Mga Batan-on Nangutana

Unsa Kaha Kon Maghikog na Lang Ko?

Tuig-tuig minilyong batan-on mosulay sa paghikog ug tuod man, gitapos sa libolibo ang ilang kinabuhi. Kay daghan mang tin-edyer ang maghikog, nakita sa mga magpapatik sa “Pagmata!” nga hinungdanong hisgotan kining problemaha.

“PASAGDI ko nga mamatay. Mas maayo pang mamatay ko.” Kinsay nagsulti niini? Usa ba nga wala magtuo ug Diyos? Usa ba nga mibiya na sa Diyos? Usa ba nga gitalikdan na sa Diyos? Wala kini gisulti sa bisan hain kanila. Gisulti kini sa usa ka debotado apan magul-anon kaayong tawo nga si Jonas.a (Jonas 4:3, Today’s English Version) Ang Bibliya wala mag-ingon nga si Jonas hapit maghikog. Bisan pa niana, ang iyang pangaliyupo nagpadayag ug tinuod nga kahimtang​—nga may panahon nga bisan ang alagad sa Diyos dili makaagwanta sa tumang kaguol.​—Salmo 34:19.

Ang ubang mga batan-on maguol sa hilabihan nga para nila wala na silay katarongan nga mabuhi pa. Sama silag gibati sa 16 anyos nga si Laura,b kinsa miingon: “Daghang tuig akong nag-antos sa tumang kaguol. Makahunahuna ako kanunay sa paghikog.” Kon may kaila ka nga gustong maghikog​—o kon ikaw mismo nakahunahuna sa paghikog—​unsay imong himoon? Una, atong susihon ug maayo kon nganong ang ubang mga batan-on makahunahuna niini.

Mga Hinungdan Kon Nganong Makabsan ug Paglaom

Nganong makahunahuna man ang tawo sa paghikog? Tungod sa daghang hinungdan. Una, kita nagkinabuhi na sa “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon,” ug daghang batan-on maglisod sa pag-atubang sa ilang mga problema. (2 Timoteo 3:1) Dayon, tungod sa pagkadili-hingpit, ang ubang mga batan-on dili maayog pagtamod sa ilang kaugalingon ug sa ilang pagkabutang. (Roma 7:22-24) Usahay tungod kini kay dinagmalan o giamong-amongan sila. Usahay pod, problema sa panglawas ang hinungdan. Gibanabana nga sa usa ka nasod kapin sa 90 porsiyento niadtong naghikog dunay diperensiya sa pangisip.c

Sa tinuod lang, wala gayoy tawo nga walay problema. Gani, ang Bibliya nag-ingon nga ang ‘tanang kalalangan duyog nga nagpadayon sa pag-agulo ug anaa sa kasakitan.’ (Roma 8:22) Apil na niana ang mga batan-on. Sa pagkatinuod, ang mga batan-on apektado gayod sa dili maayong mga panghitabo, sama sa mosunod:

◼ Pagkamatay sa paryente, higala, o binuhi

◼ Gubot nga pamilya

◼ Dili maayong lakat sa eskuylahan

◼ Gibulagan ug trato

◼ Gidagmalan o giamong-amongan

Tinuod nga halos tanang batan-on makaatubang ug usa o daghan pang mga situwasyon nga gilista sa ibabaw. Nganong ang pipila maayo mang moatubang niining mga situwasyona kay sa uban? Ang mga eksperto nag-ingon nga kadtong gustong mosurender nagtuo nga wala na gyod silay mahimo pa ug nakabsan silag paglaom. Sa ato pa, abi nilag wala nay makatabang kanila sa ilang problema ug nga ilang nakita nga dili mahayag ang ilang palaaboton. “Kasagaran,” miingon si Dr. Kathleen McCoy sa Pagmata!, “kining mga batan-ona dili gayod gustong mamatay. Gusto lang nila nga matapos na ang ilang kasakitan.”

Wala na bay Solusyon?

Tingali may kaila ka nga ‘gusto nang matapos ang iyang kasakitan’​—mao nga buot na lang siyang maghikog. Kon mao, unsay imong mahimo?

Kon duna kay higala nga gustong maghikog tungod sa tumang kaguol, kombinsiha siya sa pagpangayog tabang. Mosugot man siya o dili, pakigsulti sa usa ka kasaligang hamtong. Ayawg kabalaka nga madaot ang inyong pagkahigala. Sa imong pagpakigsulti bahin niana, imong gipamatud-an nga ‘tinuod ka nga higala,’ nga “natawo alang sa panahon sa kasakit.” (Proverbio 17:17) Mahimong makaluwas ka pa sa iyang kinabuhi!

Apan komosta kon ikaw ang naghunahuna sa paghikog? “Pangayog tabang,” mitambag si Dr. McCoy. “Ipadayag ang imong gibati​—sa imong ginikanan, paryente, higala, magtutudlo, ministro—​sa usa nga nahingawa nimo, motuo nimo, mamati nimo, ug magdasig sa ubang mga tawo nga suod nimo sa pagpamati sa imong isulti.”

