Pagsabot sa Genetika sa Tawo
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRITANYA
“ANG unang ‘dakong [proyekto sa] siyensiya’ sa biolohiya,” ikaunom sa “pito ka kahibulongang butang sa modernong kalibotan”—kining duha mao ang mga paghubit sa Human Genome Project, usa ka internasyonal nga paningkamot aron masabtan ka! Unsa ba ang genome? Kini mao ang katibuk-ang gidaghanon sa imong genetikong gambalay, diin ang usa ka bahin napanunod gikan sa imong amahan ug ang laing bahin gikan sa imong inahan apan karon sa linain naimo na.
Gitawag sa mga espesyalista sa genetika nga sila si Sir Walter Bodmer ug Robin McKie ang proyektong genome nga “ang Basahon sa Tawo.” Apan ang pagbasa niana dili sayon nga buluhaton. “Ang usa ka hinungdanon kaayong koleksiyon sa mga basahon sa instruksiyon dili gayod makaplagan sa mga tawhanon,” miingon si James Watson, usa sa mga siyentipikong gipasidunggan sa pagdiskobre sa gambalay sa ilado na karon nga molekula nga DNA. “Sa dihang mahubad sa kataposan,” matud niya, “ang genetikong mga mensahe nga natala sa sulod sa atong mga molekula nga DNA mohatag sa kataposang mga tubag sa kemikal nga mga panukaran sa paglungtad sa tawo.”
Sama sa bisan unsang dako ug gastosong proyekto sa siyensiya, ang Human Genome Project adunay mga magtutuo ug mga kulag-pagtuo. “Ang Genome Project mahimong maoy pangataposang paglapas sa pribasiya,” nagpasidaan ang magsusulat sa siyensiya nga si Joel Davis, “o mahimo kining usa ka talagsaong pultahan sa nabag-ong kinabuhi, sa panglawas, sa pagkaayo.” Apan bisan pag unsay malampos niini, siya nagtuo nga “bug-os nga bag-ohon niini ang natad sa genetika” ug nga “mahimong bug-os nga bag-ohon niini ang dagway sa kinaiyahan sa Homo sapiens.” Balik niadtong 1989, si George Cahill, bise-presidente sa Howard Hughes Medical Institute, positibo. “Tug-anan kita niini sa tanang butang,” miingon siya. “Ang ebolusyon, sakit, ang tanan ipasukad sa kon unsa ang anaa sa sulod nianang katingalahang sintas nga gitawag ug DNA.”
Usa ka Dako Kaayong Buluhaton
Niadtong 1988 gitukod sa usa ka internasyonal nga grupo sa mga siyentipiko ang HUGO (Human Genome Organization) aron dumalahon ang buluhaton sa mga tigdukiduki sa genome sa nakigbahing mga nasod. May badyet nga mga $3.5 bilyones, ipasa sa HUGO ang ilang mga kaplag ngadto sa usa ka data base sa kompiyuter. Bisan tuod mabasa karon sa mga kompiyuter ang libolibong mga bahin sa genome adlaw-adlaw, ang genome komplikado kaayo nga ang mga siyentipiko wala magdahom nga makompleto ang pagsabot niini hangtod sa ika-21 nga siglo. Ang magasing Scientific American nagbanabana nga kon ang genome patikon sa pormang libro, kini magkinahanglag “un-tersiya sa tibuok kinabuhi” aron mahuman kinig basa.
Human sa daghang lantugi ang mga siyentipiko mihukom sa mosunod nga estratehiya. Una, nagplano sila sa pagmapa sa genome aron mahibaloan ang mga posisyon sa 100,000 ka gene. Sunod, pinaagi sa usa ka proseso nga nailhan ingong paghan-ay sa pagkasunodsunod sa genome, naglaom sila nga madiskobrehan ang pagkahan-ay sa mga bloke nga igtutukod nga naglangkob sa matag usa niining mga gene. Ang ilang kataposang tumong mao ang paghan-ay sa nahibiling 95 ngadto sa 98 porsiento sa atong genetikong materyal.
Ang pagkakab-ot ba niining tanan mopadayag sa tanang angay nga mahibaloan bahin sa kinabuhi sa tawo? Ang genome ba naundan ‘sa labing hinungdanong koleksiyon sa mga basahon alang sa instruksiyon’ nga nakaplagan sukad sa tawo? Ang Human Genome Project magkahulogan ba ug kahumpayan sa tanang sakit sa tawo? Hisgotan kining mga pangutanaha sa mosunod nga mga artikulo.