Ang Kolokabildo Maoy Usa ka Arte
PAGKAON, pagkatulog, pagtrabaho, kini sila pangunang mga panginahanglan sa tawo. Bisan pa niana, ang laing panginahanglan kinahanglan gayod nga tagbawon. Unsa man kana?
Tagda ang mga pulong sa usa ka lalaking migugol ug lima ka tuig sa inusarang pagkabilanggo, nga hinikawan sa usa sa labing bililhong mga panginahanglan sa kinabuhi. “Gipangandoy ko ang panag-uban, ang usa nga ikasulti, ikahinugilon,” siya miangkon. “Akong naamgohan nga kinahanglang ako may buhaton aron masumpo ang kamingaw. Sa akong pag-inusara ug kahilom, ang akong panghunahuna apektado.”
Oo, aduna kitay kinaiyanhong panginahanglan nga makigsulti. Ang kolokabildo moabag sa pagtagbaw nianang panginahanglana. Ang mga tigdukiduking si Dennis R. Smith ug L. Keith Williamson mikomento: “Kinahanglan kita adunay mga tawo nga kasumbongan nato sa sekreto, kapaambitan nato sa atong kinadak-ang mga kalipay ug sa atong labing makapabalakang mga kahadlok, nga atong ikasulti.”
Kinahanglang Kita Mosulti!
Ang mga tawo gitugahan ug kahibulongang gasa sa katakos sa pagsulti. Oo, gidesinyo kita aron makigkabildo. Gipahayag kini sa usa ka tawo: “Kita gilalang sa Diyos aron makighugoyhugoy. Kon ikaw walay higayon sa pagsulti, o kon adunay mohikaw sa imong katakos sa pagpakigsulti, kini samag usa ka silot. Sa dihang ikaw makigkabildo, mahitabo ang usa ka bililhong butang. Mas maayo ang imong bation sa imong kaugalingon, ug makabenepisyo ka gikan sa pagkasayod sa gihunahuna ug gibati sa uban.”
Si Elaine, nga asawa sa usa ka nagapanawng ministro, miingon: “Ang mga pulong magpahayag sa mga pagbati. Kita dili makapangagpas nga ang atong kapikas nasayod kon unsa siya ka bililhon alang kanato. Kana kinahanglang isulti; ang dalunggan kinahanglang makabati sa mga pulong. Kita kinahanglang makigkabildo.”
Si David, ang anak sa usa ka Kristohanong ansiano, nagpahayag sa iyang kaugalingon niining paagiha: “Usahay ako mobating pakyas ug dili gayod mahibalo kon unsay akong gibati. Ang una kong kiling mao ang paghilom, dayon ang kabug-at sa emosyon mosamot. Akong makaplagan nga kon makigsulti ako sa usa ka tawo, kini samag usa ka giwang nga kapahungawan. Samtang ako magasulti, makahigayon ako sa pagsusi kon unsay tinuod kong gibati bahin sa akong kaugalingon ug makaarang pagsagubang niini.”
Mga Babag sa Kolokabildo
Tinuoray, ang kolokabildo magatagbaw sa usa ka panginahanglan. Ugaling, adunay mga babag sa kolokabildo. Alang sa pipila, sa pagkatinuod, ang kolokabildo mahimong pakigbisog—usa ka kalihokang pagalikayan.
“Sa halos tibuok nakong kinabuhi,” matud ni Gary, “ako mas sayonan sa paglikay sa kolokabildo uban sa ubang mga tawo.” Misaysay siya: “Ang pangunang hinungdan niini mao ang kakulang nako sa pagsalig. Ako nag-antos gihapon sa kahadlok nga inigpakigsulti ko sa mga tawo, ako mopatim-awng hungog o nga may motamay kanako tungod sa akong gisulti.”
Gihubit ni Elaine ang iyang suliran ingon nga pagkamaulawon. Siya misaysay: “Gimatuto ako sa usa ka pamilya diin kami walay sultihanay. Ang akong amahan kahadlokan kaayo. Busa samtang nagtubo ako, gibati nako nga ako walay angay nga isulti.” Oo, ang pagkamaulawon makapatunghag malig-on kaayong mga babag sa pagkalipay sa kolokabildo. Ngani, kini makapugong kanimo sulod sa mga paril sa kahilom!
