Bansaya ang Imong Anak sa Pag-ugmad ug Diyosnong Debosyon

“Bansaya ang bata sumala sa dalan nga iyang pagalaktan; bisan pag siya matigulang siya dili mopahilayo niana.”—PROVERBIO 22:6.

USA ka sirkador nga naningkamot sa pagtudlo sa iyang anak lalaki sa arte sa trapeze nakamatikod nga ang iyang anak naglisod sa paglingkawas sa mga bara. “Kon imo lamang itugpo ang imong kasingkasing ibabaw sa mga bara,” misugyot siya, “mosunod ang imong lawas.” Sa susama, kadtong ‘nagabansay’ sa ilang anak sa pag-ugmad ug diyosnong debosyon kinahanglang magtukmod sa kasingkasing. Kini lisod ilabina sa katuigan sa pagkatin-edyer.—Proverbio 4:23.

² “Sa daghang katuigan ako wala maglisod sa pagsusi kon unsay nagkahitabo sa kahiladman sa akong mga batang lalaki,” mipahayag ang usa ka Kristohanong amahan sa Alemanya. “Apan kana kalit nausab sa dihang sila natin-edyer.” Niining panahon sa kausaban ngadto sa pagkahamtong, daghang bag-o ug makapaukyab nga mga tinguha, nga sugnoran sa kausaban sa lawas ug sa hormone, magaapektar sa kasingkasing sa usa ka batan-on. Apan subsob kaayo nga ang maong katuigan madaot sa makaguol nga mga sayop. Bisan ang matinumanong si Job mimulo bahin sa pag-atubang “sa mga sangpotanan sa mga sayop sa [iyang] pagkabatan-on.” (Job 13:26) Ang emosyonal nga mga kabug-at makamugnag “pagkamabalak-on diha sa kasingkasing” sa usa ka batan-on. Ang Proverbio 12:25 nagaingong kini makapahimo sa kasingkasing “nga matikuko, apan ang maayong pulong maoy magalipay niini.” Sa unsang paagi imong matabangan ang imong anak pinaagi sa maayong komunikasyon sulod niining lisod nga katuigan?

Komunikasyong Makaabot sa Kasingkasing

³ Palandonga ang kalainan sa mga paagi sa pagtambag ni Eliu ug ang iya sa “mga higala” ni Job. Kini mopatin-aw kon unsay mopauswag o dili mopauswag sa komunikasyon. Si Eliu maayong tigpatalinghog. Samtang ang uban nagpabiling dili-matinagdanon, nga wala moangkon sa ilang tawhanong mga kahuyangan, siya miingon: “Tan-awa! Ako sama lamang kaninyo alang sa matuod nga Diyos; ako usab giumol gikan sa yutang-kolonon.” Giawhag niya si Job sa ‘pagtubag,’ pagpahayag kon unsay anaa sa iyang kasingkasing, ug nga dili malisang. (Job 33:5-7) Sa laing bahin, ang tulo ka “mga higala” nagpadayag nga mabination ug naglipay kang Job, apan sila nagpatalinghog nga nakahukom na ang ilang mga hunahuna. “Palihog, patalinghogi ninyo ang akong mga pangatarongan, ug ang mga pangaliyupo sa akong mga ngabil pamatii,” mihangyo si Job nga walay epekto. (Job 13:6) Oo, ang ilang paagi nagpatunghag usa ka babag.

⁴ Kon dili mabinantayon, ang usa ka ginikanan makapatunghag susamang mga babag nga dili siya makaamgo niana. Busa pamatii ang imong anak. (Proverbio 18:13) Hunahunaag maayo kon sa unsang paagi sabton ang imong tubag. “Adunay nagasulti nga dili maghunahuna nga sama sa mga pagduslak sa espada, apan ang dila sa mga maalamon makaayo.” (Proverbio 12:18) Matuod, may mga panahong makapalagot ang tinamdan ug/o mga pulong sa usa ka batan-on. Apan hinumdomi, basin nagpahipi nianang “sinalbahis nga sinultihan” ang kasingkasing nga napunog kasamok. Sa mahunahunaon gamita ang imong dila sa pagpang-ayo.—Job 6:2, 3.

