga dili makaiikag kanimo.

Ang laing katarongan nga mopahimo kanatong malimtanon mao ang kausaban sa situwasyon o sa lokasyon. Ang mga butang dali nga mahinumdoman diha sa konteksto nga kini nakat-onan. Usa ka tawo nga miduaw sa dapit diin siya gipadako gikomusta sa usa ka dikailang babaye. Siyempre, nagtuo siya nga usa siya sa iyang katalirongan diha sa iyang karaang silinganan. Apan, sa kalit iyang naamgohan nga siya mao ang tawo nga iyang nakita adlaw-adlaw​—usa ka bag-ong kauban sa trabaho! Nagkaatol lang nga siya miduaw sa samang dapit. Nakakita kaniya diha sa lain nga dapit nakapakalimot kaniya sa makadiyut kon kinsa siya.

Maayo na lang, dili mo kinahanglang hinumdoman ang milyon-milyong mga tipik sa impormasyon nga ibubo diha sa imong hunahuna kada adlaw; ang kadaghanan niini dili-hinungdanon. Apan, kon hinungdanon, ikaw makakat-on sa paghinumdom niana. Sa unsang paagi? Pinaagi sa paghatag ug linaing pagtagad niana.

Kon Unsaon sa Paghinumdom

Ingnon ta nga kinahanglan maghimo ka ug usa ka hinungdanong tawag sa telepono karong gabii. Kon hinumdoman mo lang kini, lagmit nga makalimtan mo kini. Busa hunong ug hunahunaa kining pagtawag sa telepono nga imong giplanong himoon. Ang librong Instant Recall​—Tapping Your Hidden Memory Power, ni Jeff Budworth, mirekomendar nga mogahig “mga minuto, dili mga segundo,” sa pagsilsil sa hinungdanong impormasyon diha sa panumdoman. Sultihi ang imong kaugalingon nga buot mo gayod nga mahinumdom sa paghimo niining tawaga. Kay mihatag ug linaing pagtagad niining butanga, way kalagmitang makalimot ka niini.

Apan, unsa pa ang ubang mga paagi nga ikaw makahatag ug linaing pagtagad sa mga butang nga dili mo gustong makalimtan? Ang mosunod nga mga sugyot, kon ipadapat, sa dili madugay mahimong natural na alang kanimo.

Kuhaang tin-aw ang impormasyon: Ang kompiyuter dili makakuhag impormasyon sa tukma gawas kon kini hustong gipasulod. Sa dakong sukod, ingon usab niana ang atong mga panumdoman. Palandonga, pananglitan, ang bahin sa pagkat-on sa mga ngalan. Si Dr. Bruno Furst miingon diha sa iyang librong Stop Forgetting: “Kon dili nato makuha ang ngalan sa tin-aw ug tukma, dili gani kita makasulti sa paghinumdom o sa pagkalimot. Kita dili makahinumdom ni mahikalimot sa usa ka butang nga wala gayod nato mahibaloi. Busa ang atong unang lakang kinahanglang mao ang pagkuha sa ngalan diha sa paagi nga kita dili magduhaduha sa paglitok o sa pagtitik niini.” Kon may mopaila sa iyang ngalan kanimo, ayaw pagpanuko sa pagpangutana sa tawo sa ngalan niini pag-usab. Pangutana kon unsa ang pagtitik niini.

Ihulagway: Sulayi nga ilarawan kon unsay gipaningkamotan nimong mahinumdoman. May usa ba ka trabaho nga dili nimo angay kalimtan? Nan ilarawan ang imong kaugalingon nga nagabuhat niana. Kon mas detalyado ang imong madugang niining hulagwaya sa hunahuna, mas dali mong mahinumdoman kini.

Ang paghulagway makatabang usab nimo sa paglangkit sa daw walay kalabotang mga butang. Handurawa, pananglitan, nga kinahanglan mong hinumdoman nga mopalit kag gatas ug toothpaste. Mahimong mosulay ka sa pagmugnag usa ka larawan sa hunahuna bahin sa usa ka baka nga nagsipilyo sa iyang ngipon. Dili kini usa ka hulagway nga lagmit mong makalimtan, bisag mosulay ka pa sa pagkalimot!

Litoka: Ang pagsultig kusog sa imong kaugalingon, ‘tawgon ko gayod si John karong gabii,’ maoy laing paagi sa pagtabang kanimo nga mahinumdoman kini. Sa laing bahin, ikaw ba kanunayng makalimot kon gitrangkahan mo na ang pultahan o gipalong ang kosenilya? Ang librong How to Improve Your Memory, ni Dr. James D. Weinland, miingon: “Ang problema masulbad pinaagi sa paglitok sa mga trabaho samtang nagabuhat niini . . . Sa dihang yawihan mo ang orasan ug paandaron ang alarma, pagsulti, ‘giyawihan ko na ang orasan ug gipaandar na ang alarma.’ Sa dihang trangkahan mo ang pultahan, ingna ang imong kaugalingon, ‘gitrangkahan ko na ang pultahan.’” Tingali maora kag buang sa paghimo niini, apan makatabang kini kanimo nga mahinumdom.