“Kini samag usa ka hampak,” matud ni John, usa ka Kristohanong ansiano nga miangkon nga nagpakigbisog sa ubos nga pagtamod-sa-kaugalingon. “Kon magpadaog ka sa kamaulawon, imong ginapalain ang imong kaugalingon. Bisan pag adunay usa ka gatos ka tawo sa usa ka kuwarto, dili ka makakolokabildo. Ug ikaw mag-antos kaayo tungod niana!”
Sa laing bahin, usa ka ansiano nga ginganlag Daniel nag-ingon niini: “Wala akoy suliran kon bahin sa pakigkolokabildo. Apan sa dili pa ako makaamgo niini, nakasagbat ako sa usa ka tawo ug nakaagaw sa estorya. Hialinggatan ko kini inigkakita nako sa tinan-awan diha sa nawong sa akong asawa, ug ako maghunahuna sa akong kaugalingon, ‘Ay, pastilan, naagaw ko na usab ang kolokabildo.’ Ako nahibalo nga ang iyang kalipay nahanaw sa nahibiling bahin sa estorya.”
Sa unsang paagi mabuntog kini sila ug ang ubang mga babag sa kolokabildo? Unsang mga hiyas ang gikinahanglan sa maong arte? Sa unsang paagi kini sila ikapadapat?
‘Unsay Akong Ikasulti?’
‘Unsay akong isulti?’ ‘Wala akoy nahibaloan.’ ‘Walay usang gustong makadungog sa akong igasulti.’ Bisan pag tingali aduna ka niining mga hunahunaa, lagmit nga dili kana tinuod. Labi pang daghan ang imong nahibaloan kay sa imong naamgohan, ug pipila nianang impormasyona lagmit nga makapaikag sa uban. Pananglitan, tingalig bag-o ka pang nakabiyahe sa usa ka dapit. Ang mga tawo basin buot mahibalo kon unsay kahimtang nianang dapita kon itandi sa dapit nga ilang gipuy-an.
Dugang pa, ikaw makahimo ug angay magpauswag sa imong kahibalo bahin sa lainlaing mga ulohan pinaagi sa pagbasa. Maayong batasan ang paggahin ug panahon nga may mabasa kada adlaw. Ang literatura sa mga Saksi ni Jehova naundan ug impormasyon bahin sa Bibliya ingon man bahin sa mga ulohan nga makapaikag sa kadaghanan. Kon mas daghang impormasyon ang imong mabatonan, mas daghan ang imong ikapaambit. Ang usa ka maayong panig-ingnan mao ang inadlawng teksto diha sa pulyetong Pagsusi sa Kasulatan sa Adlaw-Adlaw ingon nga gigamit sa mga Saksi ni Jehova. Kada adlaw, kana mohatag kanimog laing butang nga mapalandong ug magamit sa kolokabildo.
Ang kolokabildo wala magpasabot nga kinahanglang usa lamang ka tawo ang mosulti. Ang duruha ka partido kinahanglang magpahayag sa ilang mga hunahuna ug mga pagbati. Tugoti ang laing tawo sa pagsulti. Kon siya naghilom, makadasig ka kaniya pinaagig mataktikanhong mga pangutana. Pananglitan ikaw nagapakigsulti sa usa ka tawong tigulang. Makasukna ka kaniya bahin sa mga hitabo sa nangagi ug kon sa unsang paagi ang kalibotan o ang pamilyahanong kinabuhi nausab na sukad sa iyang pagkabata. Mahimuot kang mamati kaniya, ug ikaw makakat-on.