⁵ Ang atentibong pagpatalinghog, nga nagaapil sa mataktikanhong mga pangutana, motabang nga ang bata mopahayag ug mopasayon pa sa pagpakigsulti kaniya bahin sa kon unsay nagasamok kaniya. (Proverbio 20:5) “Sa daghang panahon ang akong anak mosugod sa usa ka kabildohay sa daw dili angayng panahon ug mosulti lamag usa o duha ka tudling-pulong, tingali bahin sa usa ka hitabo sa eskuylahan,” mipahayag ang inahan sa usa ka 18-anyos. “Apan anaa lang kanako ang malulutong ‘pagpagawas’ kon unsay anaa sa iyang kasingkasing pinaagi sa mga pangutana sama sa, ‘Unya unsa may nahitabo?’ O, ‘Unsay imong pagbati niana?’ O, ‘Unsay imong gibuhat o gisulti?’ Kini mao ang iyang gipangita, ug siya mipahayag sa iyang problema. Apan kadto nagkinahanglag dakong panahon!” Igahin ang maong panahon alang sa imong anak! Tingali panahon sa tagdugay nga mga pagbaktas o samtang nagakauban sa paglulinghayaw, sayra kon unsay anaa sa iyang hunahuna. Nadiskobrehan sa daghang ginikanan nga, pinaagi sa pagbasa sa impormasyong gitagana latas sa katuigan diha sa mga basahon sa Watch Tower Society, sila nabuligan sa pagsabot nga mas maayo sa ilang mga batan-on ug pagbaton sa makahuloganong mga pakigsulti kanila. Ingong sangpotanan, miuswag ang kinasingkasing nga pakig-estoryahay taliwala sa mga sakop sa pamilya. Ugaling, labaw pa sa maayong komunikasyon ang gikinahanglan sa pag-ugmad ug diyosnong debosyon.

Pauswaga ang Espirituwal nga Pagkaon

⁶ Ang inahan ni Timoteo dili kay walay gibuhat kon bahin sa espirituwal nga mga butang nga nagkahulogan ug kinabuhi alang sa iyang anak. Mahitungod kaniya kini nahisulat: “Sukad sa pagkabata imong nahibaloan ang balaang mga kasulatan, nga naghimo kanimo nga maalamon alang sa kaluwasan.” (2 Timoteo 3:15) Sa susama karong adlawa, kadtong mga ginikanan kansang mga anak nagaugmad ug diyosnong debosyon mabalak-on sa labihan sa espirituwal nga pagkaon sa ilang mga anak. Ginatudloan nila sila sa paghimog personal nga pagtuon sa linghod nga panuigon.

⁷ Gitino ba nimo nga ang imong anak dunay iyang kaugalingong mga basahon sa Bibliya ug nagaandam alang sa mga tigom sa kongregasyon? Ginadasig ba nimo siya sa pag-eskedyul ug panahon sa pagsusi nga lalom sa mga bahandi sa Pulong sa Diyos? (Proverbio 2:1-5; 1 Juan 2:14) Samtang anaa sa mga tigom, gitaparan ba nimo siya sa lingkoranan sa paghatag sa pagdasig aron ang iyang hunahuna—ug kasingkasing—dili magsalaag? Giawhag ba siya sa pagpakig-ambit? (Hebreohanon 10:23-25) Ginahimo ba ninyong makanunayon ang regular nga pamilyahanong pagtuon nga motaganag kahibalo nga nahiangay sa ispisipikong mga panginahanglan sa inyong anak? Palandonga kining mga pangutanaha.—Proverbio 24:5.

“Himoa nga Tinuod si Jehova”

