Kapin sa 40 ka Tuig Ilalom sa Komunistang Pagdili
SUMALA SA GIASOY NI JARMILA HÁLOVÁ
Ang takna: human sa tungang-gabii, sa Pebrero 4, 1952. Ang dapit: among apartment sa Prague, Czechoslovakia. Kami nahigmata sa walay-hunong nga pagkiring sa dorbel. Dayon ang mga polis mipugos sa pagsulod.
GIBUTANG sa mga polis si Mama, Papa, akong manghod nga lalaki nga si Pavel, ug ako sa nagkalainlaing mga lawak, ang matag usa kanamo giguwardiyahan, ug misugod sa pagrekisa sa tanang butang. Ilang girekisa ang among apartment halos 12 ka oras sa ulahi. Human nakahimog listahan sa tanang literatura nga ilang nakit-an, ilang giimpake kini sa mga kahon.
Human niadto, gipasakay ako sa kotse, ug giantiparahan ako ug itom. Daw katingalahan kadto, apan akong nairog ug diyutay ang antipara aron makita kon asa nila ako dalhon. Ang mga dalan pamilyar. Ang destinasyon namo mao ang talamayong hedkuwarter sa State Security.
Gitulod nila ako pagawas sa kotse. Sa ulahi sa dihang gitangtang ang antipara, nakaplagan ko ang akong kaugalingon diha sa usa ka gamay, hugaw nga lawak. Gimandoan ako sa usa ka babayeng nag-uniporme sa paghukas sa akong mga sinina ug isul-ob ang usa ka paris sa bagang karsones nga pangtrabaho ug kamesadentro sa lalaki. Usa ka trapo ang gihigot sa akong ulo aron mataptapan ang akong mga mata, ug ako giagak, nga tinaptapan, pagawas sa lawak ug naglakaw diha sa daw walay kataposang mga pasilyo.
Sa kataposan, ang guwardiya mihunong ug gibuksan ang puthaw nga pultahan, ug ako gitulod sa sulod. Gitangtang ang trapo nga gikan sa akong ulo, ug gikandadohan ang pultahan sa luyo nako. Ako anaa sa usa ka selda sa bilanggoan. Usa ka babaye nga mga 40 anyos na ang atua didto ug nagtan-aw kanako, nga nagsinina nga sama sa akoa. Ako nahimuot ug—bisag kadto daw katingad-an—wala makapugong sa pagkatawa. Ingong usa ka batan-ong dalaga nga 19 anyos, nga walay kalibotan sa mga butang sama sa pagkabilanggo, ako nakapabilin nga masadyaon. Wala magdugay, sa akong kalipay, nahibaloan ko nga walay lain sa among pamilya ang nabilanggo.
Peligroso niadtong mga tuiga ang pagkahimong usa sa mga Saksi ni Jehova sa nasod nga gitawag niadtong Czechoslovakia. Ang nasod nailalom sa pagmandong Komunista, ug gidili ang mga Saksi. Sa unsang paagi ang among pamilya bug-os nga nalangkit sa usa ka gidiling organisasyon?
Kon sa Unsang Paagi Kami Nahimong mga Saksi
Si Papa, nga usa ka lumad sa Prague, maoy Protestante ug kagikan ug sinsero kaayo sa iyang mga pagtuo sa relihiyon. Iyang nakaila si Mama sa katuigang 1920 sa dihang siya miadto sa Prague aron magtuon ug medisina. Siya gikan sa lugar nga gitawag ug Bessarabia, nga sa iyang pagkabata maoy bahin sa Rusya. Human nga sila nagminyo, siya mianib sa relihiyon sa iyang bana bisag siya usa ka Hudiyo. Bisan pa, siya diskontento niana.
Sa panahon sa Gubat Kalibotan II, si Papa gibutang sa kampo sa trabaho, ug si Mama hapit nga wala makaikyas sa holocaust. Lisod nga tuig kadto alang kanamo, apan kaming tanan nakalingkawas. Sa tungatunga sa 1947, duha ka tuig human matapos ang gubat, usa sa mga igsoong babaye ni Papa, nga nahimong usa sa mga Saksi ni Jehova, misuskriber ug Ang Bantayanang Torre alang sa among pamilya. Si Mama ang nagsugod sa pagbasa niana, ug dihadiha niyang gidawat ang mensahe ingong ang kamatuoran nga iyang gipangita.
