Nagmadaogon Bsan pa sa Kamatayon

“Apan katingad-anan, alang sa mga Nazi, [ang mga Saksi] usab dili mapuo. Sa gipuga silang mas kusog sila nahimong mas kusgan, ingon sa diamante ka gahi ang ilang resistensiya. Si Hitler mipasupot nila ngadto sa pangataposang bugno, ug ilang gihuptan ang ilang integridad. . . . Ang ilang kasinatian maoy usa ka bililhong impormasyon alang sa tanang nagtuon bahin sa paglahutay ubos sa tumang kalisdanan. Kay sila nakalahutay gayod.”—Gipasidungog kang Dr. Christine King, historyano, diha sa basahong Together.

ANG mga Saksi ni Jehova angay pagaisipon nga sa makaylapon ang labing gidaot ug gilutos nga relihiyosong grupo sa yuta diha sa kasaysayan sa ika-20ng siglo. Wala sila hisabti ug kasagarang gidagmalan tungod lang sa ilang baroganan sa Kristohanong neyutralidad ug pagdumili nga makakat-on o moapil sa gubat. Ang pagbulag nila gikan sa tanang pakiglangkit sa politika nagpatungha diha kanila sa kasuko sa totalitaryanhong mga magmamando sa daghang kayutaan. Bisan pa, usa sa ilang mga amot sa modernong kasaysayan mao ang ilang rekord sa mapig-otong neyutralidad ug dili-matarog nga integridad.a

Ang Britanikong historyano nga si Arnold Toynbee misulat niadtong 1966: “Sa among panahon sa Alemanya may Kristohanong mga martir nga nagtugyan sa ilang mga kinabuhi inay mosimba sa malukpanong Nasyonalismo nga gihawasan didto sa tawhanong diyos nga si Adolf Hitler.” Gipadayag sa mga kamatuoran nga ang mga Saksi ni Jehova maoy inila sa taliwala niadtong maong mga martir. Ang pila ka kasinatian angay maghulagway kon sa unsang paagi ilang giatubang ang paglutos ug bisan ang kamatayon tungod sa ilang integridad​—ug kadto maoy dili lang sa panahon sa Nazismo. Sa daghang bahin sa kalibotan, ang rekord nila sa pagkamadaogon bisan pa sa kamatayon maoy walay kausaban ug dili hitupngan.

Ang Estorya ni Ananii Grogul sa Ukraine

“Ang akong mga ginikanan nahimong mga Saksi ni Jehova panahon sa Gubat sa Kalibotan II, sa 1942, sa 13 anyos pa ako. Wala madugay human niadto, ang akong amahan gidakop, gibilanggo, ug sa ulahi gibalhin ngadto sa mga kampong Sobyet sa Kabukirang Ural. Sa 15 anyos na ako, niadtong 1944, ang militaryong mga awtoridad nagtawag kanako alang sa pangandam nga serbisyo sa armadong kusog. Kay nagbaton na akog lig-ong pagtuo kang Jehova, midumili ako nga makakat-on sa pakiggubat. Tungod niadto, sa maong linghod nga edad, nasilotan akog lima ka tuig sa bilanggoan.

“Unya niabot ang lisod kaayong tuig 1950. Gidakop na usab ako ug nasilotag 25 ka tuig sa bilanggoan tungod sa akong mga kalihokan ingong Saksi. Ako 21 anyos na niadto. Ako nakalahutay sa pito ka tuig ug upat ka bulan sulod sa mga kampo sa pinugos nga trabaho. Nakita ko ang daghang tawo nga nangamatay, nga nanghupong tungod sa gutom ug nanguyos sa kahago.

“Sa pagkamatay ni Stalin niadtong 1953, ang kahimtang nausab, ug sa 1957 ang mga awtoridad nagpagula kanako gikan sa prisohan. Sa makausa pa natilawan ko ang ‘kagawasan.’ Apan sa maong panahon ila akong gidistiyero sa Siberia sa napulo ka tuig.”

Mananapong Pagpaantos sa Akong Igsoong Babaye

“Sa Siberia, ako nahiuban pag-usab sa manghod kong babaye, nga nabaldado na. Siya gidakop eksaktong duha ka semana human sa pagdakop kanako niadtong 1950. Ang pag-imbestigar sa iyang kaso sa bug-os gihimo nga wala mahisubay sa balaod. Siya gipriso nga nag-inusara ug unya ang mga ilaga gibuhian sa iyang atob uban kaniya. Kana sila mingkitkit sa iyang mga tiil ug nanguyamang sa tibuok niyang lawas. Sa kataposan, gipatindog siya sa iyang mga guwardiya sa prisohan sa bugnawng tubig nga sangko sa iyang dughan samtang ilang gisud-ong ang iyang kasakitan. Siya gisilotag 25 ka tuig sa bilanggoan tungod sa iyang pagsangyaw. Naparalisado ang duha ka batiis, apan makagamit pa siya sa iyang mga kamot ug mga bukton. Sa lima ka tuig gibutang nila siya sa ospital sa kampo ug sa kataposan mihukom sila nga dili na siya kapuslan ni takos tagdon nga maorag patay na siya. Unya ilang gibalhin siya ngadto sa among mga ginikanan, kinsa gibalhog sa tibuok-kinabuhi nga pagkadistiyero sa Siberia niadtong 1951.”