⁸ Hinuon, ang pagpuno sa yano sa ulo sa mga kasayoran mahimong dili makapatandog sa kasingkasing ug tanlag. Sa pag-ugmad ug maayong tanlag, kinahanglang hisabtan sa imong anak nga si Jehova maoy persona nga gamhanan ug interesado kaayo kaniya ug sa iyang ginabuhat. Apan kinahanglan unang mapuno ang imong kaugalingong kasingkasing sa gugma kang Jehova ug kana magdasig kanimo sa pagsulting regular sa iyang mahigugmaong pagtagad ug iyang pagkadako. Kinahanglang imong higugmaon ug sundon sa kinabuhi ang kamatuoran. Sa gisukna sa unsang paagi ang iyang mga anak, nga bug-os-panahong mga magsasangyaw, nakaugmad ug kusganong gugma alang sa Diyos, ang usa ka inahan sa Inglaterra misaysay: “Pinaagi sa pagsulti kanila kon unsa ka tinuod si Jehova. Gitabangan niya ako sa hilabihan nga ako makahimo kang Jehova nga tinuod alang kanila. Ang tanan nasentro kaniya.” Bansaya ang imong anak, usab, sa pagpakigsulti kang Jehova “uban ang tanang matang sa pag-ampo ug pangaliyupo . . . [nga magpadayon] sa pag-ampo sa tanang higayon sa espiritu.” (Efeso 6:18) Ipadungog sa bata ang imong mainiton, kinasingkasing nga mga pag-ampo ug ipakigsulti kaniya ang mga unod sa iyang pag-ampo.—Deuteronomio 11:1, 2, 18, 19; Proverbio 20:7.

⁹ Ang batan-ong tanlag maimpluwensiyahan ug dako sa tinuod-kinabuhing mga panig-ingnan. (Itandi ang 1 Corinto 8:10.) Matag karon ug unya ikaw makadungog bahin sa mga tawo nga nagaantos tungod sa paglapas sa mga kasugoan sa Diyos. Sa paaging dili nagaakusar, hisgoti ang maong mga panig-ingnan uban sa imong anak, nga niana mabuligan siya sa pagpabili sa mga pulong ni Pablo: “Dili ka makalimbong sa Diyos. Bisan unsa ang imong ipugas imong pagaanihon.” (Galacia 6:7, Beck) Alang sa positibong panig-ingnan, hisgoti ninyong duha ang makapatandog nga mga asoy sa Ebanghelyo sa kinabuhi ni Jesus. Matabangan nimo ang imong anak sa pagbaton sa “hunahuna ni Kristo.” (1 Corinto 2:16) Apan kinahanglang himoon nimong buhi ang mga asoy! Dasiga ang bata sa paghanduraw sa dramatikanhong mga esena ug pagpalandong unsa ka hanas ang pagsagubang niya sa mga butang. Pagpilig materyal gikan sa gipasukad-sa-Bibliya nga mga basahon nga nagahisgot nga detalyado sa kinabuhi ug mga hiyas ni Jesus, ug aron kana dili makalaay, panagsa gamita kini sa inyong pagtuon sa Bibliya.a

¹⁰ Ang imong anak kinahanglang manlimbasog usab sa pagsundog sa panig-ingnan ni Kristo. Sa maong panahon lamang ang batan-on pinaagig aktuwal nga kasinatian “makaila sa gugma ni Kristo nga molabaw sa kahibalo.” (Efeso 3:19) Busa, dasiga siya sa pagsundog nga labi pang duol sa pagdumot ni Jesus sa pagkamalapason, sa iyang gugma sa katawhan, iyang kadasig alang sa pagsimba sa iyang Amahan, sa iyang kaluoy ug pagkamanggihatagon, ug sa iyang kaandam sa pag-antos sa pagbiaybiay. (Hebreohanon 1:9; Marcos 6:34; Juan 4:34; Lucas 23:43; 1 Pedro 2:23) Mainitong dayega ang imong anak kon siya mosanong. Kinahanglang iyang hisabtan nga, bisan pag kita dili hingpit, kon labi pang duol ang atong pagsunod sa sumbanan sa Agalon kita mas malipayon ug ang atong tanlag makabatog mas maayong tingog. Kita mahimong labi pang suod sa Diyos, sanglit si Jesus nagabanaag sa personalidad sa iyang Amahan. (Juan 14:6-10) Kanunay pahinumdomi ang imong anak sa pagpabili sa maong relasyon. Sumala sa giingon sa usa ka malamposong Kristohanong inahan sa upat ka anak: “Ang akong bana dili magpalabay sa adlaw nga dili siya moagbay sa matag usa ug mosulting gihigugma niya kaayo sila ug nga nasayod siyang magarbohon gayod si Jehova sa ilang kagawian. ‘Gihigugma ka ni Jehova,’ siya moingon. ‘Ayaw siya pagpakyasa.’”—Proverbio 27:11.

