Pagsabot sa Kaisipan ug Kalibotan sa “Iceman”

BALIKAN nato paghisgot si Ötzi. Siya ba luog, bugo, ug walay mga pagbati bahin sa katahom? Unsay gibutyag sa iyang mga galamiton, iyang mga hinagiban, ug iyang mga sapot?

Ang iyang mga hinagiban nagbutyag nga si Ötzi ekselente ug kahibalo sa siyensiya sa naglihok nga butang. Ang duha ka natapos nga mga udyong adunay naandang mga lawi diha sa puloan. Ang mga lawi gitapot sa anggulo nga ang udyong motulilik iniglupad, nga itugot ang dakodakong sukod sa katukma abot sa gilay-on nga mga 30 metros. Ang iyang sapot nga panit (lainlaing mga panit sa hayop) may ginasugid kanato mahitungod sa mga estilong nagustohan sa maong yugto. Karong adlawa, ang usa ka sapot kinahanglang dili lang magtabon kondili magtagbaw usab sa pila ka kinahanglanon sa katahom. Unsa ang dagway sa panapot sa adlaw ni Ötzi? Sa pagbatbat sa mga kaplag, ang magasing Time nag-ingon: “Ang taas nga biste mahanasong gitahi sa lagyo nga mga tahi pinaagig ugat nga tanod o sa lanot sa tanom, diha sa daw samag-mosaiko nga desinyo.” Ang mga piraso ug ang tinuyong paagi sa pagtahi niana nakaamot sa pagmugnag “epektong tinapak,” nag-ingon ang librong Der Mann im Eis (Ang Tawo sa Yelo). Sapaw sa tyunik, ang Iceman nagsul-ob ug “usa ka kupo sa gilala nga sagbot, nga labing maayo sa pagpanalipod gikan sa katugnaw, nga sa panahon sa pagpahulay mahimong gigamit nga ‘kutson’ aron ang iyang lawas dili madapat sa yuta.”​—Focus.

“Ang wala-damhang sukod sa pagkamaartihon” sa iyang kasangkapan namatikdan usab, mikomento ang Time. Pananglitan, ang balaraw maoy kompleto sa “pulido nga pagkagamang sakoban, nga binuhat sa tinagik nga talamnon.” Busa, ang Iceman lagmit nagkinabuhi sa usa ka yugto nga tinuod nga “bahandianon ug nindot kaayog kultura,” sumala sa pagbatbat niini ni Giovanni Maria Pace diha sa iyang librong Gli italiani dell’Età della pietra (Mga Italyano sa Panahon sa Bato).

Mahisgotan usab ang mga uhong nga nakaplagan sa duol ni Ötzi. Tingali kadto nagsilbing daig, apan mas lagmit, matud sa mga eksperto, ang Iceman nagdala niana alang sa ilang antibiotiko ug makatambal nga mga kinaiya, nga bahin sa usa ka matang sa madaladalang “sudlanan sa emerhensiyang tambal.”

Ang nagustohang mga estilo, katakos sa pangutok, kahibalo sa tambal, ug kahanas diha sa mga natad sa paggamag metal nga mga butang, agrikultura, ug arte​—kini nagpaila, nga kasukwahi sa hulagway nga kasagarang ipadayag, nga ang mga katalirongan sa Iceman may kahibalo ug katakos sa nagkadaiyang mga natad. Ang Britanikong arkeologong si Dr. Lawrence Barfield mipahayag: “Pipila ra kanato karong adlawa ang nagbaton sa bisan hain sa mga kahanas nga nabatonan sa kadaghanang tawo sulod sa ikaupat nga milenyo [W.K.P.].” Pananglitan, ang ilang mga hilig sa katahom madayag diha sa maartihong mga hulagway ug sa metal ug seramikong karaang mga butang nga nakutkotan gikan sa mga lubnganan.

