Mapauswag Nimo ang Imong Panumdoman
“Bati kaayo kog panumdoman.” Nakasulti ka ba sukad niana? Kon mao, ayawg kaguol. Ang pila ka yanong makatabang nga sugyot ug diyutayng paningkamot makapatunghag katingalahang kauswagan. Ayawg pakamenosa ang imong utok. Kahibulongan ang mga katakos niini.
GIUNSA sa utok paghimo ang kahibulongang mga kahimoan niini? Sa katuigang bag-o pa ang utok labawng gisusi kay sukad masukad. Bisan tuod ang pagsabot nagauswag, diyutay ra gihapon ang atong nasayran kon giunsa sa utok paghimo ang mga butang nga ginahimo niini.
Kon sa unsang paagi kita makakat-on ug makahinumdom sa impormasyon maoy dili tin-aw, apan gipaningkamotan sa mga tigdukiduki ang pagbadbad sa maong misteryo. Nalangkit sa pagkakat-on ug paghinumdom ang gibanabanang 10 bilyon ngadto 100 bilyong selula sa nerbiyos, mga neuron, diha sa utok. Apan labing menos adunay napulo ka libo ka pilo nga ingon ka daghang koneksiyon tali sa mga neuron. Usa ka teoriya mao nga samtang ang mga koneksiyon, o mga synapse, gipalig-on gumikan sa paggamit, ang pagkakat-on mahitabo.
Samtang magkatigulang kita, ang katakos sa pangutok magkamenos; ang atong mga reaksiyon mahimong mohinay. Ang mga selula sa utok dili magbag-o sa kaugalingon, ug ang mga hamtong dayag nga padayong mawad-an ug mga selula sa utok. Apan sa sukod nga atong gamiton ang atong mga utok, mahimo natong matipigan ang mga katakos sa atong pangutok sa taastaas nga panahon.
Ang atong mental nga tinamdan mag-impluwensiya sa utok. Ang malaomon, masadyaong panglantaw magpauswag sa obra sa utok sa bisan unsang edad. Ang diyutayng kapit-osan mahimong mapuslanon, apan ang kanunay, hingaping kapit-osan makadaot sa kaepisyente sa utok. Ang lawasnong paugnat sa kusog makatabang sa paghupay sa kapit-osan sa pangutok.
Bisan pag makapadasig kining impormasyona, kita mahimong malimot gihapon sa hinungdanong mga butang, bisan kon unsay atong edad. Makapauswag ba kita? Usa ka natad diin ang kadaghanan adunay kalisdanan mao ang paghinumdom sa mga ngalan sa mga tawong atong mahibalag.
Paghinumdom sa mga Ngalan sa mga Tawo
Ang pila ka yanong sugyot makatabang pag-ayo kanimo sa paghinumdom nga labaw pa sa mga ngalan. Ang pagpakitag kaikag sa tawo makatabang. Ang ngalan sa usa ka tawo mahinungdanon alang kaniya. Kasagaran dili kita makahinumdom sa ngalan tungod kay wala nato kana hisabti nga tukma sa una nato kanang nadungog. Busa sa dihang ipailaila, sabta sa tin-aw ang ngalan. Hangyoa ang tawo nga sublion kana kon gikinahanglan o ipaespel pa kana. Gamita kana sa daghang panahon sa inyong estoryahay. Inigpanamilit nimo, tawga ang tawo pinaagi sa ngalan. Matingala ka nga kining pila ka punto makatabang gayod.
Ang laing sugyot nga dugang makatabang sa imong panumdoman alang sa mga ngalan mao ang paglangkit sa ngalan sa tawo uban sa butang nga imong mahanduraw sa imong kaisipan. Kon makabutang kag aksiyon nganha sa hulagway, mas labing maayo.
Ang daghang ngalan mahimong walay kahulogan alang kanimo, busa kinahanglang ipuli nimo ang usa ka pulong nga kaamgid sa ngalan. Dili bililhon kon ang imong gipuling pulong dili tukmang motumbas sa paningog sa ngalan. Ang imong panumdoman mas makaarang sa paghinumdom sa ngalan gumikan sa paglangkit. Sa dihang magmaomao ka sa imong kaugalingong mga pulong ug mga hulagway, ang impresyon labi pang dulot.
Kinahanglang bansayon nimo kining makugihon sa taastaas nga panahon, apan kini mosaler gayod. Si Harry Lorayne misaysay niining metodoha diha sa iyang librong How to Develop a Super-Power Memory, ug iyang gigamit kini sa daghang publikong okasyon. Matod niya: “Kasagaran nga kinahanglang mahibalag nako ang usa ka gatos ngadto duha ka gatos ka tawo sa kinse minutos o menos pa, nga dili malimot sa usa ka ngalan!”