Ang Panginahanglan sa Mahigugmaong Disiplina

¹¹ Bisan pag gitudloan sa Diyos “sukad sa [iyang] pagkabata,” si David nangaliyupo gihapon, “Ang mga sala sa akong pagkabatan-on ayaw paghinumdomi.” (Salmo 71:5, 17; 25:7) Oo, ang matag bata may ‘binuang nga nabugkos sa iyang kasingkasing.’ Apan “ang bunal sa pagbadlong mao ang magakuha niana gikan kaniya.” (Proverbio 22:15) Kini nga “bunal” sa ginikananhong awtoridad kadaghanan mamahimong pulong sa pagtul-id o malig-ong restriksiyon. Busa dihang ang maluibong kasingkasing sa imong anak mangandoy sa pagbuhat ug butang daotan, kinahanglan ang malig-ong pag-ingong dili!—Jeremias 17:9; Proverbio 29:17, 19, 21.

¹² Sa pagdisiplina, ilabina kon magasilot, sunda ang sumbanan ni Jehova nga ‘nagatul-id sumala sa kon unsay matarong.’ Ang Isaias 28:26-29 nagapadayag nga siya nahisama sa mag-uuma nga nagagamit ug pagsabot sa paghukom unsang instrumento ang pagagamiton alang sa epektibong paggiok sa nagkalainlaing matang sa mga uhay ug unsa ka dugay ang paggiok, nga dili ‘pagayatakan kana sa walay hunong.’ Pangutan-a ang imong kaugalingon: Ang restriksiyon makataronganon ba sumala sa edad sa akong anak ug pag-uswag ngadto sa pagkahamtong? Ang silot nahiuyon ba sa pagkaseryoso sa daotang buhat ingon man walay pagkasumpaki ug dili lamang tungod sa pagkagisapot? Ug ang bata nasayod ba gayod nganong siya ginasilotan?—Job 6:24.

¹³ Ang dili-makataronganong mga restriksiyon o may-panagsumpaking disiplina makapapikal o makapalagot sa bata.b (Efeso 6:4; Colosas 3:21) Apan ang mahigugmaong pagkalig-on manalipod sa imong anak batok sa mga kahimtang nga makadaot sa tanang maayong pagtulon-an nga gipondo nimo sa iyang kasingkasing. Kini hinungdanon ilabina bahin sa iyang mga pakig-uban. (Proverbio 13:20; 28:7) Apan unsa man kon tapos sa tanan nimong panlimbasog ang imong anak masugamak sa dakong suliran?

Kon Mohapak ang Suliran

¹⁴ Tungod sa makapaguol nga kahiubos ang pila ka ginikanan daling mawad-ag paglaom sa usa ka nakasala nga anak. Bisan tuod si Jehova mipahamtang sa nahiangayng silot ug pagbadlong, siya wala dayon mawad-ig paglaom sa karaang nasod sa Israel nga sa nangagi nahisamag usa ka “anak” alang kaniya. (Oseas 11:1; 2 Cronicas 36:15, 16; Salmo 78:37, 38; Nehemias 9:16, 17) Maingon nga ang karaang mga magbabansay nakaarang sa pagtambal sa mga samad ug pagtul-id sa mga nabali dihang ang usa ka magdudula masamad o mapiang, ang mga ginikanan karon kinahanglang manlimbasog sa “pagtul-id sa mga kamot nga nahuyhoy . . . aron ang bakol dili malisa, kondili mamaayo hinuon.”—Hebreohanon 12:12, 13.