Mahimong Maayong Tigpatalinghog
Ang pagpamatig maayo usa ka bililhong kinaiya sa kolokabildo. Ang paagi sa atong pagpamati sa uban makasuportar niadtong naningkamot nga katabangan sa ilang mga kabug-at. Usa ka tawo, kinsa nag-isip sa iyang kaugalingon nga naa sa ‘tumpok sa mga biya sa katawhan,’ mibating timawa ug mitelepono sa usa ka higala alang sa tabang. Bisan pag kadto dili gayod kombenyenteng panahon, ang higala malulutong namati—sulod sa duha ka oras! Ang tawo karon nag-isip niadtong usa ka kolokabildo nga lisoanang punto sa iyang kinabuhi. Unsay nakaabag sa kalamposan? “Ang pagkahimong usa ka maayong tigpatalinghog lamang,” miangkon ang mapatalinghogong higala. “Dili ako makahinumdom nga may gisulting maalamong mga pulong. Ako nangutana lamang ug angayang mga pangutana, ‘Nganong mao kanay imong gibati?’ ‘Nganong nagasamok man kana kanimo?’ ‘Unsa kahay makatabang?’ Gitubag niya ang tanan niyang mga pangutana sa dihang iyang gitubag ang akoa!”
Gimahal sa mga anak ang mga ginikanan nga mogahin ug panahon nga makigkabildo kanila. Usa ka bayongbayong nga ginganlag Scott mikomento: “Maayo sa dihang ang imong mga ginikanan moduol kanimo ug buot mahibalo kon unsay anaa sa imong hunahuna. Mao kanay gibuhat ni Papa karong bag-o, ug makatabang kana tungod kay adunay pila ka butang nga dili nimo masulbad sa imong kaugalingon.”
“Kinahanglang mugnaon nimo ang usa ka kahimtang diin ang imong mga anak makigsulti kanimo,” misugyot ang usa ka tawo. Sa regular siya mogugol ug panahon nga nag-inusara uban sa matag usa sa upat niya ka anak tungod kay gibati niya nga ang matinagdanon, mabinationg pagpatalinghog sa mga ginikanan maoy hinungdanon aron ang mga batan-on makaugmad sa maayong-pagkatimbang nga mga personalidad. Iyang rekomendasyon? Kon motungha ang mga higayon ug ang usa ka bata buot makigsulti, maandam sa pagpamati. “Bisan unsa pa nimo ka kapoy o nabug-atan tingali, ayaw gayod silag sumpoa! Pamati,” matud niya.
Sinserong Interes Makabaton ug Sanong
Gikinahanglan sa daghang tawo ang emosyonal nga pagpaluyo aron mahimong mapadayganon ug magpahayag sa ilang kaugalingon diha sa kolokabildo. Usa ka batan-ong lalaki mireklamo: ‘Kinahanglang ako makigsulti, apan kinsay akong duolon? Lisdan ako nga makigsulti. Gikinahanglan ko ang usa nga maikag kanako!’ Ang tiunay, tim-os nga kaikag makamugna sa masaligon ug may-kasegurohang palibot diin ang usa ka tawo sayonan nga makigsulti ug magpadayag sa iyang mga pagbati ngadto sa lain.
Usa ka tawo miasoy: “Pila ka tuig kanhi, sa dihang ako may pila ka suliran labot sa pamilyahanong mga kahimtang, misulay ako pagpakigsulti sa usa ka higala. Ang iya lamang giingon mao, ‘Agwantaha ang daotang kahimtang ug magmaisogon ug ang tanan magmaayo ra.’ Wala ing panagsultiay, wala ing kolokabildo, ug kadto wala makatabang. Ngani kadto nagpabalik kanako ngadto sa maulawon ug dili-hinulting kahimtang. Kasukwahi niana, sa ulahi ako nakigsulti sa usa ka magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova. Pinaagi sa iyang tinan-awan, iyang hitsura, ug iyang malulutong panggawi, ako nasayod nga siya mabination. Ingong sangpotanan, ako nagmapadayganon ug nakigsulti sa dugang tungod kay siya tim-os nga interesado. Siya miingon: ‘Among buhaton ang tanan namong maarangan sa pagpaluyo kanimo sa imong kahimtang.’ Mosanong ka sa paborableng paagi ngadto sa maong mga tawo!”