Sa sinugdan, siya wala kaayoy ikasulti kanamo, apan siya nahibalo kon diin himoa ang mga tigom sa Prague ug misugod sa pagtambong niini. Sulod sa pipila ka bulan, sa tingpamulak sa 1948, siya nabawtismohan sa usa ka sirkitong asembliya sa mga Saksi. Dayon gidapit niya kami sa pag-uban kaniya sa pagtambong sa mga tigom. Nagpanuko, misugot si Papa.
Ang mga tigom gihimo diha sa gamayng tigomanan sa sentro sa Prague, diin kami misugod sa pagtambong ingong usa ka pamilya. Kami ni Papa naglibog sa among gibati, ang kamausisahon ug kawalay pagsalig. Nakurat kami nga si Mama may bag-ong mga higala na nga gipailaila kanamo. Nakadayeg ako sa ilang kadasig ug sa ilang pagkamakataronganon, sa kadako sa ilang pagpabili sa ilang panag-igsoonay.
Sa pagkakita sa among positibong pagsanong, si Mama misugyot sa pagdapit sa mga Saksi sa among balay alang sa detalyadong mga panaghisgot. Nakurat kaayo kami sa akong papa sa gipakitaan nila kami sa among kaugalingong Bibliya nga walay dili-mamatay nga kalag ug walay Trinidad! Oo, pagkakahibulongan gayod nga makat-onan kon unsay kahulogan sa pag-ampo nga mabalaan ang ngalan sa Diyos ug ang pag-abot sa iyang Gingharian.
Pila ka semana sa ulahi, gidapit ni Papa sa among balay ang pipila ka klerigo sa iyang simbahan. Siya miingon: “Mga igsoon, buot kong hisgotan ang pipila ka punto sa Kasulatan uban kaninyo.” Sa pag-ingon niana, iyang gipresentar, usa-usa, ang pangunang mga doktrina sa simbahan ug gipakita kon sa unsang paagi kini nahisupak sa Bibliya. Ang mga klerigo miadmiter nga tinuod ang iyang gipanulti. Dayon si Papa mihinapos: “Ako nakahukom, ug ako mosulti alang sa akong pamilya, nga mobiya na sa simbahan.”
Gidili ang Buluhatong Pagsangyaw
Niadtong Pebrero 1948, wala magdugay una pa misugod kami ni Papa sa pagtambong sa mga tigom, ang partido Komunista ang nagmando sa nasod. Nakita ko nga gisumbong sa kaubang mga estudyante ang ilang mga propesor ug nakita ang mga magtutudlo nga nangahadlok sa mga ginikanan sa ilang mga estudyante. Ang tanan nagsugod sa pagkahimong halayo sa usag usa. Sa sinugdan, hinunoa, ang buluhaton sa mga Saksi ni Jehova nagpabiling wala-mabalda.
Alang kanamo ang labing makaiikag sa 1948 mao ang kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova sa Prague. Kapin sa 2,800 ka tawo ang mitambong sa Septiyembre 10 hangtod sa 12. Pila ka semana sa ulahi, sa Nobyembre 29, 1948, gisulong sa mga secret police ang sangang buhatan, ug kini gisira. Sa pagka-Abril usa ka opisyal nga pagdili ang gipakanaog sa among buluhaton.
Walay usa niining buhata ang nakapahadlok sa among pamilya, ug niadtong Septiyembre 1949 kami mitambong sa usa ka espesyal nga programa diha sa kakahoyan sa gawas sa Prague. Usa ka semana sa ulahi, si Papa ug ako nabawtismohan. Bisan pa sa pagpaningkamot nga magmaampingon sa buluhatong pagsangyaw, ako gidakop niadtong Pebrero 1952, sama sa gihisgotan sa sinugdan.