¹⁵ Sa pagtul-id sa usa ka bata nga sa espirituwal “bakol” ug sa pagpugong nga mograbe ang iyang kahimtang kinahanglang ipasibo pag-usab ang panghunahuna sa bata. “Bisan pag ang usa ka tawo [o bata] mahitipas sa dili pa siya mahibalo niana,” mitambag si Pablo, “kamong adunay espirituhanong mga katakos sulayi ang pagpasibo sa maong tawo diha sa espiritu sa kalumo.” (Galacia 6:1) Ang Gregong pulong gihubad nga “pagpasibo pag-usab” maoy medikal nga pulong nga gigamit sa panahon ni Pablo sa ‘pagtul-id sa mga bukog.’ Tinong kining masakit nga paagi nagkinahanglan sa labawng kahanas aron ang nabali nga bukog dili mahimong depekto sa tibuok kinabuhi. Ang samang paninugdang pulong gihubad nga “pagpilot” (mga pukot) ug “pag-ayo.” (Marcos 1:19; 1 Tesalonica 3:10) Sa “pagpilot” sa kasingkasing sa usa ka batan-on, paningkamoti nga abton siya pinaagi sa “arte sa pagtudlo.” Inay makig-away pinaagi sa mga pulong, sunda ang bililhong sugyot sa Bibliya: “Magmalumo . . . nga magmapugnganon [sa imong kaugalingon] sa kadaotan, nga magatudlo uban ang kalumo niadtong masupakon; kay basin ang Diyos maghatag kanila sa paghinulsol.”—2 Timoteo 2:24-26; 3:16; 4:2.

¹⁶ Sa pagpasibo pag-usab sa sayop nga panghunahuna sa usa ka bata kinahanglang pakusgan sa ginikanan ang iyang pagbansay. Tingali kinahanglang himoon sa ginikanan ang mga kausaban sa iyang paagi sa kinabuhi aron ihatag ang gikinahanglang pagtagad. Sa usa ka sambingay nga nagapakita sa nahiangayng panlimbasog aron mapasig-uli ang “usa ka makasasala,” gibatbat ni Jesus ang usa ka babaye nga naghulog sa halos tanan aron makaplagan ang nawala niyang drakma. (Lucas 15:7-10) Ang usa ka batang nabansay sa pagkadiyosnon mahimong malumsan sa mga pagbati sa pagkawalay-kapuslanan ug sala dihang ang iyang sala madiskobrehan, mao nga kinahanglang ipasalig sa ginikanan ang iyang gugma alang sa bata. Tabangi ang bata sa pagsabot nga ang iyang kagawian mao ang dili niya gusto, dili siya mismo, ug ang maong kagawian mamahimong matul-id.—Judas 23.

¹⁷ Usa ka amahan, kansang anak lalaki nadisiplina sa kongregasyon tungod sa imoralidad, misugod sa paghimog tagdugay nga mga paglakawlakaw kauban sa iyang anak sa daghang beses sa usa ka semana, nga makig-estorya nga tagdugay ug sa relaks nga paagi. Mipili usab siyag gibase-sa-Bibliya nga mga basahon nga naghisgot sa ispisipikong mga panginahanglan sa iyang anak lalaki. Gitun-an kini sa amahan uban kaniya, dugang sa pagpaapil sa batan-ong lalaki sa pagtuon nga gidumala sa amahan uban sa tibuok pamilya. Gipahiangay sa ginikanan ang iyang mga buluhaton ingong ansiano sa kongregasyon aron ang iyang anak mahatagan sa bug-os emosyonal ug mental nga pagtagad nga iyang gikinahanglan. Ang batang lalaki napasig-uli.

¹⁸ Ugaling, may mga panahong ang usa ka anak lalaki o babaye mahimong bug-os rebelyoso, nga ‘magatamay pa sa pagsugot.’c (Proverbio 30:17) Ikalipay, ang maong hinobrang mga kahimtang talagsa ra taliwala sa katawhan sa Diyos. Pagkamakapadasig ang pagkahibalo nga, sa kinabag-ang mga kahimtang, dihang ang mga ginikanan—bisan tuod dili mokonsentir sa daotang kagawian—dili dayon mawad-ag paglaom sa anak kondili mapailobong mosulay sa pag-abot sa iyang kasingkasing, ang sangpotanan maayo!

Hago nga Buhat—Apan Takos!

¹⁹ Ang pagmatuto sa mga anak, ilabina niining “kataposang mga adlaw,” maoy lisod nga trabaho. Ang mga ginikanan nga nagaisip nga ugdang sa maong responsabilidad pagadayegon! Kanunayng tulotimbanga ang mga butang imong pagaunahon. Ayaw tugoting ang kabalaka sa pagtaganag “daghang butang” sa materyal nga kinaiya sa imong mga minahal mopugong kanimo sa pagpahimulos sa espirituwal nga kahigayonan uban kanila. Hinumdomi, giingnan ni Jesus si Marta nga “pila ra ka butang, hinunoa, ang gikinahanglan, o usa lamang.” Oo, ang yanong pagkaon igo na. Manig-ingon kang Maria, kinsa nakatagamtam sa espirituwal nga kalipayan uban kang Jesus. Pilia “ang maayong bahin” alang sa imong pamilya pinaagi sa pag-apil sa espirituwal nga kalihokan ingong pamilya.—Lucas 10:38-42.