Daghan ba kanato ang makabukas sa atong mga kasingkasing ug makaaghat sa uban nga moapil sa makahuloganong kolokabildo? Sa diha nga makakita kitag usa nga wala moapil sa kolokabildo sa usa ka grupo, nga maulawon kaayong makigsulti, gisulayan ba nato ang pag-apil nianang tawhana sa atong kolokabildo? Matud ni John, kinsa gihisgotan ganina: “Makasabot ako sa maong pagbati tungod kay ako may empatiya alang kaniya, ug ako nagaantos duyog kaniya!” Siya midugang: “Pagkahinungdanon nga kita matukmod sa pagduol kaniya ug ilangkit siya. Mahimo pa ganing kita molitok ug pag-ampo sa hilom bahin niana.”
Si Dan nag-ingon bahin sa usa ka higala: “Si Roy kulang ug pagsalig sa iyang katakos nga makigkabildo nga sa dihang ang usa ka grupo magsultiay, siya kanunay nga mosibog ug pila ka lakang. Busa ako siyang suknaon, ‘Oy, Roy, unsa gani tong imong gisulti bahin niini o niana?’ Unya siya mosugod pagsulti. Ingong sangpotanan, nakita sa uban ang usa ka bahin sa iyang personalidad nga wala nila hisayri.” Si Dan miawhag: “Ayaw paghunong sa dihang ang usa ka tawo lisod nga ikasulti ug awhagon sa pagsulti. Hunahunaa nga adunay usa ka maayong tawo sa kahiladman nga buot mosulti. Padayon lamang sa pag-awhag kaniya nga magpahayag ug maningkamot niana.”
Pinaagi sa pag-ugmad sa mahigugmaon, tim-os nga kaikag sa uban, ikaw makabenepisyo—bisan pag ikaw may suliran sa pagkamaulawon. Nakaplagan ni John nga kini nakatabang niya pagbuntog sa kiling nga magpalain sa iyang kaugalingon. “Ang gugma dili mangita sa kaugalingong mga kaayohan,” siya misaysay. (1 Corinto 13:5) “Sa pagbuhat sa mahigugmaong butang, kinahanglang makigsulti ka ug magpakisusi bahin sa uban. Ang pagpadaog sa imong mga kakulangan dili angay. Sa mainampoon ikaw makabuntog sa imong personal nga mga kiling.” Midugang siya: “Adunay dako kaayong ganti sa pagbuhat niana. Sa dihang makita nimong ang uban mosanong ug mamatikdang sila nalipay, ikaw mapalig-on usab. Ug kana angay maghupong kanimo sa kaisog sa pagduol sa usa ka tawong maulawon sa sunod panahon ug sa sunod panahon.”
Empatiya—Ang Pundasyon sa Kolokabildo
Apil sa labing bililhong mga kinaiya sa tawo mao ang empatiya. Unsa ba sa tukma ang empatiya? Si Dr. Bernard Guerney sa Pennsylvania State University nag-ingon nga ang empatiya mao ‘ang katakos sa pagsabot nga dulot sa mga pagbati ug panghunahuna sa laing tawo—bisan pag mouyon ka kaniya o dili.’ Unsa ka hinungdanon ang empatiya sa kolokabildo? “Kana ang pundasyon! Kana ang pundasyon nga ibabaw niana ginatukod ang tanang ubang butang.”
Si Dr. Guerney misaysay nga ang kolokabildo maoy hinungdanon kaayo sa tanang maayong mga relasyon. Siyempre, ang mga panagbangi sa opinyon maoy sagad. Sa paghusay niana ug pagtipig sa relasyon, kinahanglang andam kita sa paghisgot sa suliran. Daghan naglikay sa pagbuhat niana kay sila dili mahibalo kon unsaon pagpakigsulti nga dili ipahinabo nga ang laing tawo modepensa o magpakamatarong sa iyang mga kahuyangan ug masuko. Sumala ni Dr. Guerney, “hisaypan sa kadaghanang tawo ang pag-apresyar ug pagtahod sa baroganan sa laing tawo nga pag-uyon sa maong baroganan. Busa, sa dihang dili sila mouyon, sila wala magpakitag pag-apresyar ug pagtahod. Ang empatiya motugot nimo sa pag-ila sa kalainan tali sa pag-uyon ug pag-apresyar.”
