Nganong Nakabuhat Sila Niadto?
SA UNSANG paagi gipakamatarong sa mga tawo ang negosyo sa ulipon? Gipunting sa mga historyano ang kamatuoran nga hangtod sa ika-18ng siglo, pila lang ka tawo ang naglalis sa pagkamatarong sa pagpangulipon. Ang librong The Rise and Fall of Black Slavery nag-ingon: “Sa panahong si Columbus wala damhang nakaabot sa West Indies, ang iglesya o ang mga sinulat nga gidawat niini wala maghatag ug ilhanan sa umaabot nga mga lalin nga ang paggamit nilag pinugos nga mga obrero maisip nga daotan, bisan tuod ang talagsang mga kadagkoan sa simbahan nagpasabot sa mga pagduhaduha. . . . Walay ilhanan nga ang pagtukod sa pagpangulipon, ingon nga kadto nalambigit sa tibuok Uropanhong katilingban, kinahanglang lalison.”
Human maglihok sa bug-os ang tabok-atlantikong negosyo, migamit ang daghang klerigo ug relihiyosong mga argumento aron paluyohan ang pagpangulipon. Ang librong American Slavery nagpahayag: “Ang Protestanteng mga ministro [sa Amerika] midulag pangunang papel sa paglaban sa pagpangulipon . . . Lagmit ang labing kaylap ug epektibong relihiyosong argumento mao ang yanong ideya nga ang pagpangulipon maoy bahin sa plano sa Diyos nga maladlad sa mga panalangin sa Kristiyanidad ang hangtod niadto paganong katawhan.”
Apan ang sagad mapintason ug mabangisong pagtratar sa mga ulipon nangayog labaw nga katarongan kay sa pasangil nga nagtanyag sa “mga panalangin sa Kristiyanidad.” Busa ang mga agalong kolonista ingon man mga magsusulat ug mga pilosopo sa Uropa nagsulti sa ilang kaugalingon nga ang mga itom dili pareho sa mga puti. Si Edward Long, usa ka asyendero nga nagsulat sa History of Jamaica, miingon: “Kon atong palandongon ang kinaiya niining mga tawhana, ug ang pagkalahi nila sa ubang bahin sa katawhan, dili ba kita maghinapos nga sila maoy lahing espisye?” Ang sangpotanan sa maong panghunahuna gipahayag sa usa ka gobernador sa Martinique: “Nakadangat ako sa ang-ang sa pagtuo nga lig-on nga kinahanglang tratahon sa usa ang mga Negro sama sa pagtratar niya sa mga mananap.”
Sa kadugayan ang ekonomikanhong interes-sa-kaugalingon ug makitawhanong intereses nakaamot sa paghunong sa tabok-atlantikong negosyo sa ulipon. Sukad sa sinugdanan ang Aprikanong katawhan misukol sa pagpangulipon kanila, ug sa hinapos sa ika-18ng siglo, ang mga pagrebelde maoy kasagaran. Ang mahadlokong mga tag-iya nakaamgo nga ang ilang kahimtang nagkakuyaw. Sila usab nagduhaduha kon kaha, inay permanenteng buhion ang mga ulipon, basin mas barato ang pagsuhol sa mga obrero kon kana gikinahanglan.
Sa samang panahon, ang moral, relihiyoso, ug makitawhanong mga argumento batok sa pagpangulipon mausbawong gisuportahan sa Uropa ug sa kayutaan sa Amerika. Nalig-on ang mga kalihokan aron pagwagtang sa pagpangulipon. Bisan pa sa legal nga pagwagtang sa negosyo sa ulipon diha sa daghang nasod sukad sa tuig 1807 paunahan, nagpabilin ang mga epekto sa pagpangulipon.
Ang usa ka seryal sa telebisyon, The Africans: A Triple Heritage, sa makapatandog nga paagi nagpahayag sa mga gibati sa mga Aprikano: “Sa wala pa ang mga adlaw sa negosyo sa ulipon, dugay na kaming nagpuyo sa . . . Aprika. Ug unya nangabot ang mga estranyo ug ang pipila kanamo gidala. Karong adlawa, natibulaag kami pag-ayo nga kanunayng hayag ang adlaw sa dapit diin adunay itom nga mga Aprikano sa tibuok yuta.” Ang presensiya sa milyonmilyong tawo nga Aprikanhon ug kagikan sa Amerika del Norte ug del Sur, sa Caribbean, ug Uropa maoy dayag nga resulta sa negosyo sa ulipon.
Gidebatehan gihapon sa mga tawo ang isyu kon kinsay mabasol tungod sa tabok-atlantikong negosyo sa ulipon. Si Basil Davidson, usa ka espesyalista sa Aprikanhong kasaysayan, misulat diha sa iyang librong The African Slave Trade: “Ang Aprika ug Uropa samang nalangkit.”
“Paanhia ang Imong Gingharian”
Adunay butang nga kinahanglang makat-onan—butang nga kabahin sa tawhanong pagmando. Ang maalamong tawo misulat: “Gipalandong ko ang tanang madaogdaogong mga buhat nga gibuhat sa silong sa adlaw,—ug tan-awa! ang mga luha sa gidaogdaog, ug sila walay maglilipay, ug sa bahin sa ilang mga tigdaogdaog mao ang gahom.”—Ecclesiastes 4:1, Rotherham.
Ikasubo, kanang mga pulonga, nga gisulat dugay na sa wala pa magsugod ang negosyo sa Aprikanong mga ulipon, matuod gihapon karong adlawa. Ang mga gidaogdaog ug ang mga tigdaogdaog naglungtad pa, ug sa pipila ka nasod ingon man usab ang mga ulipon ug ilang mga agalon. Ang mga Kristohanon nasayod nga sa dili madugay, pinaagi sa Ginghariang kagamhanan sa Diyos, si Jehova “magluwas sa kabos nga nagatuwaw alang sa tabang, sa usang sinakit usab ug si bisan kinsang walay magtatabang.” (Salmo 72:12) Tungod sa maong katarongan ug uban pa, sila nagpadayon sa pag-ampo sa Diyos: “Paanhia ang imong gingharian.”—Mateo 6:10.