Unsa ang Pipila sa mga Suliran?
Mga apohan, mga ginikanan, ug mga apo—tulo ka kaliwatan nga gibulag lamang sa pila ka dekada, apan subsob nga kon bahin sa panghunahuna ug panud-ong morag gibulag sa usa ka bung-aw.
DAGHANG apohan ang nakaagi sa makalilisang nga kasinatian sa ikaduhang gubat sa kalibotan, uban sa tanang makapaguol nga mga resulta niana. Ang ilang mga anak lagmit bata pa panahon sa mga protesta ug ekonomikanhong kauswagan sa katuigang 1960. Ang ilang mga apo karong adlawa nagkinabuhi sa kalibotan nga walay mga prinsipyo. Tungod sa tuling kausaban sa publikong mga sumbanan karong adlawa, dili sayon nga ipasa sa usa ka kaliwatan ngadto sa sunod nga kaliwatan ang pagpabili sa kasinatian mismo sa mas tigulang nga kaliwatan. May nakulang, usa ka butang nga magdani sa katawhan sa lainlaing mga kaliwatan aron magtinabangay ug magtinahoray sa usag usa. Apan unsa man kana?
Subsob, ang maayog-tuyo nga mga apohan manghilabot sa pamilyahanong mga kahikayan sa ilang minyo nang mga anak, nga mangreklamo nga daw estrikto kaayo o luag kaayo ang mga ginikanan nganha sa mga apo. Sa laing bahin, usa ka Katsilang panultihon nag-ingon: “Ang silot gikan sa mga apohan dili mopatunghag buotang mga apo”—sanglit may kiling nga patumanan sa mga apohan ang mga apo. Sila tingali manghilabot tungod kay buot nilang malikayan sa ilang mga anak ang pila ka sayop nga, tungod sa ilang kaugalingong kasinatian, makita na nilang tin-aw. Ugaling lamang, tingali sila dili makaarang sa pagtimbang pag-usab ug pagbadbad sa balanseng paagi sa nagakausab nga mga relasyon uban sa ilang minyong mga anak. Ang mga anak, kinsa tungod sa pagkaminyo nakabaton sa dugay-nang-gipangandoy nga kaugalingnan, dili andam nga motugot sa pagpanghilabot. Karon nga nagtrabaho na sila sa pagsuportar sa pamilya, dili nila gustong hilabtan sa ilang katungod sa paghimo sa ilang kaugalingong mga desisyon. Ang mga apo, kinsa naghunahuna tingali nga sila nasayod na sa tanan, mayugot sa mga lagda ug mga tulomanon ug tingali mag-isip sa ilang mga apohan nga dili matinagdanon sa mga katinuoran sa kinabuhi. Sa modernong katilingban, ang mga apohan daw dili na makapadani. Ang ilang kasinatian sagad kaayong dili na tagdon.
Sa Dihang Mohunong ang Kabildohay
Usahay ang dili-malutsang paril sa kawalay-pagsinabtanay magpalain sa mga apohan gikan sa ubang sakop sa pamilya bisan pag sila nagpuyo ipon sa ilang mga anak. Makapasubo, mahitabo kini sa panahon gayod nga, tungod kay ang pagkatigulang mosugod na sa pagkahimong kabug-at, ang mga apohan labawng nagkinahanglan ug pagmahal. Ang usa ka tawo dili kinahanglang mag-inusara aron mobatig kamingaw. Sa dihang mohunong ang kabildohay, sa dihang mailisan ang pagtahod ug pagmahal sa pagpahinunot o kapikal, ang sangpotanan maoy bug-os nga pagkanahilain ug dulot nga kahiubos sa bahin sa mga apohan. Sila mobati sa dulot nga kaguol. Ang edukador nga si Giacomo Dacquino misulat: “Ang gugma sa pamilya, nga karong bag-o gipanag-ing sa usa ka tawo ngadto sa daan, karaang modelo sa kotse, mao gihapon ang labing epektibong tambal sa pagkatigulang. Ang masinabtanong panagway sa nawong, malulutong pahiyom, makapadasig nga pulong, o paghalog labawng makatabang kay sa daghang medisina.”—Libertà di invecchiare (Kagawasan sa Pagkatigulang).