Pagbalik sa Ukraine ug Dugang Paglutos

“Sa Siberia akong nahimamat si Nadia, nga nahimong akong asawa ug nanganak sa among mga anak. Bisan sa Siberia gipadayon namo ang among pagsangyaw. Ako ang gisaligan sa paggama ug pagkopya sa literatura sa Bibliya. Kada gabii ang manghod kong lalaki nga si Jacob ug ako puliki diha sa usa ka kinubkob nga dapit sa silong, nga nagduplikar sa Bantayanang Torre. Kami may duha ka makenilya ug ginama-sa-balay nga tigduplikar nga makina. Ang among balay kanunay nga gisusi sa polis. Sa matag panahon sila mobiya nga walay dala.

“Natapos ra gayod ang akong pagkadistiyero. Uban sa tibuok kong pamilya, ako mibalhin sa Ukraine, apan kami gisundan sa paglutos. Ako naasayn sa pag-alagad nga magtatan-aw sa sirkito. Kinahanglang ako may trabaho aron makabuhi sa akong pamilya. Makadaghan sa matag bulan, ang mga membro sa Seguridad sa Estado moanha sa akong gitrabahoan ug mosulay pagdani kanako nga ikompromiso ang akong pagtuo. Kas-a akong gibati ang tabang ni Jehova sa espesyal kaayo nga paagi. Ako gidakop nila ug gidala ngadto sa mga opisina sa Seguridad sa Estado sa Kiev, diin ako gihuptan nilag unom ka adlaw. Nianang tanang panahon sila misulay sa paglibog kanako pinaagi sa ateyistikanhong propaganda. Sa ilang walay-diyos nga paagi, sila mikomento bahin sa Bantayanang Torre ug sa ubang basahon sa Watch Tower Society. Ang pagpig-ot halos dili maantos. Sa banyo, ako miluhod ug mihilak, nga mituwaw kang Jehova. Dili, dili alang sa kagawasan kondili alang sa kusog sa pag-antos ug dili pagtugyan sa akong mga igsoon.

“Dayon miabot ang hepe sa polisiya aron makigkita kanako, ug nga milingkod sa akong atubangan, nangutana siya kanako kon tinuod ba akong kombinsido sa butang akong gidepensahan. Ako mihatag kaniyag mubong pamatuod ug mipahayag sa akong kaandam mamatay tungod sa kamatuoran. Ang iyang tubag mao: ‘Ikaw maoy usa ka tawong malipayon. Kon kombinsido unta ako nga kini ang kamatuoran, dili lang ako andam sa pagpabilin sa bilanggoan sa 3 o 5 ka tuig kondili sa pagtindog sa usa ka tiil sa prisohan sa 60 ka tuig.’ Siya milingkod nga naghinuktok sa makadiyut ug dayon mipadayon: ‘Kini maoy bahin sa kinabuhing walay kataposan. Mahanduraw ba nimo kon unsay tinuod nga kahulogan sa kinabuhing walay kataposan?’ Human sa daklit nga kahilom, siya miingon: ‘Hala pauli!’ Kadtong mga pulonga mihatag kanakog wala-damhang kusog. Wala na ako gutma. Buot ko na lamang nga mobiya. Natino ko nga si Jehova ang nagpalig-on kanako.

“Sa bag-o pang mga tuig ang kahimtang nausab sa kanhing Unyon Sobyet. Karon aduna nay daghang literatura sa Bibliya. Kami makatambong sa mga sirkitong asembliya ug distritong mga kombensiyon, ug kami makaambit sa tanang matang sa pagsangyaw, apil ang balay-balay nga ministeryo. Sa pagkatinuod, si Jehova naghatag kanamog kadaogan bisan pa sa daghang pagsulay!”

Integridad Gisulayan sa Aprika

Panahon sa hinapos sa katuigang 1960, ang Nigeria nalambigit sa magun-obong gubat sibil. Kay nag-atubang sa nagkadakong kaparotan, ang mga sundalo sa rehiyong mibulag, nga niadto ginganlan pag-usab nga Biafra, mipugos sa pagrekluta sa mga batan-on aron magsundalo. Sanglit ang mga Saksi ni Jehova maoy neyutral sa politika ug dili moapil sa gubat, daghang Saksi sa Biafra ang gigukod, gidagmalan, ug gipamatay. Matud sa usa sa mga Saksi ni Jehova: “Kami samag mga ilaga. Kinahanglang manago kami inigkadungog namo nga taliabot ang mga sundalo.” Sagad wala nay panahon sa pagtago.

