Gikinahanglan ba Nimo ang Pustiso?

ANG pustiso, nga mao kanunay ang sentro sa mga tiaw, dili kataw-anan alang sa mga tiggamit niini. Kon ang imong tanang natural nga ngipon maayo, ang suliran bahin sa pustiso tingali dili importante kanimo. Apan bisan pag dili ka gayod makaatubang sa maong suliran, ang gipahayag dinhi niining artikuloha makatabang kanimo sa pag-apresyar sa panalangin sa maayo, mahimsog nga ngipon ug mopatino kanimo sa pag-amping kanila nianang paagiha—sa labing menos nagadepende kini kanimo.

Apan nganong ang kadaghanang tawo nga nagtuo nga sila mahunahunaon kaayo sa pag-atiman sa ilang ngipon makadiskobre na lang sa usa ka adlaw nga nangluag ang ilang mga ngipon? Pangutanag bisan kinsang dentista. Dihang molapas na ang tawo sa edad 30, ang labing dakong hinungdan sa pagkapangag mao ang sakit sa lagos (periodontal disease). Hinuon, mapangag usab ang tawo tungod sa aksidente o sa pagkadunot sa ngipon.

Apan gikinahanglan mo ba gayod ang pustiso kon napangagan kag usa o sa tanan nimong ngipon?a Nganong ang ubang mga tawo daw nakaarang man nga walay paggamit niini? Ang mga pustiso ba maoy laing komersiyal nga produkto sa paglimbong sa publiko?

Nganong Pustiso?

Aron matubag kining mga pangutanaha, atong tan-awon ang mga obra sa atong ngipon. Labaw pa ang mahimo niini kay sa pag-apektar sa atong panagway. Kon mag-usap kita sa atong pagkaon, ginapino kini aron ang panghilis nga mga duga masagol uban sa pinong mga piraso, nga nagatugot sa lawas sa paggamit sa mga sustansiya. Apan kon diyutay o wala kitay ngipon, ang atong pagkaon dili kaayo mapino. Bisan ang bukogong mga kilid sa lig-on kaayong mga lagos dili igong makapino niini. Maoy hinungdan nga ang mga tawong walay ngipon nga naningkamot sa pagtulon sa pagkaon nga iduyog sa kape, tsa, o ubang ilimnon adunay suliran sa paghilis. Bisag diyutayng ngipon lamang ang matangtang, limitado ang pagkaon tungod kay ang gahi o lanotong mga kalan-on nga kinahanglang usapon ug maayo kasagarang ginalikayan.

Ang ngipon motabang usab kanato nga makasulti, usa ka kaayohan nga panagsa ra natong mahunahunaan hangtod nga kita mapangag. Kini nagatabang sa dila ug mga ngabil sa pagpormag mga tingog sa pagsulti nga hinungdanon sa pagsabot. Pananglitan, ang pagpagawas sa mga pulong sama sa mga konsonante sa kataposan sa usa ka silaba dili tukmang malitok kon walay ngipon. Tingali nakamatikod ka niini kon nakadungog ka nag walay ngipon nga tawo nga nagsulti. Busa, kinahanglang ipaanad sa tawo nga adunay artipisyal nga ngipon ang iyang dila niini aron mapagawas ang hustong pulong pag-usab. Bisag nagkinahanglan kini ug panahon, ang mga resulta mas maayo na lang kay sa walay ngipon.

Komosta ang pagkanta ug ang pagpatokar ug pipila ka musikal nga instrumento kon ang usa adunay pustiso? Kining mga buhata epektibong mahimo pinaagi sa pagbag-o sa mga pustiso sa nagkalainlaing paagi. Ang mga mag-aawit, pipila ka artista, mga tigpatokar sa mga instrumento nga ipatunog sa hangin, mga ministro, ug ubang mga modelo sa mga letratista malisdan sa ilang mga trabaho, o kaha imposible pa, sa pagtrabaho nga walay ngipon.

Maapektohan usab ang panagway tungod sa pagkawalay ngipon. Ang pag-abot sa humok nga mga unod sa palibot sa baba ug ang pag-abot sa ilong ug suwang, mopatigulang tan-awon sa tawo kay sa iyang aktuwal nga edad. Makaapekto kini sa pagsalig sa kaugalingon ug mopahinabo pa gani ug kagubot sa hunahuna sa pipila.

Ang pagkatangtang sa ngipon mahimong moresulta usab sa paghiyos sa kurbada nga pagkapahimutang sa atong ngipon. Ang atong ngipon nagainagaray, sama sa mga bato sa arko sa Romano. Busa, ang pagkatangtang sa “silingan” motugot sa ubang ngipon sa pagbulag. Kini mopahinabog mga gihang diha sa nahibiling ngipon ug makasulod niini ang mga pagkaon nga matigom sa mga lagos, ug mopahinabo kinig paghubag sa lagos. Ang paglihok sa ngipon makadaot usab sa pagkatupong sa ngipon, nga mohatag ug problema sa pag-usap.

