Tabangi ang Imong Kabataan nga Makasagubang sa Kapit-os

“Nakaplagan sa daghang kabataan nga walay tawo ang balay—sa pisikal o sa emosyonal—sa dihang sila kinahanglang makigsulti.”​—Depression—What Families Should Know.

ANG pamilya gibantog nga usa ka laboratoryo sa emosyon. Kini maoy sentro sa panukiduki diin sulayan sa bata ang iyang mga pagtuo, motan-aw sa mga resulta, ug mosugod sa pag-ugmad ug tino nga mga konklusyon bahin sa kinabuhi. Sa unsang paagi maseguro sa mga ginikanan nga ang ilang mga anak nagahimo sa maong hinungdanong eksperimento diha sa maayo inay sa mapit-osong palibot?

Pamati

Ang librong The Child in Crisis nagaagda sa mga ginikanan: “Padayon sa pagpakigsulti sa imong anak.” Ingong gabay sa kinabuhi tali sa ginikanan ug anak, ang pakigkomunikar mas hinungdanon dihang may pipila ka mapait nga hitabo sa pamilya. Ayaw pagdahom nga tungod kay ang bata walay timik, siya nakasabot ra sa hitabo o nagapasibo niana. Iyang giluom lang tingali ang iyang mga pagbati sa kabalaka ug tago nga nag-antos, sama sa siyete-anyos nga batang babaye nga mitambok ug 15 kilos sulod sa unom ka bulan human nagbulag ang iyang mga ginikanan.

Ang pulong “pagpakigsulti” nagpaila nga duha o kapin pa sa mga tigsulti ang nalangkit. Busa, ang ginikanan dili angay ang mosulti kanunay. Si Rick ug Sue nangayog tambag sa dihang ang ilang sayis-anyos nga batang lalaki nakaugmad ug dili makontrolar nga pagsinipat sa balay. Human nakigkita sa tibuok pamilya, ang magtatambag may namatikdan. “Makinaadmanong gianalisar sa mga ginikanan ang tanang butang, pinaagi sa taas ug sagad sobrang pagpatin-aw,” siya miingon. “Dugang pa, halos ang mga ginikanan lang ang nagasulti, ug nakita ko ang mga bata nga gilaay na.” Maayo nga pasagdan ang bata nga mopahayag sa iyang kaugalingon. (Itandi ang Job 32:20.) Kon dili niya ikasulti ang iyang mga problema dihang kini magsugod, iyang ipakita kana pinaagi sa lihok sa ulahi.​—Itandi ang Proverbio 18:1.

Ang pagpakigsulti hinungdanon dihang gikinahanglan ang disiplina. Unsay gibati sa bata bahin sa pagtul-id? Nakasabot ba siya kon nganong gihatag kana? Inay sultihan lamang ang bata kon unsa ang angay niyang bation, susiha kon unsay anaa sa iyang kasingkasing. Pangatarongan kaniya aron siya magiyahan sa hustong konklusyon. “Paghatag ug tambag nga takos palandongon,” misulat si Elaine Fantle Shimberg, “apan pasagdi nga ang bata maoy mamalandong.”

Sabta ang mga Pagbati

Ginapukgo sa pipila ka ginikanan ang panagsultihay pinaagi sa mga pulong: “Hunong na sa paghilak.” “Dili nimo kana angay bation.” “Dili kana ingon niana ka grabe.” Mas maayong sabton ang mga pagbati sa bata. “Nakita ko nga may gikagul-an ka.” “Morag nasuko ka kaayo.” “Nahibalo ako nga duna kay gikahiubsan.” Kini makapadayon sa panagsultihanay.

Ang librong How to Talk so Kids Will Listen & Listen so Kids Will Talk mihimog makataronganong obserbasyon niining bahina: “Kon pugson mo ang bata sa pagwala sa negatibong pagbati, mas malisdan hinoon siya sa pagwagtang niana. Kon mas haruhay kang modawat sa iyang di-maayong mga pagbati, mas sayon alang sa mga bata ang pagwagtang niana. Tingali makasulti ka nga kon buot mo ang usa ka malipayong pamilya, mas maayong andam ka sa pagtugot kanila sa pagpahayag sa daghang kawalay-kalipay.”​—Itandi ang Ecclesiastes 7:3.

Duyog sa Pagbati

“Sanglit ginalantaw sa kadaghanang hamtong ang kalibotan sa bata sumala sa ilang kaugalingong panghunahuna,” misulat si Mary Susan Miller, “maglisod sila sa paghanduraw sa bisan unsang kinabuhi gawas sa ila mismong kinabuhi nga mapit-oson.”

Oo, daling malimot ang mga ginikanan sa mga kasakit ug mga kabalaka nga ilang naagian samtang sila nagdako pa. Busa, kasagaran dili nila tagdon ang kapit-osan nga gibati sa ilang mga anak. Kinahanglang hinumdoman sa mga ginikanan kon sama sa unsa ang bation sa kamatayon sa usa ka binuhi, ang kamatayon sa usa ka higala, ang pagbalhin diha sa bag-ong kasilinganan. Angay nilang hinumdoman ang ilang mga kahadlok sa bata pa sila, bisan ang mga kahadlok nga walay-hinungdan. Ang paghinumdom mao ang yawi sa pagduyog sa pagbati.

Pagpakitag Maayong Panig-ingnan

Kon unsaon sa pagdumala sa imong anak ang kapit-os nagadepende ug dako kon unsaon nimo sa pagdumala niini ingong ginikanan. Maningkamot ka ba sa pagkunhod sa kapit-os pinaagi sa pagdangop sa kapintasan? Nan ayawg kahibulong kon ipadayag sa imong anak ang iyang kapit-os sa samang paagi. Mag-antos ka ba sa tago bisag dako ang imong kabalaka? Nan unsaon nimo sa pagsulti sa imong anak nga sila kinahanglang prangka ug magmasaligon? Ang gibating kapit-os maayo ba kaayong pagkatago diha sa imong panimalay nga kini ginalimod imbes dawaton ug sulbaron? Nan ayaw kakurat sa pisikal ug emosyonal nga epekto niini diha sa imong anak, kay ang bisan unsang pagsulay sa paglubong sa kabalaka sa normal mopasamot lamang sa kagrabe sa pagpadayag niini.

Ang pagpadako ug mga bata diha sa puno sa kapit-os nga kalibotan mohatag ug linaing mga hagit sa mga ginikanan. Ang pagtuon sa Bibliya nakatabang ug daghan sa pagsagubang niining mga hagita. Mao kini ang atong madahom, kay ang Awtor sa Bibliya mao usab ang Tagmugna sa pamilyahanong kinabuhi. “Ang kaalam sa Diyos napamatud-ang matarong pinaagi sa mga resulta niini,” miingon si Jesu-Kristo. (Mateo 11:19, The New English Bible) Pinaagi sa ilang pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya, makaplagan sa mga ginikanan nga ang Kasulatan “mapuslanon alang sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagmatuto sa pagkamatarong.”​—2 Timoteo 3:16.

[Hulagway sa panid 10]

Ang maayong komunikasyon makahupay sa kapit-os

[Hulagway sa panid 11]

Nakayabo ang batang lalaki ug gatas, gikataw-an siya sa iyang magulang nga lalaki, apan masinabtanong gilipay siya sa iyang amahan