Mga Batan-on Nangutana . . .

Mga Uso—Unsa ang Pangdani Niini?

ANG batan-ong si Avery usa sa libolibo​—tingali milyonmilyon​—sa kabataan nga nadala sa agos sa popular nga uso sa pagsul-ob ug mga T-shirt nga adunay islogan. Tinuod, dugay nang nauso ang mga T-shirt nga adunay islogan; tingali nakasul-ob niana ang imong mga ginikanan niadtong batan-on pa sila. Hinuon, sumala sa magasing Newsweek, adunay bag-ong bahin niining maong uso. Ang pipila ka batan-on karon “nagpagawal sa mga T-shirt nga nagpakitag mga mensahe nga sa laktod gikan sa malaw-ayng mga butang.”

Ang bag-ong mga kamesin adunay mga islogan nga, alang sa kadaghanan, dili gayod angay ipatik. Kini maoy gikan sa pagtamay sa rasa ngadto sa bastos nga mga komento bahin sa mga babaye. Ang mga sumusunod niini nga uso daw wala kaayoy kabalaka sa pagbati sa uban​—lakip sa ilang mga ginikanan​—bahin sa hilas nga mga islogan. Sa dihang gipangutana sa 18-anyos nga si Andrea ang usa ka batan-on kon nganong nagsul-ob siya sa T-shirt nga tinuod nga adunay malaw-ayng islogan, “wala siya mahibalo kon unsay isulti, nga nakapangatarongan na lamang sama sa, ‘Uso man god ni’ ug ‘Nagsul-ob bitaw ang tanan niini.’”

Sa nanglabayng mga dekada, nadani sa daghan kaayong uso ang mga batan-on. Usa sa labing popular​—ug dakog kita​—nga uso sa tanang panahon mao ang gikabuangang Hula-Hoop nga nahimong popular sa Tinipong Bansa balik niadtong katuigang 1950. Balik pa sa pipila ka tuig nga milabay, ang pagkaon ug goldfish ug ang pagdaghanay ug tawo nga maarang sa usa ka booth sa telepono nahimong popular. Sa katuigang dili pa dugay, ang break dancing, lubad nga mga karsones nga maong, mga skateboard, ug “streaking” (pagdagan nga hubo diha sa publiko) napopular makadiyut. Usa ka magsusulat sa Bibliya nag-ingon: “Ang talan-awon niining kalibotana nagakausab.” (1 Corinto 7:31) Karon, daghan kaayong uso​—ang pipila gikan sa mga binuang ngadto sa peligroso​—popular karon sa mga batan-on.

Mga Batan-on ug ang Ilang Usong Besti

Pananglitan, tagda ang besti. Sumala sa magasing Time, ang musikang rap (kasagarang gitawag ug hip-hop) “tingali sa pagkakaron maoy labing malamposong giiksportar sa Amerika sukad sa microchip, nga mikaylap, tinuod nga nangibabaw, sa kultura sa batan-on sa tibuok kalibotan.” Apan, sama sa imo nang nahibaloan, ang rap maoy labaw pa kay sa musika lamang. Kini ang giingon sa Time: “Ang rap usa usab ka produkto sa moda sa senina sa tibuok kalibotan. Ang lokal nga mga estilo sa pangunang besti sa kadalanan sa Amerika​—ang luag nga mga karsones, mahalon nga mga gomang sapatos, mga sweatshirt nga adunay pangtabon sa ulo, nagpangidlap nga mga alahas​—makita bisan diin.” Ang sobrang pagduso sa popular nga mga grupo​—ug sa mga video sa musika​—nakasugnod sa pagsulbong sa pagkahimalitan sa mga estilong hip hop.

Ang baggy look mahal​—ang high-cut nga gomang mga sapatos lamang mahal kaayo! Apan nagtuo ang daghang batan-on nga takos kini sa bili. Sumala sa usa ka batan-ong ginganlag Marcus, “kon dili ka mosul-ob ug luag nga mga besti, dili ka hip hop.”

