Imong Timbre Imong Pirma

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA TAIWAN

“PIRMAHE dinhi sa imong chop o timbre,” matud sa klerk diha sa kawnter sa buhatan sa puliking koreyo sa Taipei, Taiwan.

“Pirmahan sa akong timbre?” ako nagyamyam sa bug-os nga katingala. “Apan pasayloa ako, bag-o lang ako dinhi. Wala akoy timbre​—kon unsa man kana,” misulay ako sa pagpatin-aw. “Mahimo bang isulat ko na lang ang akong ngalan?”

“Oo, mahimo, apan nganong dili magpahimo ug timbre?” mitubag ang klerk sa koreyo. “Wala ka na unyay problema.”

Natingala kon unsa ang timbre ug kon diin gikan kining katingad-ang ngalan, mihimo akog pipila ka panukiduki. Gikan sa akong diksiyonaryo nakat-onan ko nga ang timbre maoy usa ka patik o usa ka opisyal nga selyo o marka niini ug nga ang “chop” o timbre gikan sa Hindi nga pulong chāp, nga nagkahulogang “selyo.”

Kon Unsaon Pagbatog Timbre

Una, ako kinahanglang adunay Intsik nga ngalan.a Alang sa usa ka langyaw ang ngalan sagad transliterasyon lang sa tingog sa ngalan. Pananglitan, ang “John Smith” mahimong “Shih Mi Sse” o “Shih Yueh Han.” O magpatabang ako sa usa ka higalang Intsik nga mopilig usa ka ngalan. Lagmit pilion niya ang usa nga gihunahuna niyang angayan kanako, apan halayo kini sa akong tinuod nga ngalan.

Ang sunod nga lakang mao ang pagduaw sa gam-anan sa tighimog timbre. Didto ako mipili ug angayang piraso gikan sa daghan nagkalainlaing materyal nga mabatonan. Unya ikulit sa artesano ang akong ngalan diha sa kasarangang Ininsik nga sinulatan diha sa timbre.

Karon ako nasangkapan na sa pagpatigayon o sa paghimog transaksiyon sa buhatan sa koreyo, sa usa ka bangko, o sa ubang dapit nga may opisyal nga trabaho. Alang sa pipila ka legal nga mga transaksiyon, ang lakra o marka sa akong timbre kinahanglang narehistro sa Household Registry Office. Kon kini alang sa usa ka korporasyon, nan kini iparehistro sa korte.

Apan ako natingala kon unsaon pagkasayod sa klerk nga ang timbre orihinal. Aron mahibaloan ug makita kon giunsa paggama ang mga timbre, ako miduaw kang Lin Rongdeh, usa ka tiggama ug timbre sa siyudad sa Kaohsiung, sa habagatang Taiwan. Sumala kang Gn. Lin, daghang tawo ang nagtuo nga bisan ang mga timbre nga may samang ngalan nga kinulit sa samang tigkulit ug timbre dili gayod magkapareho. Sa pagtino kon ang timbre orihinal, pil-on sa klerk sa buhatan ang marka nga katunga, sagad pahandag, ug ipahiluna kini diha sa marka nga narehistro na. Ang duha ka katunga angayng takdo gayod.

“Karong adlawa, hinunoa,” matud ni Gn. Lin, nga nagtudlo sa usa ka makina diha sa iyang gam-anan, “adunay mga makina nga makakulit sa usa ka timbre uban sa tabang sa usa ka kompiyuter. Ang kinulit nga mga timbre niining paagiha mahimong magkapareho.”

“Katingalahan kana!” ako mitubag. “Apan unsaon nimo paghimog usa ka timbre pinaagig usa ka kompiyuter?”

“Una, akong ititik o isulat diha sa usa ka gamayng piraso sa sihagon nga papel o plastik ang mga letra sa ngalan diha sa usa ka porma nga haom sa usa ka timbre,” nagbatbat si Gn. Lin. “Unya ibutang ko kini diha sa unang rotating head sa makina, nga magbasa sa ngalan pinaagig silaw sa laser. Sa samang panahon, kimpitan ko ang timbre nga kulitan diha sa ikaduhang rotating head, ug ang usa ka gamay kaayong tigsilsil nga gikontrolar sa silaw sa laser magkulit sa timbre aron maporma ang mga letra nga akong gisulat.”

Sanglit kining paagiha dili kaayo mahal, kasagaran ang matag membro sa usa ka pamilya may gipahimong timbre. Kini sayon ra nga itago sa balay aron gamiton ni bisan kinsa nga modawat ug narehistrong sulat o ubang mga butang nga nagkinahanglag usa ka pirma sa mga nasod sa Kasadpan.

Sinugdanan sa Timbre

Ang unang nahibaloan sa paggamit ug timbre sa Tsina maoy niadtong 1324 W.K.P. Apan hangtod niadto lamang sa Chou nga dinastiya (1122-256 W.K.P.) nga kini napopular. Niadtong unang panahon, imbes gamiton nga usa ka pirma, kini gidaladala, sagad diha sa bakus, aron ipakita ang ranggo o katungdanan o aron lang ipakita nga ang usa ka tawo dungganon. Kini naghawas dili kaayo sa tawo apan sa posisyon nga iyang nabatonan. Ang timbre niadto, nga kasagaran karong adlawa, itugyan ngadto sa sunod nga maghupot sa katungdanan sa pagretiro o sa kamatayon sa opisyal. Sa dihang makigkita ang tawong dungganon sa emperador, iyang ipresentar ang iyang timbre nga gama sa jade aron ipaila ang iyang kaugalingon.