Usa ka buntag sa Biyernes niadtong 1968, si Philip, usa ka 32-anyos bug-os-panahong ministro, didto sa balangay sa Umuimo nga nagsangyaw ngadto sa usa ka lalaking tigulang sa dihang ang mga sundalong taga-Biafra kalit nangabot sa nataran sa pagreklutag mga sundalo.

“Unsay imong ginabuhat?” misukot ang pangulo sa yunit. Si Philip miingon nga siya naghisgot bahin sa umaabot nga Gingharian ni Jehova.

“Dili karon panahon sa pagsangyaw!” misinggit ang laing sundalo. “Panahon karon sa gubat, ug dili namo gustong makita ang kusgang mga lalaki nga maglakawlakaw nga walay ginabuhat.” Unya gihuboan sa mga sundalo si Philip, gigapos ang iyang duha ka kamot, ug gidala siya. Si Israel, nga usa ka 43-anyos Kristohanong ansiano, wala usab ing panahong motago. Gidakop siya samtang naglutog pagkaon alang sa iyang mga anak. Pagka alas 2:00 s.h. naronda sa mga sundalo ang kapin sa usa ka gatos ka lalaki. Ilang gipugos ang ilang mga dinakpan sa pagdalagan sa 25 kilometros paingon sa kampo sa sundalo sa Umuacha Mgbedeala. Si bisan kinsa nga naulahi gibunalan.

Si Israel gimandoan nga pas-anon niya ang bug-at nga masinggan; si Philip bansayon sa paggamit sa gaang masinggan. Sa gisaysay nila nga sila dili makaapil sa militaryo kay kana gidili ni Jehova, ang komandante nagsugo nga trangkahan sila sa lawak sa guwardiya. Sa alas 4:00 s.h., ang tanang rekluta, apil kadtong didto sa lawak sa guwardiya, gimandoan sa paglinya. Dayon gipapirmahan sa mga sundalo sa matag lalaki ang papeles nga nagpakita nga siya uyon nga mosulod sa pagkasundalo. Sa dihang iya nang turno sa pagpirma, si Philip mipunting sa mga pulong sa 2 Timoteo 2:3, 4 ug miingon ngadto sa komandante: “Ako ‘usa na ka maayong sundalo ni Kristo.’ Dili mahimo nga ako makig-away dapig kang Kristo ug makig-away usab dapig sa laing tawo. Kon ako kanang himoon, isipon ako ni Kristo nga traidor.” Gihapak sa komandante ang iyang ulo, nga miingon: “Natapos na ang imong pagkatinudlong sundalo ni Kristo! Sundalo ka na karon sa Biafra.”

Si Philip mitubag: “Wala pa ako pahibaloa ni Kristo nga natapos na ang akong pagkatinudlong sundalo niya, ug ang akong pagkatinudlo magpadayon hangtod madawat nako kanang maong pahibalo.” Tungod niana, ang mga sundalo nag-aswat kang Philip ug Israel sa taas ug naglabog nila sa yuta. Nga nalipong ug ang mga mata, ilong, ug baba nagdugo, ang duha giguyod.

Atubangan sa mga Mangluluthang

Sa ulahi sa maong adlaw, si Israel ug Philip miatubang sa mga mangluluthang. Apan wala sila tiroha sa mga sundalo. Hinuon, sila gibukbok pinaagi sa ilang mga kumo ug mga puloan sa pusil. Unya ang komandante sa kampo mihukom nga sila bunalan hangtod sa kamatayon. Iyang giasayn ang 24 ka sundalo sa pagbuhat niadto. Ang unom magbunal kang Philip, ug ang laing unom magbunal kang Israel. Ang ubang 12 ka sundalo magtagana sa mga puling bunal ug mopuli sa dihang ang uban kapoyon.

Si Philip ug Israel gigapos sa kamot ug tiil. Misugid si Israel: “Dili ako makasulti kon pila ka hapak ang among naagoman niadtong gabhiona. Sa dihang kapoyon ang usa ka sundalo, ang lain mopuli. Kami gibunalan bisan human kami mawad-ig panimuot.” Matud ni Philip: “Ang Mateo 24:13, nga naghisgot sa pag-antos hangtod sa kataposan, misantop sa akong hunahuna panahon sa pagpaantos, ug kana nagpalig-on kanako. Gibati ko ang kasakit sa pagbunal sa pila lang ka segundo. Morag si Jehova nagpadala sa usa sa mga manulonda sa pagtabang kanamo, sama sa iyang gibuhat panahon ni Daniel. Kon dili pa, kami dili unta makalabang-buhi niadtong makalilisang nga gabii.”

Sa dihang nahuman na ang mga sundalo, si Israel ug Philip giisip nga patay na. Nag-ulan niadto. Sa pagkabuntag na lang naulian ang duha ka Kristohanon sa panimuot. Sa dihang nakita sa mga sundalo nga buhi pa sila, ilang giguyod sila balik sa lawak sa guwardiya.