Gibalikbalik ug Pangutana
Human pangutan-a sa pila ka higayon, ako nakahinapos nga mabilanggo gayod akog dugay. Ang mga tigsukitsukit daw naghunahuna nga kon mabilanggo ug dugay ang usa ka tawo nga walay bisan unsang buhaton, siya mas andam nga mokooperar. Apan ang instruksiyon sa akong mga ginikanan mosantop kanunay sa akong hunahuna, ug kini nakatabang sa pagpalig-on kanako. Kanunay nilang kutloon ang Salmo 90:12, nga nagdasig kanako ‘sa pag-ihap sa akong mga adlaw,’ sa ato pa, tasahon, o timbangtimbangon, kini ‘aron makabaton ug kasingkasing nga maalamon.’
Busa, sa akong hunahuna girepaso nako ang tibuok salmo ug ubang mga teksto sa Bibliya nga ako nang nasag-ulo. Gipalandong ko usab ang mga artikulo sa Bantayanang Torre nga akong natun-an sa wala pa ako mabilanggo, ug ako miawit ug mga awit sa Gingharian. Gawas pa, sa akong unang mga bulan sa pagkabilanggo, may pipila ka kaubang mga binilanggo nga ikaestorya. Dugang pa, may mga butang nga repasohonon nga akong nakat-onan sa mga klase sa eskuylahan, kay ako nakapasar sa akong kataposang mga pasulit mga pila ka bulan lamang ang milabay.
Ang mga pagsukitsukit nagpadayag kanako nga usa ka tigsumbong ang mitambong sa usa sa akong mga pagtuon sa Bibliya ug gisumbong ang akong kalihokan sa pagsangyaw. Ang mga awtoridad mihinapos nga ako usab ang responsable sa minakenilyang mga kopya sa mga publikasyon sa Bibliya nga naimbargo sa among balay. Sa pagkatinuod, ang akong igsoong lalaki, nga 15 anyos pa lamang, ang nagmakenilya.
Wala magdugay nasabtan sa mga tigsukitsukit nga dili gayod nako ilangkit ang bisan kinsa, busa gihimo ang mga paningkamot sa pagpaluya kanako sa akong mga pagtuo. Gipaatubang pa nila kanako ang usa ka tawo nga akong nailhan ingong nagapanaw nga magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova. Bisag usa mismo ka binilanggo, siya niadtong panahona mikooperar sa mga Komunista sa usa ka kampanya sa paghaylo sa ubang nabilanggo nga mga Saksi sa pagsalikway sa ilang pagtuo. Pagkamakaluluoy nga linalang! Paglabay sa katuigan, human nga nakagawas, siya namatay tungod sa sobrang pag-inom ug makahubog nga ilimnon.
Bartolina
Human sa pito ka bulan ako gibalhin sa laing bilanggoan ug gibutang sa bartolina. Karon, bug-os nga nag-inusara, nag-agad na lang kanako kon unsaon nako paggamit ang akong panahon. Ang mga libro itagana kon pangayoon, apan, siyempre, dili espirituwal nga matang sa libro. Busa mihimo akog eskedyul sa mga kalihokan nga naglakip sa mga panahon sa pagbasa ingon man usab sa panahon sa pagpalandong sa espirituwal nga mga butang.
Ikasulti ko, wala ko pa mabati sukad nga mas suod kang Jehova diha sa akong mga pag-ampo kay sa kaniadto. Ang hunahuna bahin sa atong tibuok-yutang panag-igsoonay nahimong bililhon kaayo sukad masukad. Matag adlaw naningkamot ako sa paghanduraw kon sa unsang paagi ang maayong balita ginapakaylap niadtong tungora sa nagkalainlaing bahin sa yuta. Gihanduraw ko ang akong kaugalingon nga nakigbahin niining buluhatona, naghatag ug mga presentasyon sa mga tawo bahin sa Bibliya.
Ugaling, niining walay-timik nga palibot, ako sa kataposan nahulog sa usa ka lit-ag. Sanglit gusto kaayo akong mobasa ug naghinamhinam sa mga ideya gikan sa gawas, ako usahay nalinga sa usa ka partikular nga libro hangtod nga makalimtan ko ang akong eskedyul sa pagpalandong sa espirituwal nga mga butang. Kon mahitabo kini, bation ko kanunay ang pagbasol.