Ang Relihiyosong Kahimtang

“Sumala sa napalgan sa mga eskolar, wala pay naglungtad nga katawhan, sa bisan diin, sa bisan unsang panahon, nga sa usa ka diwa dili relihiyoso,” nag-ingon ang The New Encyclopædia Britannica. Sa paghisgot sa dakong papel nga gidula sa relihiyon sa karaang kapanahonan, ang Dizionario delle religioni (Diksiyonaryo sa mga Relihiyon) nag-ingon nga “kon itandi nianang gigamit sa adlaw-adlaw nga kinabuhi, ang hingaping mga manggad ug kusog gigamit diha sa relihiyosong mga proyekto.”

Ang relihiyosong pagbati sa panahon ni Ötzi lagmit nga kaylap kaayo. Sa daghang dapit, ang karaang mga lubnganan nakaplagan nga nagpamatuod sa kadaiya ug katugob sa mga rituwal sa paglubong. Dinosenang mga pigurin nga binuhat sa yutang-kolonon nakaplagan usab nga naghulagway sa mga diyos nga iya sa giilang mga diyos sa kakaraanan.

Karaang Kasaysayan sa Tawo ug ang Bibliya

Ang mga sibilisasyon nga mitungha gikan sa pagdukiduki sa karaang kapanahonan, sa ingon, may pagkakuti. Ang hulagway mao nga sila dili luog nga mga sibilisasyon nga nakigbisog, taliwala sa usa ka libong suliran, sa paghimog halos dili-mailang pag-uswag ngadto sa usa ka bug-os-napormang katilingban. Sumala sa mga historyano, ang mga komunidad nagkadaiya sa gidak-on apan bug-os nga naugmad.

Kini makahuloganon alang kang bisan kinsa nga nagtuon sa Bibliya. Ang basahon sa Genesis nagpaila nga sayo kaayo sa kasaysayan sa tawo​—ug ilabina samtang ang katawhan ‘natibulaag sa tibuok nawong sa yuta’​—ang makuti ug bug-os naugmad nga mga sibilisasyon mitungha, nga ang mga tawong sakop niana may pangutok ug espirituwal nga mga katakos.​—Genesis 11:​8, 9.

Ang Bibliya nagpamatuod nga ang teknikal ug artistikanhong mga katakos nabatonan sa mga tawo bisan sa labing karaang kapanahonan, sama sa paghulma “sa tanang matang sa galamitong tumbaga ug puthaw.” (Genesis 4:​20-22) Sumala sa talaan sa Bibliya, ang mga tawo sa kanunay adunay may-kaamgohang tinguha sa pagsimba sa usa ka diyos. (Genesis 4:​3, 4; 5:​21-24; 6:​8, 9; 8:20; Hebreohanon 11:27) Bisan pag ang iyang pagkarelihiyoso nadaot sa pag-aginod sa panahon, ang tawo nagpabiling “tuman ka relihiyoso,” nag-ingon ang The New Encyclopædia Britannica.

Ang Pagpangita sa Kagikanan

Bisan pag ang arkeolohikanhong panukiduki dili makatubag sa tanang pangutana nga gipatungha sa pagkadiskobre kang Ötzi, kini nakapaarang hinuon kanato sa pagbaton ug diyutayng pagsabot sa kalibotan nga iyang gipuy-an​—usa ka makuting kalibotan, nga lahi kaayo sa naandang hulagway sa gitawag nga una-kasaysayang kapanahonan. Kini labi pa kaayong moderno kay sa gituohan sa daghan.

Sa kataposan, gawas sa mga kasayoran nga nasabtan gikan sa dagway ug mga kabtangan sa Iceman, sumala sa gipahayag sa National Geographic, “halos ang tanan bahin kaniya maoy sa bahin misteryo, sa bahin pangagpas.” Kasamtangan, si Ötzi naghigda sa usa ka bugnawng lawak sa Innsbruck, Austria, samtang kapig 140 ka awtoridad sa lainlaing mga natad sa pagtuon nakigbisog sa pagsulbad sa dugang mga misteryo sa Iceman nga gikan sa kayelohan.

[Picture on page 8]

Ang forensic nga mga eksperto nagsusi sa lawas sa Iceman sa Innsbruck

[Credit Line]

Letrato: Archiv Österreichischer Alpenverein/​Innsbruck, S.N.S. Pressebild GmbH