“Nanimaho na Kamong mga Minatay”

Tungod sa pagbunal ang ilang unod nagpula ug nadayag, uban sa mga samad sa tibuok nilang mga lawas. Si Israel nahinumdom: “Wala kami tugti sa paghunad sa among mga samad. Human sa pila ka adlaw ang mga langaw sa walay-hunong namatog sa among mga samad. Tungod sa pagpaantos, kami dili makakaon. Tapos lang sa usa ka semana nga may nakasulod sa among baba gawas pa sa tubig.”

Kada buntag ang mga sundalo magbunal kanila​—24 ka lapdos matag usa. Ang mga sundalo sadistikong nagtawag niana nga “pamahaw” o “init nga tsa.” Kada udto, ang mga sundalo magdala kanila ngadto sa nataran sa pag-atubang sa tropikal nga adlaw hangtod sa ala 1:00 s.h. Human sa pila ka adlaw sa maong tratasyon, ang komandante nagpatawag kanila ug nangutana kon gisalikway na ba nila ang ilang baroganan. Sila miingong wala.

“Mamatay kamo sa inyong atob,” matud sa komandante. “Ngani, nanimaho na kamong mga minatay.”

Si Philip mitubag: “Bisan pag kami mamatay, nahibalo kami nga si Kristo, nga dapig kaniya nagpakig-away kami, magbanhaw kanamo.”

Giunsa nila paglabang-buhi nianang makalilisang nga panahon? Si Israel miingon: “Si Philip ug ako nagdasigay sa usag usa sa bug-os namong pagsulay. Sa sinugdan, giingnan ko siya, ‘Ayawg kahadlok. Bisan unsay mahitabo, tabangan kita ni Jehova. Alang kanako, walay makapahimo nako sa pag-apil sa kasundalohan. Bisan pag kinahanglang mamatay ako, dili ako mokupot ug masinggan pinaagi niining akong mga kamot.’” Si Philip miingon nga iyang gihimo ang samang hukom. Silang duha naghinumdom ug naghisgot sa lainlaing mga kasulatan.

Usa ka bag-ong komandante ang mihukom sa pagbalhin sa mga usa ka gatos ka rekluta ngadto sa Ibema, usa ka kampong bansayanan sa dapit sa Mbano nga karon mao ang Imo State. Si Israel misugilon kon unsay nahitabo: “Andam na ang dakong trak, ug ang tanang rekluta didto na sa sulod. Ang akong asawa, si June, midalagan ngadto sa mga sundalo ug maisogong mihangyo nga dili kami dad-on. Sa dihang wala siya pamatii, siya miluhod duol sa trak, miampo, ug nagtapos pinaagi sa madungog nga amen. Unya milarga ang trak.”

Pakigtagbo sa Mabinationg Mersenaryo

Ang trak sa armi miabot sa kampo sa Ibema sa sunod hapon. Ang lalaking morag maoy nagdumala didto maoy Israeling mersenaryo. Sa dihang nakita niya nga si Philip ug Israel bun-og kaayo ug luya, siya miduol ug nangutana kanila nganong sila diha sa maong alaot nga kahimtang. Ilang gisaysay nga sila maoy mga Saksi ni Jehova ug midumili sa pagbansay nga sundalo. Nga masuk-anon, siya miliso ngadto sa ubang opisyales sa militaryo didto. “Maparot gayod ang Biafra niining gubata,” matud niya. “Ang bisan unsang nasod nga nakiggubat nga nagsamok sa mga Saksi ni Jehova seguradong maparot. Dili angay nga inyong reklutahon ang mga Saksi ni Jehova. Kon ang usa ka Saksi mosugot nga moadto sa gubat, maayo. Apan kon modumili siya, ayaw ninyo siyag hilabti.”

Ang doktor sa kampo nangutana kon ang duha ka Saksi nakadawat bag mga bakuna ug medikal nga mga sertipiko sa pagkaangay sa gubat. Sanglit wala sila makadawat, ang mersenaryo wala modawat sa tanang rekluta ug mimando nga ibalik sila sa Umuacha.

“Panglakaw na Kamo, Alagara ang Inyong Diyos”

Sa ulahi, ang asawa ni Israel ug ang inahan ni Philip mihukom sa pagduaw sa kampo sa Umuacha nga naglaom nga may balita nga madunggan. Samtang sila nagsingabot, nakadungog silag kaguliyang sa kampo. Sa ganghaan, ang guwardiya miingon: “Saksi ni Jehova! Gitubag ang imong pag-ampo. Ang grupong gikuha tulo ka adlawng miagi gibalik.”

Sa samang adlaw, si Philip ug Israel gipagula gikan sa kampo. Ang komandante miingon kang June: “Nahibalo ka ba nga ang pag-ampo nga imong gilitok ang nagpakyas sa among maneobra?” Unya giingnan niya si Israel ug Philip: “Panglakaw na kamo, alagara ang inyong Diyos, ug magpadayon sa paghupot sa inyong integridad ngadto sa inyong Jehova.”

