Ang Madanihong Katahom sa Opal
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Australia
USA ka popular nga awit nag-ingon nga ‘ang mga brilyante mao ang labing maayong higala sa babaye.’ Apan ang mga brilyante dili lamang mao ang makadani sa nalamat nga mga tag-iya niini. Aw, kon bahin sa nagapangidlap nga mga kolor ug makapahinganghang katahom, ang daghag kolor nga opal walay ikatandi!
Ang opal maoy matang sa dili-kristal nga silika. Sa kemikal nga paagi, kini wala gayoy kalainan sa ordinaryong balas. Apan, kini adunay tubig sa mineral nga gambalay niini. Sa kasiglohan kanhi, ang tubigon nga gel sa selika mihunob ngadto sa mga lungag ug sa mga liki sa mga dagkong bato. Sa dihang ang tubig mialisngaw, ang gel sa ulahi migahi ug nahimong opal.
Pagpangitag Opal
Ang pagkuha sa opal gikan sa batoon nga lugar niini, hinuon, dili sayon nga trabaho. Kini kasagarang makita sa hilit, may pagkadisyertong mga dapit, diin ang kainit, panon-panon sa nagyagongyong nga mga langaw, ug limitadong suplay sa tubig sagad maghimo sa kinabuhi nga malisod. Ug sama sa kadaghanang paningkamot sa pagpangita, ang kalamposan sa dakong sukod nagadepende sa sulagma.
Dugang pa, 95 porsiento sa tanang opal nga nadiskobrehan maoy komon nga opal. Kini lubog ug dili-mahal. Sa nahibiling opal nga nakalotan, diyutay lamang nga porsintahe ang mahalon nga opal, o mutya nga opal.
Busa bisan pag ang dakong bahandi maoy ganti sa pila ka tigpangita, daghang uban pa ang nangalot sa walay kapuslanan. Ang mga piko, pala, ug mga martilyo maoy pangunang mga galamiton sa tigpangita sa daghang dekada. Una, siya magkalot ug usa ka hiktin nga lungag diha sa gahi, uga nga yuta hangtod maabot niya ang kolonon nga yuta diin ang opal lagmit nga makita. Dayon maghimo siyag pahigda nga tunil, dala ang lampara, nga mangita sa pagkidlap sa kolor nga nagpaila nga nakakaplag siyag timaan sa opal.
Kining maong paagi nailisan sa labi pa ka mahal nga himan. Ang ubang komersiyal nga mga kompaniya karon makaabot sa dapit diin anaa ang opal pinaagi sa pagdaro sa yuta ginamit ang mga buldoser. Ang kadaghanang lungag karon gikalot pinaagig dagkong mekanikal nga mga barina nga gimontar sa mga trak. Ang modernong mga makina sa paghimog tunil gigamit usab aron sa pagsubay sa dapit diin ang opal lagmit nga makaplagan.
Pagkab-ot sa Katahom Niini
Siyempre, ang opal nga wala pa matabas ug wala pa mapasinaw lahi kaayo sa nahuman nang produkto. Ang dahol nga opal kinahanglan pang tabason ug pasinawon. Sa ingon nindot kanang gamiton diha sa mga singsing, mga pabitay sa kulintas, ug uban pang alahas. Nag-ingon ang The World Book Encyclopedia: “Sanglit ang katahom sa opal anaa sa pagpangidlap sa kolor niini sa ilalom, kini dili gayod tabason nga may daghag kanto, sama sa brilyante. Hinunoa, kini hinayhinayon ug tabas nga may pagkalingin kurbo ang ibabaw.”
Kon giunsa pagpatungha sa opal ang magilakong kolor niini maoy misteryo sa daghang katuigan. Hinuon, pinaagi sa elektron nga mga mikroskopyo, ang mga siyentipiko nagsugod sa pagbadbad sa mga sekreto sa opal. Ang brilyante magpatungha sa mga kolor niini pinaagi sa refraction, sa ato pa, sa pagpatipas sa silaw diha sa nawong sa mutya. Ang panggawas ug pangsulod nga gambalay sa opal mopakatag sa kahayag, bungkagon kana ngadto sa daghang kolor sulod sa bato.
Ang librong Australian Opals in Colour nag-ingon: “Kon ang maong bato patuyokon nga handag ang posisyon, ang tanang kolor mausab. Among gitawag kini nga ‘dula sa bulok’ ug kini nga kinaiya sa kanunayng-nagausab nga kolor ang naghatag sa opal sa ilang linaing pagkamadanihon.”
Mga Hinungdan nga Nag-apektar sa Prisyo
Hinuon, sa dili pa mopalit ug opal, kinahanglang mahibalo ka nga dili tanang opal solido. Ang doublet maoy nipis nga sapaw, o taklap, sa mahal nga opal nga gisemento diha sa komon nga hal-opanan sa opal. Ang triplets susama sa doublets, apan aron dili sila magasgas, butangan kinig walay-bulok nga sapaw nga quartz. Bisan pag kana matahom kaayo, ang librong Australian Opals & Gemstones—Nature’s Own Fireworks nagpasidaan: “Ang doublet ug triplet nga opal kinahanglang dili gayod ihumol sa tubig, sabon, alkohol o sa ultrasonic nga mga iglilimpiyo, kay sila sinapawan ug gipapilit sa semento.”
Laing hinungdan sa prisyo mao ang punoan sa bato, o likod, nga kolor. Ang itom nga opal sagad mao ang kinamahalang matang. Kini gitawag ug itom tungod sa itom nga likod niini, apan ang bato mismo adunay maanindot nga pag-usab-usab sa kolor nga halos walay kinutoban. Ang lusparon, o puti, nga opal sagad dili kaayo mahal. Bisan pag kining matanga adunay luspad o puti nga likod, kini mopatungha gihapon ug magilakong mga kolor—rosa, pula, berde, ug asul. Sama ka hinungdanon sa pagtino sa bili sa opal mao ang hayag nga pula (ang pula mas mahal kay sa berde o asul) ug ang tukod sa bulok.
Apan magilakon man nga solido o mas ordinaryong doublet o triplet, ang naggilawgilaw nga pulang mutya o ordinaryong asul, ang opal maoy butang nga matahom alang kanimo nga tan-awon ug kalipayan.
[Mga hulagway sa panid 24, 25]
Mga 95 porsiento sa mutya nga opal maoy gikan sa Australia
[Credit Line]
Mga letrato: Sa maayong kabubut-on sa Australian Overseas Information Service