Mga Batan-on Nangutana . . .

Paghikog ba ang Sulbad?

“Ako gipul-an na ug mata matag buntag. Ako walay tumong. Nalagot ako. Sakit ang akong dughan. . . . Busa naghunahuna ako sa pagbiya sa kalibotan. . . . Dili ko gustong mobiya, apan gibati nako nga kinahanglan. . . . Akong gipanglantaw ang umaabot, kangiob ug kasakit lamang ang akong nakit-an.”​—Usa ka mubong sulat sa 21-anyos nga si Peter una maghikog.a

SUMALA sa mga eksperto mga duha ka milyong batan-on sa Tinipong Bansa ang misulay paghikog. Ikasubo, mga 5,000 matag tuig ang milampos. Apan ang paghikog taliwala sa mga batan-on dili lamang sa Tinipong Bansa. Sa India mga 30,000 ka batan-on ang naghikog niadtong 1990. Sa mga nasod sama sa Canada, Espanya, Israel, ang Netherlands, New Zealand, Pransiya, Pinlandia, Switzerland, ug Thailand, ang porsiento sa paghikog taliwala sa mga batan-on miuswag ug dako.

Komosta na man kon ang usa mibati nga gidaog sa kasubo​—o nalibog sa grabeng suliran sa emosyon ug walay makitang lutsanan? Ang paghikog daw madanihon, apan sa pagkatinuod kana maoy makapasubong pag-usik sa kinabuhi. Wala kanay ikabilin kondili kagul-anan ug kasakit alang sa mga higala ug pamilya. Bisan pag daw unsa ka walay paglaom sa umaabot ug daw unsa tingali ka dagko sa mga suliran sa usa, ang pagpatay sa kaugalingon dili mao ang tubag.

Kon Nganong Mibati ang Uban Niining Paagiha

Ang matarong nga tawong si Job nahibalo sa kahulogan sa kawalay paglaom. Kay nawad-an sa iyang pamilya, iyang mga kabtangan, ug iyang maayong panglawas, siya nag-ingon: “Palabihon sa akong kalag nga malumsan, kamatayon inay sa akong mga bukog.” (Job 7:15) Ang pila ka batan-on karon mibati sa samang paagi. Usa ka magsusulat nagbatbat niini niining paagiha: “Ang kabug-at . . . mosangko sa kasakit (mga pagbati sa kahiubos ug kahadlok) [nga] motultol ngadto sa pagdepensa (mga pagsulay sa paglikay sa kasakit).” Ang paghikog sa ingon maoy usa ka nahisalaag nga pagsulay sa pagkalagiw sa maorag dili-maagwantang kasakit.

Unsay nagpahinabo sa maong kasakit? Mahimo kanang ipahinabo sa usa ka panghitabo, sama sa mainitong pakiglalis sa ginikanan, o trato. Human makigbulag sa iyang trato, ang 16-anyos nga si Brad nawad-ag paglaom. Bisan pa, wala gayod siyay pulong bahin sa iyang mga pagbati. Yano lang niyang gitapos ang tanan pinaagi sa paghikog.

Ang 19-anyos nga si Sunita nahulog sa depresyon sa dihang nadiskobrehan sa iyang mga ginikanan nga may imoral siyang relasyon uban sa iyang trato. “Nasayod ako nga dili ko na gustong magpadayon niining maong pagkinabuhi,” hinumdom niya. “Ug busa mipauli lang ako usa niana ka gabii, ug nagtomar ako ug daghang aspirin. Sa sunod buntag nagsuka ako ug dugo. Dili ang akong kinabuhi kondili ang akong kurso sa pagkinabuhi ang gusto nako nga taposon.”

Ang tunghaan mahimo usab nga tinubdan sa hilabihang pagpit-os. Kay gipugos nga mahimong doktor sa iyang mga ginikanan (mga doktor usab), ang batan-ong si Ashish dili makatulog ug nagsugod pagpalain gikan sa uban. Kay wala makaabot sa akademikanhong mga pagdahom sa iyang mga ginikanan, si Ashish mitomar ug daghang tabletas pangkatulog. Kini nagpahinumdom sa usa sa Proverbio 15:13 sa Bibliya: “Tungod sa kasubo sa kasingkasing ang espiritu mamaluya.”