Unsay Kalainan sa Natural ug sa Artipisyal nga Ngipon

Ang dakong kalainan sa natural ug sa artipisyal nga ngipon mao nga ang natural nga ngipon lig-ong nakagamot sa bukog sa mga apapangig. Kini ang nagpaposible kanila sa mas epektibong pagpaak, pagdugmok, ug sa paggaling sa atong pagkaon nga pino kaayo. Ang mga ngipon sa ubos mag-abot sa mga ngipon sa itaas nga kusog mogaling ug moputolputol.

Ang tibuok nga pustiso, sa laing bahin, nagpatong lamang sa mga lagos o sa mga daplin niini. Sila gihawiran lamang sa huyang nga mga puwersa nga gipahinabo sa dila, sa mga aping, ug pagtapot. Sanglit ang mga pustiso dili man sama sa natural nga mga ngipon nga hugot nga pagkatapot, dali ra kining matangtang.

Busa ang pagkaepektibo sa pustiso nagkalainlain gikan sa matag tawo. Walay mga pustiso nga sama ka episyente sa natural nga ngipon. Ang porma ug gidak-on sa mga apapangig, matang sa tisyu, ug bisan ang kaisipan sa tiggamit, uban ang katakos sa pagkat-on sa paggamit niini, maoy mga butang nga motino kon unsa ka epektibo ang mga pustiso. Ang pangunang disbentaha niini mao ang ilang kakulang ug kalig-on. Apan, kon bahin sa panagway, ang artipisyal nga mga ngipon dili mamatikdan gikan sa natural nga ngipon.

Usahay, sa pagkaalaot, diha na lamang makaamgo ang tawo sa kaalam, desinyo, ug pagkapraktikal sa natural nga ngipon inigsugod niyag gamit sa pustiso. Ang mga tawo makakopyag diyutay sa orihinal nga ngipon apan dili gayod sama ka katingalahan sa pagkaepisyente niini.

Tingali kinahanglang palandongon nimo pag-ayo tungod sa imong situwasyon kon gikinahanglan ba nimo ang pustiso, tibuok o kaha dili-tibuok. Siyempre, ikaw ra ang modesisyon, apan maalamong palandongon ang ilang mga bentaha. Kini makatabang kanimo sa pagsanta sa posibleng mga suliran sa paghilis, makatabang kanimo sa pagbaton ug igong sustansiya, ug makapauswag sa imong katakos sa pagsulti. Ug kini makapauswag gayod sa panagway.

Tinuod, bisag ang adunay mga pustiso nagmahay sa pagkatangtang sa ilang tinuod nga ngipon, ang pag-ugmad sa artipisyal nga ngipon nakaamot ug igong personal nga katagbawan ug pagbati sa kaayohan sa milyon-milyong mga tawo sa tibuok kalibotan.

[Footnote]

[Kahon sa panid 19]

Pagpamenos sa Bayranan sa Pag-atiman sa Ngipon

ANG pagduaw sa dentista o orthodontist sagad mosangpot ug dakodako nga bayranan. Apan, madasig ka sa pipila ka kaplag nga makatabang sa imong mga anak.

“Ang daghang suliran sa dili-maayong pagtubo sa ngipon ug depektosong mga apapangig taliwala sa mga Amerikano,” mitaho ang The New York Times, “tingali maoy resulta sa atong pagkaon ug humok nga mga kalan-on nga wala nay sustansiya tungod sa paagi sa paggama niini.” Ang teoriya mao nga ang pagkaon nga nagkinahanglag kusog nga pag-usap “mopalihok sa pagtubo sa apapangig (nga mohatag ug igong luna nga katuboan sa ngipon nga dili magdasok), motultol sa hustong pagtubo sa permanenteng ngipon ug mopaangay sa pagtubo sa nawong ug sa tibuok baba.”

Naningkamot ang mga siyentipiko nga mapamatud-an kining maong teoriya pinaagi sa paghatag sa mga unggoy ug humok ug gahing kalan-on. Ang mga resulta? Kadtong nagkaon ug gahing kalan-on wala kaayoy “mga abnormalidad sa ngipon.” Busa tino nga ang pagkaon nga nagkinahanglag kusog nga pag-usap sa imong anak maoy usa ka paagi nga mamenosan ug dako ang imong bayranan sa pag-atiman sa ngipon. Laing paagi sa paghimo niini mao ang pagtabang sa imong mga anak nga batasanon ang pagpanepilyo sa ngipon ug sa pagtangtang sa hugaw sa ngipon pinaagig floss.

[Hulagway sa panid 20]

Ang atong ngipon nag-inagaray sa usag usa. Kon walay “mga silingan” sa pagtabang kanila nga makapabilin sa ilang lugar, ang ngipon sa ulahi magbulag ug grabeng maapektohan ang ubang mga ngipon