Kon Unsaon Pagsag-ulo sa mga Listahan
Sa unsang paagi mapauswag nimo ang imong katakos sa paghinumdom sa usa ka listahan sa walay-kalangkitang mga butang? Usa ka yanong metodo mao ang gitawag ug sistema sa paglangkit. Ania kon sa unsang paagi molampos kini: Imong hulmahon ang makitang hulagway alang sa matag usa ka butang diha sa listahan ug dayon ilangkit ang hulagway sa unang butang uban sa hulagway sa ikaduhang butang, dayon buhata ang susama alang sa ikaduha ug ikatulong mga butang, ug padayon.
Pananglitan, kinahanglang paliton nimo ang lima ka butang sa tindahan: gatas, tinapay, bombilya, sibuyas, ug sorbetes. Pagsugod pinaagi sa paglangkit sa gatas ngadto sa tinapay. Hulagwaya ang pagbubog gatas gikan sa usa ka baritang tinapay. Bisan tuod may pagkakataw-anan ang hulagway, kini makapadulot sa mga butang diha sa imong panumdoman. Gawas pa, sulayi nga moapil sa buluhaton diha sa esena sa hunahuna nga naglangkit kanimo nga nagbubo sa gatas.
Human sa paglangkit sa gatas uban sa tinapay, padayon sa sunod nga butang, ang bombilya. Ikalangkit nimo ang baritang tinapay ngadto sa bombilya pinaagi sa paghulagway nga ikaw nagapaningkamot nga ibutang ang baritang tinapay nganha sa socket sa suga. Dayon ilangkit ang bombilya ngadto sa sibuyas pinaagi sa paghanduraw nga ikaw nagpanit ug dakong bombilya ug naghilak samtang gibuhat nimo kana. Siyempre, mas maayo kon ikaw mismo ang mohimo sa paglangkit. Makahulma ka bag usa ka kalangkitan tali sa kataposang mga butang, ang sibuyas ug sorbetes? Tingali makahanduraw ka nga nagkaon ug sibuyas nga sorbetes!
Tan-awa kon makahinumdom ka sa listahan. Dayon sulayi ang imong panumdoman pinaagi sa imong kaugalingong listahan. Himoa kanang taas sumala sa imong gusto. Hinumdomi, aron mahimong mas mahinumdoman ang paglangkit, imo kanang mahimo nga kataw-anan o katingad-anan pa o sobra sa pagkadako. Sulayi nga butangan ug aksiyon ang hulagway, ug pulihig lain ang usa ka butang.
Ang pipila mahimong motutol nga kining metodoha mas dugay kay sa yanong sag-ulohon ang listahan. Bisan pa niana, kining metodoha mas dugay nga isaysay kay sa gamiton. Sa dihang makabansay ka na, dali nimong maporma ang mga kalangkitan, ug ang imong paghinumdom, ingon man ang katulinon sa pagkakat-on, mahimong labi pang maayo kay sa imong sulayan ang pagkat-on nga dili mogamit ug sistema. Sa dihang ang 15 ka tawo gipahinumdom sa usa ka listahan sa 15 ka butang nga wala mogamit ug sistema, ang aberids nilang eskor maoy 8.5. Sa paggamit sa sistema sa listahan nga ilangkit ang mga hulagway diha sa laing butang, ang samang grupo miaberids ug 14.3. Siyempre, kon mahinumdom ka sa pagdalag nasulat nga listahan niining mga butanga inigpamalit nimo, kana maghatag nimo sa eskor nga 15—100 porsiento!
Paghinumdom sa Imong Nabasa
Niining panahon sa dagayang impormasyon, ang laing natad diin kadaghanan kanato nagkinahanglag tabang maoy sa pagtuon nga episyente. Ang pagtuon kinahanglanon diha sa eskuylahan, sa negosyo, alang sa personal nga kauswagan, ug sa pagpangandam alang sa publikong pakigpulong. Dugang pa, ang usa ka Kristohanon kinahanglang mogahin ug panahon alang sa personal nga pagtuon sa Bibliya.—Juan 17:3.
‘Apan maglisod ko sa paghinumdom sa akong natun-an,’ tingali moingon ka. Unsay mahimo? Ang pagkat-on nga pahimuslan sa labing maayo ang imong panahon sa pagtuon makatabang nimo sa paghinumdom sa imong nabasa. Aniay pila ka sugyot.
Sa dihang magtuon ka, ang personal nga organisasyon mahinungdanon. Ipaduol ang mga libro, materyales sa pagsulat, ug papel. Sulayi ang pagtuon sa nindot nga dapit nga may diyutayng kabaldahan ug may tukmang kahayag. Palonga ang radyo ug ang telebisyon.