Busa, usa ka buntag gidala ako sa buhatan sa piskal. Walay partikular nga butang ang gihisgotan—ang mga resulta lamang sa miaging mga pagsukitsukit. Gibati akog kahigawad, sanglit walay tinong petsa ang gibutyag sa paghusay sa akong kaso. Sa kapin ug tunga sa oras, gibalik ako sa akong selda. Didto nawad-an ako sa panimbang ug misugod sa paghilak. Ngano? Ang dugay bang mga semana sa inusarang pagkabilanggo sa kataposan naghatag ug dili maayong epekto kanako?
Misugod ako sa pag-analisar sa akong problema ug nakita ko dayon ang hinungdan. Sa nangaging adlaw, nalinga ako sa pagbasa, ug nasayloan ko na usab ang akong espirituwal nga mga kalihokan. Busa sa dihang ako kalit nga gidala aron sukitsukiton, wala ako sa hustong mainampoon nga panghunahuna. Dihadiha gibubo ko ang akong kasingkasing kang Jehova ug mihukom nga dili na gayod sayloan ang espirituwal nga mga butang.
Human nianang kasinatiana mihukom ako nga dili na gayod mobasa. Unya usa ka maayong ideya ang misantop kanako, nga mao ang pagpugos sa akong kaugalingon sa pagbasag Aleman. Sa panahon sa okupasyon sa mga Aleman sa Gubat Kalibotan II, kami kinahanglang magtuon ug Aleman sa tunghaan. Apan tungod sa makalilisang nga mga butang nga gibuhat sa mga Aleman panahon sa ilang okupasyon sa Prague, human sa gubat buot kong kalimtan ang tanang butang bahin sa Aleman, lakip ang pinulongan. Busa karon determinado akong pugson ang akong kaugalingon sa pagtuon pag-usab ug Aleman. Ugaling, ang daw usa ka silot nahimong usa ka panalangin. Pasagdi akong moasoy.
Nakabaton ako ug mga edisyon sa pila ka librong Aleman ug Czech ug misugod sa pagbansay sa akong kaugalingon sa paghubad sa Aleman ngadto sa Czech ug Czech ngadto sa Aleman. Kini nga buluhaton napamatud-ang dili lamang usa ka tambal sa posibleng makadaot nga mga epekto sa pagkabartolina kondili usab nagsilbig usa ka maayong katuyoan sa ulahi.
Gibuhian ug Nagpadayon sa Pagsangyaw
Sa kataposan, human sa walo ka bulan sa pag-inusara, gihusay ang akong kaso. Ako gipasakaag sumbong tungod sa subersibong kalihokan ug gihukman sa duha ka tuig nga pagkabilanggo. Sanglit nabilanggo na ako sulod sa 15 ka bulan ug usa ka amnestiya ang gideklarar uban sa pagkapili sa bag-ong presidente, ako gibuhian.
Sa bilanggoan ako nag-ampo nga dili unta mabalaka ang akong pamilya mahitungod kanako, ug sa paghiuli sa balay, akong nakita nga gitubag kini nga pag-ampo. Si Papa maoy usa ka doktor sa medisina, ug iyang gidasig ang daghan sa iyang mga pasyente sa pagtuon sa Bibliya. Tungod niana, si Mama nagdumala ug duolan sa 15 ka pagtuon matag semana! Dugang pa, si Papa nagdumalag usa ka grupo sa pagtuon sa magasing Bantayanang Torre. Gihubad usab niya ang pila ka literatura sa Watch Tower Society gikan sa Aleman ngadto sa Czech, ug ang akong igsoong lalaki ang nagmakenilya sa mga manuskrito. Busa ako dihadiha misugod dayon sa espirituwal nga kalihokan ug wala magdugay nagdumalag mga pagtuon sa Bibliya.
Usa ka Bag-ong Asaynment
Sa ulanon nga hapon sa Nobyembre 1954, may mitimbre sa pultahan. Nagbarog didto, nga may nagtulong tubig sa ulan diha sa iyang dagtomong pagkaabo nga plastik nga kapote, mao si Konstantin Paukert, usa sa nanguna sa buluhatong pagsangyaw. Kasagaran, si Papa o ang akong igsoong lalaki nga si Pavel ang gusto niyang ikaestorya, apan niining higayona iya akong gipangutana: “Mahimo bang ubanan mo ako sa makadiyot nga paglakaw?”