Walay mawala kanimo​—apan makabaton hinuon ka ug daghang kaayohan—​kon imong ipadayag ang imong mga problema. Palandonga ang usa ka pananglitan sa Bibliya. Sa usa ka panahon sa iyang kinabuhi, ang matarong nga tawo nga si Job miingon: “Ang akong kalag mibati gayod ug kasilag sa akong kinabuhi.” Apan siya midugang: “Ipahungaw ko ang akong kabalaka bahin sa akong kaugalingon. Ako mosulti sa kapait sa akong kalag!” (Job 10:1) Si Job naguol pag-ayo, ug buot niya nga ipahungaw ang iyang gibating kasakit. Tingalig mahupayan ka kon makigsulti ka sa usa ka hamtong nga higala.

Ang mga Kristohanon nga naguol pag-ayo dunay laing kaduolan​—ang mga ansiyano sa kongregasyon. (Santiago 5:14, 15) Sa pagkatinuod, dili mawagtang ang imong mga problema bisag isulti pa nimo kini sa uban. Apan basig makatabang kini kanimo sa pagbaton ug hustong panglantaw sa imong problema, ug ang pagpaluyo sa usa ka kasaligang kasumbongan mao ra tingali ang imong gikinahanglan aron makakita kag praktikal nga mga solusyon sa imong problema.

Ang Kahimtang Mausab

Kon naguol ka pag-ayo, hinumdomi kini: Bisag unsa pa ka lisod sa situwasyon, sa ngadto-ngadto ang kahimtang mausab. Ang salmistang si David, nga nakaagig daghang kalisod, miingon diha sa pag-ampo: “Naluya ako sa akong pagpanghupaw; sa tibuok gabii gipalangoy ko ang akong higdaanan; ang akong kama gipabahaan ko sa akong mga luha.” (Salmo 6:6) Apan, diha sa laing salmo siya misulat: “Gihukas mo ang akong sakong panapton nga besti, ug gibaksan mo ako sa pagmaya.”​—Salmo 30:11.

Si David nahibalo gikan sa iyang naeksperyensiyahan nga ang problema sa kinabuhi mohapak ug molurang. Tinuod, ang uban tingali sobra ka bug-at​—sa pagkakaron. Apan pailob lang. Moayo ra ang kahimtang. Sa ubang mga situwasyon, ang mga problema tingali mogaan-gaan sa paagi nga dili nimo matag-an. Sa ubang mga kahimtang, tingali makakita kag paagi sa pagsagubang nga wala nimo mahunahunai kaniadto. Ang punto mao, walay bug-at nga mga problema ang magpabilin hangtod sa hangtod.​—2 Corinto 4:17.

Hinungdanon ang Pag-ampo

Ang labing hinungdanong matang sa pagpakigsulti mao ang pag-ampo. Makaampo ka sama kang David: “Oh Diyos, susiha ako, ug hibaloi ang akong kasingkasing. Susiha ako, ug hibaloi ang akong makapatugaw nga mga hunahuna, ug tan-awa kon aduna bay masakit nga dalan diha kanako, ug tultoli ako sa dalan nga hangtod sa panahong walay tino.”​—Salmo 139:23, 24.

Ang pag-ampo dili kay usa lang ka hungawanan nga makapagaan sa imong pagbati. Kini maoy tinuod nga pagpakigsulti ngadto sa imong langitnong Amahan, kinsa nagdasig kanimo sa ‘pagbubo sa imong kasingkasing’ ngadto kaniya. (Salmo 62:8) Palandonga ang mosunod nga mga kamatuoran bahin sa Diyos:

◼ Siya nahibalo sa mga kahimtang nga nakahatag kanimog kaguol.​—Salmo 103:14.

◼ Siya mas nakaila kanimo kay sa imong pagkaila sa imong kaugalingon.​—1 Juan 3:20.

◼ ‘Siya may kahingawa kanimo.’​—1 Pedro 5:7.

◼ Diha sa iyang bag-ong kalibotan, ang Diyos ‘magapahid sa tanang luha’ sa imong mga mata.​—Pinadayag 21:4.

Kon Panglawas ang Hinungdan

Sama sa gihisgotan na, sakit ang kasagarang hinungdan sa paghunahunag paghikog. Kon ingon niini ang imong kahimtang, ayaw kaulaw sa pagpangayog tabang. Si Jesus nahibalo nga ang masakiton nagkinahanglag doktor. (Mateo 9:12) Ang maayong balita mao nga matambalan ang kadaghanang sakit. Ug tingali moarang-arang ang imong pamati kon matambalan ka!