Mahitungod kang Israel ug Philip, sila naulian ug nagpadayon sa Kristohanong kalihokan. Human sa gubat, si Israel misulod sa bug-os-panahong pagsangyaw sa duha ka tuig ug nagpadayon sa pag-alagad nga Kristohanong ansiano. Si Philip nag-alagad nga nagapanawng magtatan-aw sa napulo ka tuig ug nagabuhat gihapon sa bug-os-panahong pagsangyaw. Siya usa usab ka Kristohanong ansiano.

Pagdumili sa Pag-amot Alang sa Armas

Si Zebulan Nxumalo ug Polite Mogane maoy duha ka batan-ong bug-os-panahong mga ministro sa Habagatang Aprika. Si Zebulan misaysay: “Usa ka buntag sa Dominggo, usa ka grupo sa mga lalaki nanganha sa among balay ug nangayog R20 (mga $7, U.S.) aron ipalit ug armas. Sa matinahoron amo silang gihangyo nga mobalik sa pagkagabii, sanglit ang among eskedyul sa Dominggo apeke kaayo sa paghisgot sa butang dihadiha. Katingalahan, sila misugot. Niadtong gabhiona, 15 ka tawo ang nangabot. Ang ekspresyon sa ilang mga nawong nagpadayag nga sila seryoso bahin sa butang. Tapos sa pagpailaila sa among kaugalingon nga matinahoron, gisukot namo sila kon unsay gusto nila. Sila misaysay nga nagkinahanglan silag salapi aron ipalit sa mas dagko ug mas maayong armas nga gamiton sa pagbatok sa kontrang politikanhong partido.

“Gisukna ko sila: ‘Posible bang palongon ang kalayo pinaagig gas?’

“‘Dili, imposible kana,’ maoy ilang tubag.

“Among gisaysay nga sa samang paagi, ang kabangisan modasig lamang sa kabangisan ug sa mga mapanimalosnong buhat.

“Kadtong pahayaga morag nakapalagot sa ubay-ubayng lalaki nga presente. Ang ilang gipangayo sa maong panahon nahimong mahagitong hulga. ‘Kining pagbayloay sa mga hunahuna maoy usik ug panahon,’ sila misinggaak. ‘Ang pinugos nga amot dili masabotsabotan. Mahimong bayran ninyo o kaha atubangon ang sangpotanan!’

“Sa maong panahon,” nahinumdom si Zebulan, “sa dihang nahimong lisod na kaayo ang kahimtang, misulod ang ilang pangulo. Gusto niyang masayran kon unsay problema. Among gipatin-aw ang among baroganan, ug siya namatig maayo. Among gigamit ang ilang debosyon sa ilang politikanhong mga pagtuo ingong ilustrasyon. Among gisukna sila kon unsay ilang dahomon nga reaksiyon sa usa ka nabansayng sundalo gikan sa ilang organisasyon kon siya madakpan ug pugson nga mokompromiso sa iyang baroganan. Sila miingon nga ang maong tawo angay nga andam magpakamatay tungod sa iyang mga pagtuo. Mipahiyom sila samtang amo silang gidayeg tungod sa ilang tubag; wala sila makaamgo nga gihatag nila kanamo ang ekselenteng higayon sa pag-ilustrar sa among kaso. Gisaysay namo nga kami lahi sa mga simbahan sa Kakristiyanohan. Ingong mga tigpaluyo sa Gingharian sa Diyos, ang among ‘konstitusyon’ gibase sa Bibliya, nga nagasaway sa tanang matang sa pagpatay. Tungod niana, kami dili andam moamot bisan ug usa ka sentabos aron ipalit ug armas.

“Sa maong panahon, sa dihang nakaabot sa tayuktok ang panaghisgot, ang mas daghang tawo inanay nakasulod sa among balay, mao nga kami sa taudtaud nakigsulti na sa daghang mamiminaw. Sila wala masayod unsa ka tim-os ang among pag-ampo alang sa maayong sangpotanan sa panaghisgot.

“Human namo ipatin-aw ang among baroganan, mibanos ang dugay nga kahilom. Sa kataposan, ang ilang pangulo nakigsulti sa iyang grupo: ‘Mga Ginoo, nasabtan ko ang baroganan niining mga tawhana. Kon buot natog kuwarta aron itukod ug balay alang sa mga tigulang, o kon usa sa atong mga silingan nagkinahanglag kuwarta aron moadto sa ospital, kining mga tawhana mokuot sa ilang mga bulsa aron moamot. Apan sila dili andam mohatag kanatog kuwarta aron ipatay. Sa personal, dili ako supak sa ilang mga tinuohan.’

“Uban niana, silang tanan nanindog. Kami naglamanohay ug nagpasalamat kanila tungod sa ilang pailob. Ang butang nga nagsugod ingong mahulgaong kahimtang nga makapildi unta sa among mga kinabuhi misangpot sa dakong kadaogan.”