Hilom kaming naglakaw kadali, ang pila ka tawo milabay. Ang dulom nga kahayag sa mga suga sa dalan misibaw ug diyutay sa basa nga ibabaw sa itom nga aspalto. Milingi si Konstantin; ang dalan sa likod namo wala gayoy tawo. “Mahimo bang motabang ka sa pila ka buluhaton?” siya kalit nga nangutana. Nakuratan, ako miyango sa pag-uyon. “Kami dunay mga hubaronon,” siya nagpadayon. “Pangita ug lugar nga didto ka magtrabaho apan dili sa balay ug dili uban ni bisan kinsa nga nailhan sa mga polis.”
Pila ka adlaw sa ulahi, ako naglingkod sa usa ka lamesa diha sa usa ka gamayng apartment nga iya sa tigulang nga magtiayong dili nako kaila. Sila mga pasyente ni Papa, ug usa ka pagtuon sa Bibliya ang gisugdan uban kanila dili pa dugay. Busa, ang pagtuon nakog Aleman sa bilanggoan nahimong bililhon, samtang gihubad namo niadto ang among literatura gikan sa Aleman ngadto sa Czech.
Sa milabay ang pipila ka semana, ang Kristohanong mga igsoon nga nanguna sa buluhaton nabilanggo, lakip na si Brader Paukert. Bisan pa, ang among pagsangyaw wala mohunong. Ang mga babaye, lakip si Mama ug ako, mitabang sa pag-atiman sa mga grupo sa pagtuon sa Bibliya ug sa among Kristohanong ministeryo. Ang akong igsoon nga si Pavel, bisag tin-edyer pa, nagsilbing kartero sa pag-apod-apod sa literatura ug organisasyonal nga mga instruksiyon sa tibuok nagsultig-Czech nga bahin sa nasod.
Usa ka Minahal nga Kauban
Sa hinapos sa 1957, si Jaroslav Hála, usa ka Saksi nga gidakop niadtong 1952 ug gihukman ug 15 ka tuig nga pagkabilanggo, temporaryong gipagawas sa bilanggoan aron magpatambal. Gikontak dayon siya ni Pavel, ug wala magdugay si Jaroslav bug-os na usab nga nalangkit sa pagtabang sa mga igsoon. Sanglit maayo kaayo siya sa mga pinulongan, gisugdan niyag buhat ang kadaghanan sa buluhatong paghubad.
Usa ka gabii sa tungatunga sa 1958, gidapit ni Jaroslav si Pavel ug ako sa usa ka panglakaw. Kini sagad himoon kon maghisgot bahin sa organisasyonal nga kalihokan, sanglit ang among apartment gibutangag tago nga mikropono nga madunggan ang tanang panagsultihay. Apan human nakig-estorya nga pribado kang Pavel, iyang gihangyo siya sa paghulat sa bangko sa parke samtang kaming duha magpadayon sa paglakaw. Human sa mubong panaghisgot labot sa akong mga trabaho, siya nangutana kon, luyo sa iyang dili maayong panglawas ug walay tinong umaabot, magpakasal ako kaniya.
Ako natingala sa sinsero, prangkang tanyag sa usa nga akong gitamod pag-ayo, ug ako misugot nga walay pagpanuko. Ang among pagkasinayoran nagpasuod kanako sa inahan ni Jaroslav, usa ka dinihogang Kristohanon. Siya ug ang iyang bana maoy lakip sa unang mga Saksi sa Prague sa hinapos sa katuigang 1920. Silang duha gibilanggo sa Nazi sa panahon sa ikaduhang gubat sa kalibotan, ug ang iyang bana namatay sa bilanggoang Komunista niadtong 1954.