Ang Bibliya nagsaad nga diha sa bag-ong kalibotan sa Diyos, “walay pumoluyo nga moingon: ‘Ako masakiton.’” (Isaias 33:24) Sa pagkakaron, himoa ang imong maarangan sa pagsagubang sa mga problema sa kinabuhi. Mao kanay gihimo ni Heidi, nga nagpuyo sa Alemanya. “Usahay, maguol ko pag-ayo nga gusto na kong mamatay,” siya miingon, “apan normal na ako karon tungod sa pag-ampo kanunay ug sa pagtambal kanako.” Ikaw mahimong matabangan usab!d

Usa ka umaabot nga artikulo sa serye sa “Mga Batan-on Nangutana” maghisgot bahin sa pagsagubang sa kamatayon sa usa ka igsoon nga naghikog

Ang ubang mga artikulo gikan sa seryeng “Mga Batan-on Nangutana” makita diha sa Web site nga www.watchtower.org/​ype

[Mga footnote]

MGA BUTANG NGA ANGAYNG PALANDONGON

◼ Matod pa sa uban ang paghikog dili makatapos sa imong mga problema; makahatag lang hinuon kinig problema sa uban. Tinuod ba kana?

◼ Kang kinsa ka makigsulti kon naguol ka pag-ayo?

[Kahon/​Hulagway sa panid 29]

PAHINUMDOM SA MGA GINIKANAN

Sa ubang bahin sa kalibotan, daghan kaayong batan-on ang naghikog. Pananglitan, sa Amerika, ang paghikog mao ang ikatulong hinungdan sa kamatayon sa mga batan-on nga nag-edad ug 15 ngadto sa 25, ug sa miaging kawhaan ka tuig, ang gidaghanon sa mga batan-ong naghikog nga nag-edad ug 10 ngadto sa 14 midoble. Ang posibleng maghikog mao kadtong mga batan-on nga may diperensiya sa pangisip, may paryenteng naghikog, ug kadtong misulay sa paghikog kaniadto. Ang mga timailhan nga nagplanong maghikog ang usa ka batan-on mao kini:

◼ Dili na magtingog-tingog

◼ Lahi nag batasan sa pagkaon ug pagkatulog

◼ Dili na interesado sa mga kalihokan nga gusto kaayo niya kaniadto

◼ Lahi na kaayog personalidad

◼ Adik sa droga o ilimnong makahubog

◼ Manghatag sa mga butang nga gusto kaayo niya

◼ Magsigeg hisgot bahin sa kamatayon o interesado bahin niini

Si Dr. Kathleen McCoy miingon sa Pagmata! nga sayop gayod kon ipalabay lang sa ginikanan kini nga mga timailhan. “Walay ginikanan nga gustong maghunahuna nga dunay diperensiya ang ilang anak,” siya miingon, “busa ang ubang mga ginikanan dili modawat nga dunay problema ang ilang anak. Sultihan nila ang ilang kaugalingon, ‘Molabay lang kini’ o ‘Lahi lang na siyag personalidad.’ Peligroso kana. Ang tanang timailhan sa paghikog kinahanglan gayong tagdon.”

Ayawg kaulaw sa pagpangayog tabang alang sa imong anak kon grabe ang iyang depresyon o may diperensiya siya sa pangisip. Ug kon nagduda ka nga ang imong tin-edyer nga anak naghunahuna sa pagtapos sa iyang kinabuhi, pangutan-a siya bahin niini. Ang pagtuo nga ang paghisgot bahin sa paghikog motukmod sa tawo sa paghikog dili tinuod. Daghang batan-on mahupayan dihang maghisgot ang mga ginikanan bahin niini. Busa kon ang imong tin-edyer miadmitir nga naghunahuna siya sa paghikog, susiha kon unsa ang iyang plano, ug unsa ka detalyado kini. Kon detalyado kaayo ang plano, nan kinahanglang molihok ka dayon.e

Ayaw pagtuo nga ang depresyon mawala lag iya. Ug kon daw mawala man kini, ayawg hunahunaa nga dili na siya maghikog. Ang ubang mga eksperto nag-ingon nga kini ang kinakuyawan. Ngano? “Ang tin-edyer nga naguol pag-ayo tingali walay igong kusog sa paghikog,” miingon si Dr. McCoy. “Kon mawala na ang depresyon, ang tin-edyer tingali may igo nang kusog sa pagtapos sa iyang kinabuhi.”

Makasubo gayod nga tungod sa ilang grabeng kaguol, ang ubang mga batan-on makahunahuna sa paghikog. Pinaagi sa pagtagad sa mga ilhanan ug sa paglihok dayon, ang mga ginikanan ug ubang mga hamtong mahimong ‘makahupay sa magul-anong mga kalag’ ug sa pagpakita nga sila maoy dangpanan sa mga batan-on.​—1 Tesalonica 5:14.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 28]

Ang labing hinungdanong matang sa pagpakigsulti mao ang pag-ampo