Mga Magubotong Panon nga Gipangulohan sa Pari

Sumala sa gisugid sa Polakong Saksi nga si Jerzy Kulesza:

“Kon bahin sa kasibot ug pag-una sa intereses sa Gingharian, ang akong amahan, si Aleksander Kulesza, maoy usa ka panig-ingnan nga pagasundon. Alang kaniya, ang pag-alagad sa kanataran, Kristohanong mga tigom, ug personal ug pamilyahanong pagtuon maoy sagrado gayong mga butang. Ang bagyo sa niyebe o yelo o kusog nga hangin o kainit dili babag alang kaniya. Sa tingtugnaw siya mosul-ob sa iyang mga ski, mokuhag bag sa likod nga may mga basahon bahin sa Bibliya, ug molakaw paingon sa pila ka hilit nga teritoryo sa Polandia sulod sa duha ka adlaw. Siya niadto makahibalag ug lainlaing mga kapeligrohan, apil ang mabangisong mga gerilya.

Usahay ang mga pari moukay sa pagsupak batok sa mga Saksi, nga mohulhog sa mga magubotong panon. Sila tigbiaybiay kanila, magbato kanila, o magbukbok kanila. Apan sila mopauli sa balay, malipayon nga nakaantos sa mga insulto tungod kang Kristo.

“Panahon niadtong unang katuigan human sa Gubat sa Kalibotan II, ang mga awtoridad wala makahupot sa balaod ug kahusay sa nasod. Dihay kagubot ug pangdaot. Ang polisiya ug mga sekreta nagmando sa maadlaw, samtang mga gerilya ug lainlaing mga gang ang naglihok sa magabii. Kaylap ang pangawat ug panulis, ug may subsob nga mga pagpatay pinaagig magubotong panon. Ang way-depensang mga Saksi ni Jehova sayon nga atakehon, ilabina kay ang pipila sa mga grupong gipangulohan sa mga pari nagtumong sa mga Saksi. Gipakamatarong nila ang pagsulong sa among mga balay sa pasumangil nga nanalipod sila sa Katolikong pagtuo sa ilang katigulangan. Niadtong mga higayona gibunalan nila ang mga bentana, gipangawat ang mga hayop nga binuhi, ug gidaot ang mga sinina, pagkaon, ug literatura. Gipanglabay nila sa atabay ang mga Bibliya.”

Wala-Dahomang Pagkamartir

“Usa ka adlaw sa Hunyo 1946, una kami magtagbo aron moadto sa usa ka hilit nga teritoryo pinaagig bisikleta, usa ka batan-ong brader, si Kazimierz Kądziela, mibisita kanamo ug nakigsulti sa akong amahan sa hinay nga tingog. Gipalakaw kami sa akong amahan, apan wala siya mokuyog kanamo, nga nakapatingala kanamo. Amo rang nadunggan ang hinungdan sa ulahi. Sa pagkauli sa balay, among nasayran nga sa miaging gabii ang pamilyang Kądziela grabeng gibunalan, mao nga ang akong amahan milakaw aron atimanon ang mga igsoong lalaki ug mga babaye nga grabeng nasamdan.

“Sa dihang sa ulahi misulod ako sa kuwarto diin sila nanghigda, ang talan-awon nakapahilak kanako. Ang mga bungbong ug kisame natuasikan ug dugo. Ang mga tawo nga naputos ug bendahe nanghigda sa mga katre, nga gibun-og, nanghubag, nga may nabaling mga gusok ug mga bukton ug tiil. Lugos na gani nga mailhan sila. Si Sister Kądziela, ang inahan sa pamilya, grabe nga pagkabun-og. Gitabangan sila sa akong amahan, ug sa wala pa siya mobiya siya nakapahayag ug makahuloganong mga pulong: ‘Oh, Diyos ko, ako usa ka tawong himsog kaayo ug may-katakos [siya niadto 45 anyos ug wala gayod magkasakit], ug wala pa ako makapribilehiyo sa pag-antos tungod kanimo. Nganong kinahanglang mahitabo kini niining tigulang nga igsoong babaye?’ Wala gayod siya masayod kon unsay nagpaabot kaniya.