Kana dili suliran alang sa mga batan-on kansang mga hilig maoy sa popular nga “katoon” nga panagway. Ang gisiong mga karsones nga maong ug binadlisang mga kamesin nga nagpaila niining gikabuangang panapot gipauso sa pipila ka gidiling banda nga rock sa Amerika. Gitawag sa usa ka magsusulat ang “katoon” nga besti ingong “pagpakaaron-ingnong kabos.” Tinuod gayod kini nga pagpakaaron-ingnon. Ang bulingon nga pagpamesti mahal kaayo. Unya anaa ang gitawag nga “retro-chic.” Sumala sa magasing Maclean’s sa Canada, kini maoy “mga moda nga gibalik ang mga urog gikan sa kataposan sa mga tuig sa 1960 ug sayo sa katuigang 1970.” Ang mga edaran magkatawang magtan-aw sa mga batan-on nga mobayad ug mahal alang niining butanga​—sama sa bagag suylas ug taas ug takon nga mga sapatos ug mga karsones nga morag kampana ang sidsid—​nga daw gilabyan na sa panahon sama sa musikang pangdisko.

Modernong Teknolohiya Modernong Uso

Ang elektronikong de-bulsa nga mga pager, o mga beeper, maoy laing pananglitan kon sa unsang paagi gihimo sa mamugnaong mga batan-on ang halos tanang butang nga mauso. Kaniadto gigamit kini sa mga doktor ug ubang mga propesyonal nga kanunay tawgon, ang mga instrumento wala madugay napopular sa mga negosyanteg droga sa dakbayan. Ang mga beeper nagpasayon alang sa mga negosyanteg droga sa pagsabot nga makigkita sa posibleng mga kustomer. Sumala sa The New York Times, “kaylap kaayo ang paggamit niini nga ang [de-bulsang mga pager] nahimong usa ka simbolo sa kultura sa droga.” Nan, dili ikatingala nga gidili sa mga hunta sa tunghaan sa tibuok nasod kining gamayng mga instrumento diha sa tunghaan!

Apan, walay kapuslanan ang pagdili. Ang mga beeper labi pang napopular taliwala sa mga batan-on sa dakbayan. Gigamit kini sa uban alang sa katuyoan gayod niini, ingong gamit sa komunikasyon, nga nagpaarang sa ilang mga ginikanan sa pagsubay kon hain sila o sa pagkontak kanila panahon sa emerhensiya. Apan alang sa ubang mga batan-on, kini nga instrumento maoy usa ka uso nga dayandayan lamang. Nagkanayon ang Times, “ang mga tin-edyer nagtakin ug mga beeper sa ilang mga bag nga ikabitbit sa likod, mga bulsa sa amerikana ug sa mga bakos. Adunay mga beeper nga relo, beeper nga mga korbata, beeper nga pluma, asul, rosas ug pulang mga beeper, ug ang daan ordinaryong itom ug brawon nga mga beeper.” Samtang ilangkit gihapon sa pipila ka edaran ang mga beeper sa paggamit ug droga, usa ka polis sa New York City miingon: “Himalitan kaayo kini. Ang pipila ka kabataan nga aduna niini nagadroga, apan ang kadaghanan wala. Uso lang kini.”

Mga Uso​—Katingad-an ug Peligroso

Samtang ang labing maayong ikaingon sa uso nga besti madala ra, ug ang labing daotan nga ikaingon mao nga kini katingad-an kaayo, ang ubang popular nga uso daw naglapas sa tanang lagda sa pagkamakataronganon. Aron masundog ang pagkaseksi nga tan-awon sa pipila ka popular nga mga modelo, daghang batan-ong babaye ang misunod sa uso sa pagdiyeta​—nga wala kaayo maghunahuna sa mga sangpotanan niini sa ilang kahimsog ug kaayohan. “Gikalingahan ang pagdiyeta sa nasod,” misulat si Alvin Rosenbaum. “Tan-awa lang ang bisan unsang listahan sa 10 ka labing himalitang mga libro ug kasagaran makakita ka ug libro bahin sa diyeta nga nalista.” Gipakita ni Rosenbaum nga daghan niining popular nga mga libro nagpasiugdag mga diyeta nga kadudahan ang pagkaepektibo. Gibasol sa daghang eksperto ang gikabuangang pagpaniwang tungod sa makapabalakang pagdaghan sa mga sakit nga nalangkit sa pagkaon​—sama sa anorexia nervosa—​taliwala sa mga tin-edyer.a