Sa wala pa kami magpakasal, si Jára, ingon sa among pagtawag kaniya, gipatawag sa mga awtoridad. Ilang gipapili siya nga magpaopera sa iyang grabeng pleurisy—nga niadtong panahona kinahanglang abunohag dugo—o alagaran ang iyang nahibiling mga tuig sa iyang sentensiya. Sanglit iyang gibalibaran ang operasyon, kini nagkahulogan nga siya bilanggoon sa halos napulo pa ka tuig. Ako mihukom sa pagpaabot kaniya.
Usa ka Panahon sa Pagsulay ug Kaisog
Sayo sa 1959, si Jára gidala sa bilanggoan, ug wala magdugay human niadto, kami nakadawat ug sulat nga nagpakita nga siya maayo ug kahimtang. Unya dihay taas nga kal-ang una miabot ang usa ka sulat nga miabot ingong usa ka hapak alang kanamo. Kini nagpadayag ug pagbasol, kaguol, ug kahadlok, ingon nga daw si Jára nawad-an ug maayong pangisip. “Laing tawo gayod ang nagsulat niini,” miingon ang iyang inahan. Apan kadto iyang sinulatan!
Kaming duha sa iyang inahan misulat ug mipahayag sa among pagsalig sa Diyos ug nagdasig kaniya. Human sa daghang semana, laing sulat ang miabot, nga sa gihapon dugang nakapalibog. “Dili mahitabong siya ang nagsulat niini,” miingon pag-usab ang iyang inahan. Bisan pa, ang sinulatan tino nga iyang estilo, ug diha ang iyang kinaiyanhong mga ekspresyon. Wala nay sulat nga nadawat, ug walay gitugot nga mga pagduaw.
Sa susama, si Jára nakadawat ug makapatugaw nga mga sulat nga gikan kunohay kanamo. Ang mga sulat sa iyang inahan nagbasol kaniya sa pagbiya kaniya nga nag-inusara sa iyang kagulangon, ug ang akoa nagpakitag kalaay sa pagpaabot kaniya ug dugay. Kini usab sama gayod sa among sinulatan ug paagi sa sinultihan. Sa sinugdan natugaw usab siya, apan sa kataposan siya kombinsido nga dili mahitabong gisulat namo kadto.
Usa ka adlaw dihay tawong mitungha sa pultahan, nagtunol kanako sa usa ka gamayng pakete, ug milakaw dayon. Sa sulod niana mao ang daghang papel nga igpuputos sa sigarilyo nga gisulatan ug pino kaayong sinulat sa kamot. Gikopya ni Jára ang mga sulat nga gisulat kunohay namo, ingon man sa daghan sa iyang wala matuking mga sulat. Human madawat kining sulata nga gipayuhot sa usa ka dili-Saksi nga binilanggong gibuhian na, pagkadako sa among kahupay ug pasalamat kang Jehova! Hangtod karon kami wala gayod mahibalo kon sa unsang paagi o kon kinsay nagmaneobra niining yawan-ong pagsulay sa pagdaot sa among integridad.
Sa ulahi, ang inahan ni Jára gitugotan sa pagduaw sa iyang anak. Niining mga higayona, ubanan ko siya hangtod sa pultahan sa bilanggoan ug nagtan-aw niining gamayon, luyahong babaye nga mihimog mga buhat sa dakong kaisog. May nagtan-aw nga guwardiya, iyang hawiran ang kamot sa iyang anak ug ipasa kaniya ang gamay kaayong literatura nga giletrato. Bisag mabug-at ang silot kon madiskobrehan kini, ilabina sa iyang anak, siya misalig kang Jehova, kay nasayod nga ang pagpabiling himsog sa espirituwal mao kanunay ang labawng hinungdanon.
Sa ulahi, niadtong 1960, usa ka pangatibuk-ang amnestiya ang giproklamar, ug ang kadaghanan sa mga Saksi gibuhian gikan sa bilanggoan. Si Jára mipauli sa balay, ug sulod sa pila ka semana, kami maoy usa ka malipayong bag-ong kinasal.
Pag-usab sa Akong Estilo-sa-Kinabuhi
Si Jára gitudlo sa nagapanaw nga buluhaton, nga nag-alagad sa mga intereses sa kaigsoonan sa tibuok nasod. Niadtong 1961 siya giasayn sa pag-organisar sa unang klase sa Kingdom Ministry School sa nagsultig-Czech nga bahin sa nasod, ingon man usab sa pagdumala sa daghang klase sa tunghaan human niadto.