“Sa pagsalop sa adlaw, kami namauli sa among balay nga tres kilometros ang gilay-on. Ang among balay gilibotan ug 50 ka armadong lalaki. Ang pamilyang Wincenciuk gidala usab didto, mao nga siyam kami didto. Matag usa kanamo gisukna sa pangutana: ‘Saksi ni Jehova ka ba?’ Sa pagtubag namog oo, kami bunalan. Dayon, nga nagturnohay, duha niadtong mga tawong mabangis nagbunal sa akong amahan samtang nagsukna kaniya kon mohunong ba siya sa pagbasa sa Bibliya ug pagsangyaw niana. Gusto silang masayod kon siya moadto ba sa simbahan ug mokompisal sa iyang mga sala. Ila siyang gibiaybiay, nga nag-ingon: ‘Karong adlawa, kami mag-ordinar kanimong obispo.’ Ang akong amahan wala mosulti sa bisan usa ka pulong, wala siya moagulo. Giantos niya ang ilang mga pagpaantos, nga way-timik sama sa karnero. Sa pagbanagbanag, mga 15 minutos human manglakaw ang relihiyosong mga dagmalan, siya namatay, kay grabeng gibunalan nga ikamatay. Apan sa wala pa sila manglakaw, gipili nila ako ingong sunod nilang biktima. Ako niadto 17 anyos. Samtang gibunalan, ako kadaghan nga nawad-ag panimuot. Ang akong lawas bun-og gikan sa hawak pataas ingong resulta sa mga bunal. Gidagmalan kami sulod sa unom ka oras. Ang tanan tungod sa pagka Saksi ni Jehova!”

Ang Pagpaluyo sa Usa ka Matinumanong Asawa

“Nahiapil ako sa grupo sa 22 ka Saksi nga sa duha ka bulan gibutang sa ngiob nga atob nga walay 10 metros kuwadrado. Sa pagkahuman nianang yugtoa, gimenosan ang among rasyon sa pagkaon. Sa matag adlaw, hatagan kamig gamayng tinapay ug gamayng tasa sa pait nga kape. Kami makahigda lang aron matulog sa bugnaw sementong salog kon may pagawason aron sukitsukiton sa magabii.

“Ako napriso sa lima ka beses tungod sa Kristohanong kalihokan, nga ang tanan maoy walo ka tuig. Ako gitratar ingong espesyal nga priso. May gisulat bahin niana sa akong personal nga rekord: ‘Samoka pag-ayo si Kulesza aron siya mawad-an sa iyang tinguha nga ipadayon ang Kristohanong kalihokan.’ Bisan pa niana, matag panahong ako buhian, gitanyag ko ang akong kaugalingon alang sa Kristohanong pag-alagad. Ang mga awtoridad nagpalisod usab sa kinabuhi alang sa akong asawa, si Urszula, ug sa among duha ka batang babaye. Pananglitan, sulod sa napulo ka tuig ang serip nagkuha sa bahin sa hinagoang suweldo sa akong asawa. Kadto giingong buhis nako alang sa pag-edit nga tago sa literatura sa Bibliya. Ang tanan giilog gawas niadtong mga butang giisip nga mga kinahanglanon sa kinabuhi. Ako mapasalamaton kang Jehova tungod sa akong maisogong asawa, nga mapailobong nag-antos kauban nako niadtong tanang mga pagsakit ug si kinsa maoy usa ka tinuod nga tigpaluyo kanako sa tanang panahon.

“Among nakita ang espirituwal nga kadaogan dinhi sa Polandia; kami karon adunay legal nga sangang buhatan sa Watch Tower Society sa Nadarzyn, duol sa Warsaw. Human sa tinagpulo ka katuigang paglutos, karon adunay kapin sa 108,000 ka Saksi, nga nakig-uban sa 1,348 ka kongregasyon.”

Nganong Daghan Kaayong mga Martir?

Ang rekord sa integridad sa mga Saksi ni Jehova niining ika-20ng siglo literal nga makapunog mga tomo​—libolibo ang nangamatay ingong mga martir o nakaagom sa pagkabilanggo ug dili-ikabatbat nga pagpasakit, panglugos, ug pagtulis diha sa mga dapit sama sa Malawi ug Mozambique, sa Espanya ubos sa Pasismo, sa Uropa ubos sa Nazismo, sa Sidlakang Uropa ubos sa Komunismo, ug sa Tinipong Bansa panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Ang pangutana motungha, Ngano? Kay ang dili-mapahiuyonong mga pangulong politikanhon ug relihiyoso dili buot motahod sa nabansay-sa-Bibliya nga konsensiya sa sinserong mga Kristohanon nga dili mokat-on sa pagpatay ug si kinsa dili makigbahin sa politikanhong kalihokan. Kini maoy sumala sa giingon ni Kristo nga mahitabo, sumala sa nahitala sa Juan 15:17-19: “Kining mga butanga akong gisugo kaninyo, nga kamo mahigugma sa usag usa. Kon gidumtan kamo sa kalibotan, hibaloi ninyo nga kini nagdumot kanako sa wala pa kini magdumot kaninyo. Kon kamo bahin sa kalibotan, ang kalibotan mahigugma sa mga iya. Karon tungod kay kamo dili bahin sa kalibotan, apan gipili ko kamo gikan sa kalibotan, tungod niini ang kalibotan nagdumot kaninyo.”