Magbaton ug regular nga panahon alang sa pagtuon. Alang sa pipila, ang pagtuon kada adlaw sa mugbong mga yugto mahimong mas epektibo kay sa paggamit ug dakong panahon sa usa ka mapinadayonong sesyon. Maayo nga bahinon nimo ang imong panahon ngadto sa mga seksiyon. Inay nga magtuon nga walay-hunong sulod ug duha ka oras, mas maayo nga bahinon ang panahon ngadto sa mga sesyon nga gikan sa 25 ngadto 40 minutos ang matag usa, nga may mugbong mga interbalo nga pila ka minutos sa taliwala. Gipakita sa panukiduki nga kini makatabang sa mas maayong panumdoman.
Tinoa kon unsang materyal ang buot nimong tun-an panahon sa imong yugto sa pagtuon. Makatabang kini sa konsentrasyon. Sa dili pa mosugod sa usa ka libro, paggahin ug pila ka minutos sa paghiling daan niini. Tan-awa ang ulohan. Susiha ang kaundan, nga nagsumaryo sa libro. Dayon basaha ang pasiuna o ang introduksiyon. Dinhi ang tumong ug panglantaw sa awtor mahimong ipahayag.
Sa dili pa mosugod pagbasa sa usa ka kapitulo, tan-awa daan kini. Tan-awa ang mga ubos nga ulohan, mga ilustrasyon, mga tsart, mga sumaryo, ug sinugdan ug kataposang mga parapo. Pasiklapi ang unang tudling-pulong sa matag parapo. Ang maong mga tudling-pulong kasagarang naundan sa pangunang mga argumento. Kuhaa ang katibuk-ang ideya. Suknaa ang imong kaugalingon sa mga pangutana: ‘Unsay gustong pamatud-an sa magsusulat? Unsay akong makuha gikan niining materyala? Unsa ang pangunang mga argumento?’
Hinungdanon ang konsentrasyon. Kinahanglang bug-os kang malangkit. Ang sekreto mao ang paghimo sa imong panahon sa pagtuon nga labing bibo kutob sa mahimo. Halinga ang kadasig pinaagi sa pagtagad sa praktikal nga mga bahin sa impormasyon. Panghanduraw. Gamita ang mga sentido pinaagi sa paghanduraw sa baho, lami, ug hinikapan kon kini nahiangay sa impormasyon nga imong ginabasa.
Sa dihang masabtan nimo ang kiling sa materyal, andam ka na sa paghimog mga nota. Ang episyenteng paghimog mga nota makapakusog sa imong pagsabot ug paghinumdom sa impormasyon. Ang mga nota dili kinahanglang tibuok nga mga tudling-pulong apan kinahanglang yawing mga pulong o mga prase nga makatabang nimo sa paghinumdom sa pangunang mga ideya.
Ang pagsabot sa impormasyon wala gayod magpasabot nga makaarang ka sa paghinumdom nianang tanan sa umaabot. Ang matuod mao nga sulod sa 24 oras nga pagkakat-on, 80 porsiento sa impormasyon mahimong malimtan, labing menos sa temporaryo. Kana makapaluya nga pamation, apan ang bahin o kadaghanan nianang 80 porsiento maangkon pag-usab pinaagi sa pagsubli sa materyal. Human sa matag sesyon sa pagtuon, pagsubli sulod sa pipila ka minutos. Kon mahimo, pagsubli pag-usab usa ka adlaw sa ulahi, dayon usa ka semana sa ulahi, ug dayon usa ka bulan sa ulahi. Ang pagpadapat nimo niining mga puntoha mahimong makatabang kanimo sa pagbaton sa labing dakong kaayohan gikan sa imong bililhong panahon sa pagtuon ug paghinumdom sa imong nabasa.
Busa ayaw pakamenosa ang imong utok. Ang imong katakos sa paghinumdom sa mga butang mapauswag. Usa ka siyentipiko nagtawag sa utok ingong “ang labing makuting butang nga hangtod karon atong nadiskobrehan sa atong uniberso.” Usa ka kadungganan kini sa makalilisang nga kinaadman ug gahom sa Maglalalang niini, si Jehova.—Salmo 139:14.
[Diagram sa panid 15]
Sa paghinumdom sa mga listahan, gamita ang sistema sa paglangkit: Hulmaha ang usa ka hulagway sa matag butang. Dayon ilangkit ang hulagway sa unang butang uban sa ikaduha, ug padayon
Listahan sa palitonon:
1. Gatas 1 ug 2 gilangkit
2. Tinapay 2 ug 3 gilangkit
3. Bombilya 3 ug 4 gilangkit
4. Sibuyas 4 ug 5 gilangkit
5. Sorbetes