Sa dihang naimbento ang papel, ang timbre sa hinay-hinay nagahawas sa pirma. Kini subsob nga gigamit bisan sa ordinaryong mga tawo. Karong adlawa, ang matag usa dinhi adunay timbre, bisan ang langyawng molupyo sama kanako, ug ang bisan unsang transaksiyon nga maglangkit ug pirma sa tawo makompleto lamang pinaagi sa paggamit ug timbre. Bisag ang sinulat nga pirma mahimo usab nga gamiton sa opisyal nga paagi, alang sa labing daghan sa katawhan ang timbre mao ang magpahimo sa mga butang nga legal. Kining batasana mikaylap ngadto sa labing daghan sa Oryente, mao nga ang mga Hapones ug ang mga Koreano nagagamit usab ug timbre.

Kon Unsay Dagway sa mga Timbre

Ang timbre mahimong kuwadrado, tinaas, initlog, o lingin, o kini diha sa di-maihap ubang mga dagway. Kini mahimong ingon ka gamay sa ika-otso ka guhit sa usa ka pulgada ang diyametro o ingon ka dako sa unom ka pulgada kuwadrado. Ang timbre mahimong hinimo sa jade, soapstone, sungay sa mananap, kawayan, tumbaga, kahoy, o plastik, depende sa gusto ug sa ikabayad sa pumapalit ingon man usab kon asa gamita ang timbre. Kon ang usa ka timbre dili kanunay gamiton ug sa dili kaayo hinungdanong transaksiyon, mahimo na ang kahoy o plastik. Apan kon gusto sa tag-iya nga magamit kini sa tibuok niyang kinabuhi, nan siya mahimong mopili sa mas durable ug madanihong materyal.

Ang opisyal nga timbre sa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, sanga sa Taiwan, pananglitan, gikulit diha sa usa ka pintol sa gahing kahoy nga tulo ka pulgada ang gitas-on, duha ka pulgada ang gilapdon, ug usa ka pulgada ang gibag-on. Dili ba makasabal nga “pirma,” moingon ka ba? Sagad gagmay lang ang papel nga pirmahan!

Ang labing kasagarang mga timbre maoy lapad nga mga piraso sa piniling materyal nga may ngalang gikulit sa kasarangang Ininsik diha sa lapad nga ilalom. Ang pagkulit diha sa punoan o sa itaas nakadugang sa kaanindot ug bili sa timbre. Ang pipila ka mga timbre maoy makuti kaayong mga buhat sa arte. (Tan-awa ang hulagway sa panid 23.) Sagad dalhon sa tag-iya ang timbre diha sa gamayng panit nga puyo o diha sa gamayng kahon nga may gamayng bahin sa usa ka tumoy nga sudlanag tintang papilit nga vermilion. Usahay ang bag-ong minyong magtiayon adunay ilang mga timbre nga gikulit diha sa duha ka piraso nga kinuha o tinabas gikan sa samang kahoy ug may samang mga desinyo​—usa ka romantikong ideya. O sama sa kaso sa matahom nga mga timbre sa dalag nga jade nga gihulagway sa panid 23, ang tulo ka timbre ug mga kadena tanan gikulit gikan sa usa ka piraso nga bato.

Sa dihang makulit na, ang timbre mahimong legal nga pirma sa tag-iya o sa may katungdanan, busa kini kinahanglang ampingan gayod pag-ayo. Kini ampingan nga dili makawat, sanglit ang kawatan makagamit niini sa pagpalsipikar sa mga dokumento, makakuhag kuwarta gikan sa mga bangko, makabaylog mga tseke o mga pautang, ug uban pa.

Unsay akong buhaton kon mawala ang akong timbre? Una, kinahanglang pahibal-on ko ang buhatan sa koreyo, bangko, ug ubang mga ahensiya nga nalangkit aron ilang makanselar ang akong timbre. Siyempre, ako kining buhaton dayon aron mapugngan ang supak sa balaod nga paggamit sa akong timbre. Unya usa ka bag-ong timbre kinahanglang himoon. Kon ipuli kini sa narehistro nga timbre, kinahanglang iparehistro ko kini pag-usab, ug ang nalangkit nga mga buhatan kinahanglang pahibaloon sa akong bag-ong timbre. Busa naghunahuna ka ba nga hasol ang mawad-ag kredit kard? Usa ka maalamong tawo ang mag-amping sa iyang timbre aron dili mawala o makawat!

Sa Kasadpan, ang panigom ug selyo, o pangolektag selyo, maoy usa ka popular nga kalingawan. Sa Tsina daghang tawo ang mangolektag mga timbre o ang marka sa nagkalainlaing mga timbre, diin ang linaing mga libro patikon. Ang pipila ka timbre matahom gayod, sanglit ang estilo sa mga letra ug ang porma, kolor, ug grano sa timbre giusa sa paghatag ug labing maanindot nga dagway. Ang mga timbre nga niadto iya sa mga ilado o impluwensiyadong mga tawo o mga timbre nga may linaing kadaan sagad gihuptan diha sa mga koleksiyon sa museo.

Alang sa matag tawo sa Kasadpan nga mokuhag pluma aron sa pagpirma sa pipila ka opisyal nga mga dokumento, lagmit may usa sa nasod sa Sidlakan nga mokuhag timbre, ituslob kini diha sa tuslobanan nga may tintang vermilion, ug magtimbre nga maampingon sa iyang “pirma” diha sa tinulbokang linya.

Pagkamakaiikag sa kinabuhi tungod sa nagkalainlaing mga kustombre!

[Footnote]

[Pictures on page 23]

Nunot sa relo: Marka sa vermilion sa usa ka timbre; timbre nga may kadena, tanan kinulit gikan sa usa ka piraso sa jade; tiggamag timbre nagkulit ug desinyo; balak nga gikulit diha sa timbre

Pormag bao nga timbre

[Credit Line]

Mga timbre: National Palace Museum, Taipei, Taiwan