Bisan pa niining tanang tibuok-kalibotang paglutos, ang mga Saksi ni Jehova midaghan​—gikan sa 126,000 sa 54 ka nasod niadtong 1943 ngadto sa duolag 4,500,000 sa 229 ka nasod sa 1993. Natilawan nila ang kadaogan bisan pa sa kamatayon. Determinado sila nga mopadayon niining talagsaong edukasyonal nga buluhaton sa pagpahayag sa maayong balita sa Gingharian hangtod nga si Jehova mohukom sa kataposan niini.​—Isaias 6:11, 12; Mateo 24:14; Marcos 13:10.

[Footnote]

[Kahon/​Hulagway sa panid 6]

Pagkamartir sa Alemanya

SI August Dickmann 23 anyos sa dihang ang SS nga lider nga si Heinrich Himmler mimando nga siya pusilon atubangan sa tanang ubang Saksi sa Sachsenhausen nga kampo konsentrasyon. Si Gustav Auschner, usa nga nakasaksi, mitaho: “Gipusil nila si Brader Dickmann ug giingnan kami nga kaming tanan pusilon kon dili kami mopirma sa deklarasyon nga magsalikway sa among pagtuo. Kami dad-on sa balasong lungag 30 o 40 sa usa ka panahon, ug pusilon nila kaming tanan. Sa sunod adlaw, ang SS nagdala sa matag usa kanamo sa nota nga papirmahan kay kon dili pusilon. Angay untang nakita ninyo ang ilang mug-ot nga mga nawong sa dihang sila nanglakaw nga walay usa ka pirma. Gilaoman nila nga hadlokon kami pinaagi sa publikong pagpatay. Apan kami labaw nga nahadlok nga dili makapahimuot kang Jehova kay sa ilang mga bala. Wala na sila magpusil kang bisan kinsa kanamo sa publiko.”

[Kahon/​Hulagway sa panid 9]

Ang Kinalabwang Bili

USAHAY, ang kadaogan bisan sa kamatayon tingali maglangkit sa pagtugyan sa usa sa iyang kinabuhi. Usa ka sulat nga nadawat gikan sa Nseleni nga Kongregasyon, sa amihanang bahin sa Natal nga Probinsiya sa Habagatang Aprika, misugid sa usa ka makapasubong estorya: “Gisulat namo kining sulata sa pagpahibalo kaninyo bahin sa pagkamatay sa among tinahod nga igsoong Moses Nyamussua. Ang iyang trabaho mao ang pagsulda ug pag-ayog mga sakyanan. Usa ka higayon siya gipasulda sa usa ka politikanhong grupo sa ilang ginamag-balay nga mga pusil, nga wala niya buhata. Dayon, sa ika-16 sa Pebrero, 1992, ilang gihimo ang ilang politikanhong tigom, diin sila may pakig-away batok sa kontrang grupo. Sa gabii sa samang adlaw sa ilang pagpauli gikan sa ilang pagpakigbugno, ilang nakit-an ang igsoon nga nagpadulong sa dakong tindahan. Didto ilang gipatay sila pinaagi sa ilang mga bangkaw. Unsa ang ilang katarongan? ‘Wala nimo suldaha ang among mga pusil, ug karon nangamatay ang among mga kauban sa away.’

“Kini nakapakurat kaayo sa mga igsoon,” matud ni Brader Dumakude, ang sekretaryo sa kongregasyon. “Apan,” siya midugang, “amo gihapong ipadayon ang among ministeryo.”

[Kahon/​Hulagway sa panid 11]

Pagkamartir sa Polandia

NIADTONG 1944, sa dihang ang mga Alemang sundalo nagdali sa pagsibog ug ang natad-awayan nagkaduol sa usa ka lungsod sa silangang bahin sa Polandia, ang mga awtoridad nga miokupar nagpugos sa mga sibilyan sa pagkubkob sa batok-tangke nga mga trensera. Ang mga Saksi ni Jehova midumili sa pag-apil. Si Stefan Kieryło, usa ka batan-ong Saksi​—nga nabawtismohan ug duha lang ka bulan nga miagi—​gipugos sa pag-apil sa mga trabahante apan maisogong nagbaton sa samang neyutral nga baroganan. Lainlaing mga lakang ang gihimo sa pagbungkag sa iyang integridad.

Gigaid siya nga hubo sa usa ka kahoy sa kalasakan aron siya atakehon sa mga bunhok ug ubang mga insekto. Giantos niya kana ug ang ubang mga pagpasakit, mao nga ila kanang gihunong. Ugaling, sa dihang ang usa ka taas-ranggo nga opisyal misusi sa mga trabahante, may nagsulti kaniya nga may usa ka lalaki nga dili gayod mosunod sa iyang mando. Si Stefan gimandoan sa katulo sa pagkubkob sa trensera. Midumili pa siya sa pagkupot sa pala sa iyang kamot. Siya gipusil ug namatay. Ang ginatos nga nakatan-aw sa esena kaila niya sa personal. Ang iyang pagkamartir nahimong pamatuod sa dakong kalig-on nga ikatagana ni Jehova.

[Hulagway sa panid 7]

Ananii Grogul

[Hulagway sa panid 10]

Jerzy Kulesza