Pamilyahanong Kasakit

Ang pamilyahanong kasamok​—sama sa pagdiborsiyo o pagbulag sa ginikanan, kamatayon sa usa ka membro sa pamilya, o pagbalhin sa bag-ong puy-anan​—maoy laing hinungdan sa paghikog sa pila ka batan-on. Si Brad, nga gihisgotan sa ibabaw, pananglitan, nawad-an ug duha ka suod nga higala ug usa ka paryente sa aksidente sa kotse. Dayon ang iyang pamilya nakasinati ug pinansiyal nga mga kalisdanan. Si Brad yano nga nawad-ag kusog. Tingali gibati niya ang sama sa pagbati sa salmista nga mihilak: “Ang akong kalag napuno sa mga kagul-anan . . . Minglikos sila kanako sa tingob.”​—Salmo 88:3, 17.

Daghan kaayong mga batan-on ang nailalom sa laing matang sa kabug-at: pisikal, emosyonal, ug seksuwal nga pag-abuso. Ang estado sa Kerala, India, may usa sa kinatas-ang mga porsiento sa naghikog nga batan-on nianang yutaa. Ubay-ubay nga dalagita misulay paghikog tungod sa pag-abuso sa ilang mga amahan. Ang lainlaing matang sa pag-abuso sa mga bata miuswag ngadto sa epidemikong proporsiyon sa tibuok kalibotan, ug alang sa inosenteng mga biktima niini, ang kasakit mahimong hilabihan.

Ubang mga Hinungdan sa Kasakit

Apan dili tanang mga pagbati sa paghikog gipahinabo sa mga hinungdan sa gawas. Matud sa taho sa usa ka pagtuon sa dili minyong mga tin-edyer: “Ang mga lalaki ug babaye nga nakigsekso ug palainom ug alkoholikong ilimnon mas nameligro [nga maghikog] kay sa mga wala malangkit niana.” Ang pagkaigat ni Sunita misangpot sa pagmabdos​—nga iyang gitapos pinaagig aborsiyon. (Itandi ang 1 Corinto 6:18.) Kay gihasol sa pagkasad-an, gusto niyang mamatay. Sa susama, si Brad nag-inom ug alkoholikong ilimnon sukad sa edad 14, nga miapil kanunay sa paghuboghubog. Oo, sa dihang maghinobra, ang alkoholikong ilimnon ‘mopahit sama sa usa ka halas.’​—Proverbio 23:32.

Ang mga pagbati sa paghikog mahimong magsumikad sa kaugalingong “gubot nga mga hunahuna” sa usa. (Salmo 94:19) Ang mga doktor nag-ingon nga usahay ang magul-anong panghunahuna mahimong mosangpot gikan sa lainlaing biyolohikanhong mga hinungdan. Pananglitan, si Peter, nga gihisgotan sa sinugdan, naheling nga adunay kemikal nga kadili-timbang sa iyang utok una pa sa iyang paghikog. Ang mga pagbati sa kaguol nga pasagdan ra mahimong mosamot; ang paghikog nianang tungora daw usa ka kapaingnan.

Pagpakitabang

Hinunoa, ang paghikog kinahanglang dili isipong kapaingnan. Nakasabot man kita niini o wala, kitang tanan nakabaton sa gitawag sa mga propesyonal sa mental-nga-kahimsog nga sila Alan L. Berman ug David A. Jobes ug ‘pangsulod ug panggawas nga mga kahinguhaan sa pagsagubang nga malamposon sa kabug-at ug kasungian.’ Usa ka kahinguhaan mahimong ang pamilya ug mga higala. Matud sa Proverbio 12:25: “Ang kaguol nga anaa sa kasingkasing sa usa ka tawo maoy makapatikuko kaniya, apan ang usa ka maayong pulong makapalipay niini.” Oo, ang maayong pulong gikan sa usa ka masinabtanon nga tawo mahimong makapausab ug dako sa kahimtang!

Busa kon adunay mibati ug kaguol o kabalaka, mas maayo nga dili siya mag-inusara. (Proverbio 18:1) Ang tig-antos mahimong magpahungaw sa iyang mga pagbati ngadto sa usa ka tawo nga iyang masaligan. Ang pagpakigsulti ngadto sa usa makatabang sa pagpamenos sa kabug-at sa emosyon sa usa, ug mahimong mohatag kana sa usa ug bag-ong panglantaw bahin sa mga suliran. Kon ang usa naguol tungod sa pagkawala sa usa ka higala o hinigugma diha sa kamatayon, kanang usa kinahanglang mohisgot niana uban sa usa ka kasaligang tawo. Sa dihang ang kasakit sa maong pagkawala giila ug gibati ang kasubo, ang tawo mahupayan. (Ecclesiastes 7:1-3) Basin makatabang sa usa nga mosaad sa pagpakigkontak sa iyang sumbonganan sa dihang ang mga pagbati sa paghikog mobalik.