Tungod sa mga kausaban sa politika sa Czechoslovakia niadtong 1968, sa nagsunod nga tuig daghan kanamo ang nakatambong sa “Pakigdait sa Yuta” nga Internasyonal nga Asembliya sa mga Saksi ni Jehova sa Nuremberg, Alemanya. Apan, wala tugoti sa mga awtoridad si Jára sa paggawas sa nasod. Gikuhaan sa pipila kanamo ug mga letrato sa slide kadtong dakong kombensiyon, ug sa tibuok nasod, si Jára nakapribilehiyo sa pagpakigbahin sa paghatag ug makapalig-on-sa-pagtuo nga programa nga gipadayag kining mga letratoha. Gustong magbalikbalik ug tan-aw ang daghan sa programa.
Kami walay ideya nga kini mao ang kataposang pagduaw ni Jára sa mga igsoon. Sayo sa 1970, ang iyang panglawas misamot kadaot. Ang sugmatsugmat nga panghubag, nga gidaladala lang niya, nakaapektar sa iyang mga rinyon, ug ang pagkadaot sa rinyon makamatay. Siya namatay sa edad nga 48.
Gipalig-on sa Tabang ni Jehova
Ako gibiyaan sa usa nga gimahal ko pag-ayo. Apan ang dihadihang tabang gitagana sulod sa organisasyon sa Diyos, kay ako gitugotan nga makabahin sa paghubad sa literatura sa Bibliya. Daw sama nga entrante sa usa ka bangga sa dagang relay, gibati ko nga gipasa sa akong bana ang baton kanako aron ipadayon ang bahin sa buluhaton nga iyang gibuhat mismo.
Daghan kanamo sa Sidlakang Uropa ang nag-alagad kang Jehova sulod sa kapin na sa 40 ka tuig ilalom sa Komunistang pagdili. Unya, niadtong 1989, uban sa pagkuha sa Kurtinang Puthaw, ang kinabuhi dinhi kalit nga nausab. Samtang ako nangandoy nga makahimo ang mga Saksi ni Jehova ug usa ka kombensiyon sa dako kaayong Strahov Stadium sa Prague, wala gayod ako sukad magtuo nga kining pangandoya mahimong tinuod. Bisan pa, niadtong Agosto 1991, kini nahimong tinuod sa kahibulongang paagi sa dihang kapin sa 74,000 ang nagtigom sa malipayong pagsimba!
Ang Czechoslovakia wala na maglungtad sukad sa Enero 1993 sa dihang ang nasod gibahin ngadto sa duha ka nasod—ang Republikang Czech ug Slovakia. Pagkadako sa among kalipay sa dihang, sa Septiyembre 1, 1993, ang Republikang Czech naghatag ug opisyal nga pag-ila sa mga Saksi ni Jehova!
Gikan sa akong mga kasinatian sa kinabuhi, ako nahibalo nga si Jehova may panalangin kanunay nga ginaandam alang kanato, basta atong tugotan siya nga magtudlo kanato kon unsaon pag-ihap sa atong mga adlaw. (Salmo 90:12) Ako nag-ampo kanunay sa Diyos nga tudloan ako kon unsaon pag-ihap sa nahibilin sa akong mga adlaw niining sistema sa mga butang aron sa di-maihap nga mga adlaw sa umaabot sa iyang bag-ong kalibotan, ako malakip sa iyang malipayong mga alagad.
[Hulagway sa panid 19]
Akong inahan ug amahan
[Hulagway sa panid 21]
Usa ka tigom sa kakahoyan niadtong 1949 sa panahon sa pagdili: 1. Akong igsoong si Pavel, 2. Si Mama, 3. Si Papa, 4. Ako, 5. Si Brader Hála
[Hulagway sa panid 22]
Uban sa akong bana, si Jára
[Mga hulagway sa panid 23]
Ang inahan ni Jára ug ang literatura nga giletratohan nga iyang gipayuhot ngadto kaniya
[Hulagway sa panid 24]
Nag-alagad karon sa sanga sa Prague