Ugmara ang kaikag sa imong ulohan: Tingali kinaiyanhon mo na nga dili daling madani sa usa ka ulohan, apan kon pahinumdoman mo ang imong kaugalingon sa mga katarongan nga kinahanglan mong makat-onan ang impormasyon ug ang mga sangpotanan sa kapakyasan sa paghinumdom niini, mas masayon ang pagkat-on. Gawas pa, kon mas daghan ang ang imong mahibaloan sa bisan unsang ulohan, mas madanihon kini alang kanimo. Miingon ang Bibliya: “Ang kahibalo masayon alang kaniya nga may salabotan.”​—Proverbio 14:6.

Ihapa: Ingnon ta nga kinahanglan kang magdalag daghang mga butang ngadto sa trabaho sa pagkabuntag. Pinaagi sa paglista sa eksaktong gidaghanon sa butang nga imong dalhon, lagmit walay butang nga imong makalimtan.

Organisaha: Kon buot mong mopalit ug daghang butang diha sa tindahag pagkaon, sulayi nga ikategoriya kini. Ikaw tingali, pananglitan, mohukom sa pagpalit ug tulo ka produkto sa gatas, duha ka produkto sa karne, ug duha ka lainlaing butang. Ang pag-organisar sa mga butang niining paagiha motabang nimo sa paghatag ug dugang pagtagad.

Gamita ug repasoha kini: Kanunay kang mahinumdom sa kaugalingon mong ngalan, sa alpabeto, o kon unsaon paggamit sa tinidor o lapis. Ngano? Tungod kay balik-balik mong gigamit kining kahibaloa. Ang kanunay nga paggamit makadugang sa paghinumdom, nagapasayon sa paghinumdom. Nan, sa matag karon ug unya repasoha kanunay sa hunahuna o gamita ang mga butang nga buot mong mahinumdoman. Human nga ipailaila sa usa ka tawo, sulayi paggamit ang iyang ngalan sa makadaghan. O kay nakakat-on ug pipila ka bag-ong impormasyon, sulayi paggamit kini diha sa imong mga kokabildohay, mag-amping lang nga dili ingon sa daw nagpasiatab ka.

Ang Bili sa Paghinumdom

‘Apan ngano bang magpahasol pa niini?’ ikaw tingali mangutana. ‘Dili ba mas sayon nga isulat lang ang mga butang?’ Ang mga kalendaryo, mga listahan, orasang de alarma, mga notang gisulat alang sa imong kaugalingon​—kining tanan dunay mapuslanong katuyoan. Apan, usahay dili kaayo praktikal nga isulat ang mga butang, sama sa dihang makahinagbo kag mga tawo diha sa mga tipon-tipon. Ug kon ang imong gihunahuna pag-ayong mga listahan sa palaliton kinahanglang usbon, sagad wala kay makitang lapis. Gawas pa, ang mga listahan dali nga mawala. Ug komusta kon makalimot ka sa pagtan-aw sa imong kalendaryo? Ang pagbansay sa imong panumdoman maoy takos paningkamotan.

Ang dugang mo nga pagpraktis, mas diyutay ang gikinahanglang paningkamot sa paghinumdom. Sa pagkatinuod, sa ulahi imong makita nga mas gusto mong hinumdoman ang mga butang kay sa isulat kini. Apan, ayaw kahadlok nga malibog ang imong hunahuna ug himoon kining dili-epektibo o dili-mamugnaon. Ang hunahuna, sama sa kaunoran, mahimong mas malig-on ug mas epektibo kon gamiton. Miingon si Dr. Joan Minninger: “Ang kadaghanang tawo maghunahuna sa taas ug abot nga panumdoman nga sama sa usa ka dakong hunos sa mga biste nga kinahanglang habwaan sa matag karon ug unya aron kahatagag luna ang bag-ong mga butang. Sayop. Wala pay nahibaloang limitasyon sa pundohanan sa imong panumdoman. Ikaw makatuon ug makahinumdom sa bag-ong mga butang sa tibuok mong kinabuhi.”

Si Dr. Furst sa susama nagpasiugda nga “sayop ang paghunahuna nga aron maampingan pag-ayo ang atong mga selula sa utok dili nato pahagoon pag-ayo ug ampingan sila nga dili-gamiton. Ang baliktad hinoon maoy tinuod.” Ang imong panumdoman mas molig-on kon gamiton. (Itandi ang Hebreohanon 5:14.) Ang pipila, sama kang Harry Lorayne, kaubang awtor sa The Memory Book, nagtuo gani nga ang “panumdoman mas makahinumdom ug maayo samtang ikaw magkaedaran.”

Kon tinuod man kana o dili, walay mapildi nimo ug daghan pa ang kaayohang makuha kon gamiton ang hinatag-sa-Diyos nga gasa sa panumdoman. Ang mga kaayohan tingalig dimakalimtan.