Ang ubang nauso nga mga paagi sa pagpatahom sa personal nga panagway mahimong peligroso usab​—ug katingad-an. Sumala sa usa ka artikulo sa Newsweek, “ang pagpapatik sa lawas, ang arte sa karaang mga tawo ug sa mga tawong gigukod sa balaod, padayon nga gidawat sa agos sa urog.” Sanglit ginaduso sa iladong mga artista sa pelikula ug sa mga musikero sa heavy-metal rock, ang pipila ka batan-on nangandoy nga magpapatik nga dili-mapanas diha sa ilang mga lawas mismo. Ang mga pasidaan sa mga doktor bahin sa mga kapeligrohan sa hepatitis ug maalerdyik sa mga tinta sa patik daw wala makatugaw kanila.

Komosta na man ang bahin sa katingad-ang uso nga gitawag ug pagtusok sa lawas? Samtang ang pagpatusok sa dalunggan mahimong ordinaryo sa kababayen-an sa pipila ka kultura, ang pipila nanobra pa sa tanang maayong-kabuut ug nagpatusok sa ilang mga dila ug mga pusod diin ilang ibitay ang mahalong alahas. Alang sa batan-on nga gusto gayod nga magpalagot sa ilang mga ginikanan, wala nay makapildi sa makakurat nga dagkong singsing sa ilong.

Mga Uso​—Unsay Anaa sa Likod Niini?

Gihubit sa librong Adolescents and Youth ang uso ingong “tunghatungha dili-magdugay nga urog nga sama sa usa ka kulto. Ang mga uso sumala sa kahulogan maoy temporaryo ug dili matagna, ug kini kaylap ilabina taliwala sa mga tin-edyer.” Apan unsa ba gayod ang nakatukmod sa milyonmilyong batan-on sa kalit nga pagsul-ob ug luag nga mga karsones nga maong o pagdaladalag mga beeper? Ang mga tiggama ug mga tig-anunsiyo malipay kaayo sa paghatag ug siyentipikanhong tubag nianang pangutanaha. Usa ka artikulo sa magasing The Economist sa Britanya miangkon: “Ang mga uso ug mga urog sa moda daw nagasalikway sa hustong pangatarongan.”

Hinuon, ang librong Adolescents and Youth mihatag ug usa ka pagpatin-aw, nga nag-ingon: “Nagkalainlaing mga butang ang mahimong hinungdan sa pagkapopular sa mga uso: ang tinguha nga makadanig pagtagad; ang agda nga mopahiuyon sa gipakamahal sa mga isigkaingon; ang panginahanglan nga mahimong lahi ingong mga indibiduwal ug ingong mga grupo sa samag edad; ug ang kaibog sa dili-kasagaran.” Usa ka tin-edyer nga lalaki yanong miingon niini: “Ang hayskul [segundaryo nga tunghaan] maoy maayong panahon sa paglihok nga daw buang ug ipagawas kana.”

Ang Bibliya wala magsaway sa batan-ong paggawi. Sa pagkatinuod, kini nagaingon: “Mga batan-on, pahimusli ang inyong pagkabatan-on. Magkalipay samtang bata pa kamo. Buhata ang gusto ninyong buhaton, ug sunda ang pangandoy sa inyong kasingkasing.” Ugaling, gisundan sa Bibliya ang maong tambag uban niining pasidaan: “Apan timan-i nga hukman kamo sa Diyos sa bisan unsang inyong pagabuhaton.” (Ecclesiastes 11:​9, Today’s English Version) Bahin niining maalamong tambag, sa unsang paagi ang Kristohanong mga batan-on mosanong sa kinaulahiang mga uso? Angay ka bang manguna sa pagsunod sa uso? Ang among sunod nga artikulo niining seryala mohatag ug pipila ka makatabang nga tambag bahin niini.

[Footnote]

[Blurb sa panid 14]

“Kining mga kamesina . . . Ang tanan nagsul-ob niini.” 17-anyos nga si Avery

[Hulagway sa panid 15]

Ang pagtusok ug pagpapatik sa lawas nahimong popular kaayo