²⁰ Pipila ka tuig tapos sa malamposong pagtabang sa iyang unom ka anak sa paghigugma kang Jehova, ang usa ka ginikanan nakadawat ug usa ka kard gikan sa usa kanila. Sa bahin kini mabasa: “Mama, gihigugma ko ikaw kaayo, nga labaw pa kay sa imong hisayran. Salamat sa paghatag kanakog pagtultol ug giya . . . Ako imong gihatagan sa labing maayong paglaom sa kalibotan ug kana mao ang kamatuoran. Salamat sa pagluwas sa akong kinabuhi.” Pagkadako sa kalipay sa inahan! Sumala sa ginapahayag sa Proverbio: “Ikaw makapasigarbo sa usa ka maalamong anak lalaki [o anak babaye]. Pasagding ang imong amahan ug inahan magmagarbohon kanimo; ihatag kana nga kalipay sa imong inahan.” (Today’s English Version) Sa tabang ni Jehova, hinaot mamaimo ang maong kalipay!

[Mga footnote]

Unsay Imong Ikasulti?

◻ Sa unsang paagi mapauswag sa ginikanan ang pagpakigkomunikar sa anak nga makaabot sa kasingkasing?

◻ Unsay motabang sa bata sa pag-ugmad ug maayong tanlag?

◻ Unsa ang mohimo sa disiplina nga epektibo?

◻ Sa unsang paagi ang batang nakasala mapasig-uli?

[Mga Pangutana nga Pagatun-an]

1. Unsay kinahanglang maabot sa pagbansay nga malamposon sa usa ka anak, ug ngano?

2. Nganong lisod ang katuigan sa pagkatin-edyer, ug sa unsang paagi makatabang ang mga ginikanan?

3, 4. (a) Sa unsang paagi nagkalain ang mga paagi sa pagtambag ni Eliu ug sa tulo ka “mga higala” ni Job? (b) Unsay mopugong sa pagpakigkomunikar nga makaabot sa kasingkasing?

5. (a) Unsay motabang sa ginikanan sa pagpagawas sa mga katuyoan sa kasingkasing sa bata? (b) Sa unsang paagi makatabang ang paggamit sa nangaging mga basahon sa Sosyedad?

6, 7. Unsay nalampos sa inahan ni Timoteo, ug sa unsang paagi makasundog kaniya ang mga ginikanan?

8. Sumala sa ginapadayag sa Deuteronomio 11:18, 19 hain kinahanglang magsugod ang diyosnong debosyon, ug sa unsang paagi mapadapat kini sa mga ginikanan sa usa ka anak karong adlawa?

9. Sa unsang paagi magamit sa mga ginikanan ang tinuod-kinabuhing mga panig-ingnan sa pagbansay sa tanlag sa usa ka anak?

10. Sa unsang paagi makatabang ka sa imong anak “sa pagkaila sa gugma ni Kristo”?

11. Nganong ang matag anak nagkinahanglag disiplina?

12, 13. Sa unsang paagi imong mahimong epektibo ang disiplina?

14. Nganong ang ginikanan kinahanglang dili daling mawad-ag paglaom dihang ang usa ka anak malangkit sa usa ka seryosong suliran?

15. Sa unsang paagi ang ginikanan makapadapat sa Galacia 6:1 sa pagpasig-uli sa usa ka anak nga nakasala?

16. (a) Unsang mga kausaban ang tingali pagahimoon aron mapasig-uli ang usa ka anak nga nakasala? (b) Unsay kinahanglang itin-aw ngadto sa bata?

17, 18. (a) Giunsa sa usa ka amahan pagpasig-uli ang iyang anak lalaki? (b) Unsa kasagaran ang mohatag kalamposan?

19. Sa unsang paagi imong masundog ang panig-ingnan ni Maria sa pag-atiman sa imong pamilya?

20. Unsang mga balos ang mapaabot sa malamposong Kristohanong mga ginikanan?