Tinuod, lisod tingaling mosalig sa uban. Apan sanglit kinabuhi ang nameligro, dili ba kana takos sa riyesgo? Malagmit ang pagbati sa pagdaot sa kaugalingon molabay kon kanang mga butanga mahisgotan. ‘Uban kang kinsa?’ tingali mangutana ang pipila. Kon ang mga ginikanan sa usa mahadlokon sa Diyos, nganong dili sulayan sa ‘paghatag sa imong kasingkasing’ kanila? (Proverbio 23:26) Mahimong mas maayo ang ilang pagkasabot kay sa gihunahuna sa uban ug mahimong makatabang. Kon daw kinahanglan pa ug dugang tabang​—sama sa pagheling sa usa ka doktor​—sila mahimong makahikay alang niana.

Ang mga membro sa Kristohanong kongregasyon maoy laing tinubdan sa tabang. Ang hamtong-sa-espirituwal nga mga lalaki diha sa kongregasyon nagpaluyo ug makatabang sa mga naguol. (Isaias 32:1, 2; Santiago 5:14, 15) Human magsulay sa paghikog, si Sunita nakadawat ug tabang gikan sa usa ka bug-os-panahong ebanghelisador (payunir). Matud ni Sunita: “Siya mipabiling maunongon kanako sa tanang kahimtang. Kon dili pa tungod kaniya, basin nabuang na ako.”

Pagsagubang

Adunay kinaugalingon usab nga mga kahinguhaan nga mahimong magamit.Pananglitan, ang pag-antos ba sa pagbati nga sad-an maoy tungod sa usa ka sala? (Itandi ang Salmo 31:10.) Inay tugotan nga modako ang maong mga pagbati, ang usa angay maningkamot sa pagtul-id sa mga butang. (Isaias 1:18; itandi ang 2 Corinto 7:11.) Usa ka positibong lakang mao ang pagtug-an ngadto sa imong mga ginikanan. Tinuod, sa sinugdan masuko sila. Apan malagmit ang ilang tagdon mao ang pagtabang. Kita gipasaligan usab nga si Jehova ‘nagapasaylo sa madagayaon’ niadtong sa pagkatinuod mahinulsolon. (Isaias 55:7) Ang halad lukat ni Jesus nagatabon sa sala sa mga mahinulsolon.​—Roma 3:23, 24.

Ang mga Kristohanon usab may pagtuo, kahibalo sa Kasulatan, ug ilang relasyon uban kang Jehova nga Diyos diin makakuhag tabang. Sa lainlaing mga okasyon ang salmistang si David naguol pag-ayo nga siya nag-ingon: “Ang kaaway . . . nagdugmok sa akong kinabuhi ngadto sa yuta mismo.” Wala siya magpadaog sa kasakit. Siya nagsulat: “Pinaagi sa akong tingog, ako nangayog tabang kang Jehova; uban sa akong tingog, kang Jehova misugod ako pagpangaliyupo alang sa pag-uyon.” “Namalandong ako sa tanan nimong mga kalihokan; sa kaandam gihuptan ko ang akong kaugalingon nga nabalaka sa mga buhat sa imong kaugalingong mga kamot.”​—Salmo 142:1; 143:3-5.

Kon ang tinguha sa pagdaot sa kaugalingon magmakusganon, ang usa kinahanglang moampo kang Jehova. Iyang nasabtan ang kasakit ug gustong ang tig-antos mabuhi! (Salmo 56:8) Siya makahatag sa “gahom nga labaw sa kasagaran” aron makatabang pagsagubang sa kasakit. (2 Corinto 4:7) Ang usa angay nga maghunahuna usab sa kasakit nga dad-on sa paghikog ngadto sa pamilya, sa mga higala, ug kang Jehova mismo. Ang pagpamalandong sa maong mga butang mahimong makatabang gayod sa usa nga magpabiling buhi.

Kay bisan pag alang sa pipila ang kasakit daw dili mawala, sila mahimong mapasaligan nga anaa kadtong kinsa nakasagubang sa samang matang sa kasakit. Sila makasulti gumikan sa kasinatian nga ang mga butang mahimong mausab ug mausab gayod. Ang uban makahatag ug tabang sa pagsagubang sa maong masakit nga panahon. Ang mga magul-anon kinahanglang mangita sa gikinahanglang tabang nga alang kanila​—ug magpabiling buhi!

[Footnote]

[Picture on page 24]

Mas maayo nga hisgotan ang masakit nga mga pagbati ngadto sa uban