Pinaagi sa paghanduraw nga ikaw diha sa kahimtang sa laing tawo, mobati ka ug maghunahuna nga sama kaniya. Ubos sa maong mga kahimtang, imong hikaplagan nga ang pagsabot, pag-apresyar, ug pagtahod mahimong modako, bisan pag dili ka mouyon.
Tagda si Janet, usa ka inahan sa upat ka anak. Sa usa ka panahon siya magul-anon ug mibating walay kapuslanan. Karon naamgohan niya kon unsa ka bililhon ang empatiya sa pagtabang sa lain. Miasoy siya: “Mahinumdom ako nga nakigsulti kanako ang akong bana ug misaysay sa tanang lainlaing mga paagi nga ako nagmatinabangon, samtang gihunahuna nako nga ang akong mga buhat bug-os nga walay pulos. Siya mahigugmaon kaayong namati kanako bisan pag ako naghilak, ug dayon gipalig-on niya ako. Apan kon gitamay niya ang akong panghunahuna o miingon ‘Oy, pagkabinuang niana,’ o namulong ug susama niana, mahimong maghilom unta ako pag-ayo ug molakaw nga mag-inusara. Hinunoa, kami may dugay kaayo, makahuloganon nga kolokabildo niadtong gabhiona.”
‘Ang empatiya nagpadayag nga ikaw matinagdanon. Magpausbaw kana sa komunikasyon, ang dugay may-bayloay nga komunikasyon nga gusto ug gikinahanglan sa kadaghanang tawo,’ mihinapos si Dr. Guerney.
Makahimo Ka Niini!
Ikaw mahimong usa ka maayong tigkolokabildo. Nahisgotan nato ang pila ka butang bililhon sa paghanas sa arte sa kolokabildo, apan adunay daghang uban pa. Nag-apil kana sa kamahigalaon, pagkasiawan, ug taktika, sa pagngalan ug pipila lamang. Apan sama sa usa ka pintor, kinsa pinaagi sa pagbansay ug pagsanasana mahanasong magpahidpahid sa iyang brutsa ibabaw sa lona aron mamugna ang usa ka matahom nga obra maestra, kinahanglang maningkamot kita sa pag-ugmad niining gikinahanglang mga hiyas.
Pananglitan, si Daniel nahimong usa ka maayong tigkolokabildo. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagpugong sa iyang kiling nga mosagbat ug mangibabaw sa mga kolokabildo. Miangkon siya: “Kinahanglang ako maningkamot pag-ayo nga dili mangibabaw sa kolokabildo. Alang kanako, kana nagkahulogan sa pagpugong sa akong dila. Inigkaamgo ko nga gusto kong modugang ug ginagmayng mga kasayoran, ako magbrek sa akong panghunahuna! Kon sa akong hunahuna ang usa ka komento magbalhin sa direksiyon sa kolokabildo o maghikaw sa katakos sa lain nga makigsulti, dili ko na lang kana isulti!”
Unsay mitabang kang Elaine? Human siya makabaton ug tukmang kahibalo sa Bibliya, nakaamgo siya nga siya may butang bililhon ug mapuslanon nga isulti. Matud niya: “Akong nadiskobrehan nga kon kuhaon ko ang pagtagad gikan sa akong kaugalingon ug mohisgot bahin sa espirituwal nga mga butang sa uban, ako mahimong mas sayonan nga makigkabildo. Makatabang usab ang pagbasa sa binase-sa-Bibliya nga mga basahon nga regular natong ginadawat. Kon ako padayong nunot niana, ako may butang bag-o ug lab-as nga ipaambit ug mas sayonan nga makigsulti.”
Sulayi ang pag-ugmad niining bililhong mga hiyas diha sa imong kolokabildo. Unya ikaw makahatag usab ug kahupayan ug kalipay sa uban ug makabaton sa katagbawan sa paghanas sa usa ka arte nga tinuod magtagbaw sa usa ka panginahanglan sa tawo.