Imong Panig-ingnan Makahimog Kalainan
Ang tensiyon nga mosangpot sa nagakadaot nga pamilyahanong relasyon magpahinabo usab sa makanunayong mga reklamo sa usa ka kaliwatan batok sa lain. Tingali bation sa usa ka sakop sa pamilya nga bisan unsang buhaton sa lain maoy sayop. Apan ang tanan mobati sa daotang mga epekto. Mapanid-an sa mga anak kon giunsa pagtratar sa ilang mga ginikanan ang mga apohan ug, sa baylo, kon sa unsang paagi ang ilang mga apohan misanong. Bisan pag ang mga tigulang, sa kadaghanan, tingali dili magpahayag sa ilang mga kasakit sa buot, ang mga apo makadungog, makakita, ug mahinumdom. Busa maimpluwensiyahan ang umaabot mismo nga mga panggawi sa mga apo. Isip nga mga hamtong, lagmit tratahon nila ang ilang mga ginikanan nga sama gayod sa ilang pagtratar sa mga apohan. Dili gayod kalikayan ang prinsipyo sa Bibliya: “Bisan kon unsay ginapugas sa usa ka tawo, kini usab ang iyang anihon.”—Galacia 6:7.
Kon ang mga apo makakita sa mga ginikanan nga nagtratar sa mga apohan sa mapahinunutong paagi—magtamay kanila, binastos nga magpahilom kanila, o magpahimulos pa kanila—kini ang paagi nga sila, sa baylo, mahimong magagawi ngadto sa ilang mga ginikanan inigkatigulang na nila. Dili igo nga ibutang ang gikuwadrong letrato sa mga apohan sa kiliran sa katre—kinahanglan nga tahoron ug higugmaon sila isip nga mga persona. Sa nahaigong panahon, ang samang tratasyon basin mao ang ihatag sa mga apo. Giingon nga ang panghitabo karon sa pagdagmal sa mga apohan dugang ug dugang nga nagakaylap. Sa pila ka nasod sa Uropa, ang mga koneksiyon sa telepono alang sa mga dunay suliran giinstalar aron mointerbener sa gidagmalang mga tigulang, nga susama nianang nagalihok na alang sa panalipod sa mga bata.
Ang kahakog, garbo, ug kakulang sa gugma mopadako ug mopagrabe sa kakulang sa pagkamasinabtanon. Busa, nagkadaghan kadtong nagsulay sa pagsalikway sa mga apohan pinaagi sa pagbutang kanila sa mga balay sa tigulang. Ang pipila andam mogastog dako kaayong salapi aron sila makalingkawas sa suliran sa pag-atiman sa mga tigulang, nga isalig sila ngadto kaha sa linaing mga sentro nga sinangkapan sa tanang labing modernong teknolohiya o sa mga balangay para sa mga retirado sama nianang anaa sa Florida o California, T.B.A., diin adunay daghang dagko kaayong mga tindahan ug mga kalingawan apan kulang gihapon sa pahiyom ug parayeg sa mga minahal ug gakos sa mga apo. Ilabina sa mga panahon sa bakasyon, daghan ang mangitag dapit nga “kaparkingan” ni Lola ug Lolo. Sa India ang kahimtang usahay mahimong grabe pa sa dihang ang pipila ka apohan biyaan lamang ug pasagdan nga mangabuhi sa ilang kaugalingon.
Ang mga suliran sa pagpadayon sa suod nga mga relasyon sa pamilya mahimong mograbe tungod sa diborsiyo. Usa lamang sa upat ka Britanikong pamilya ang dunay duha ka ginikanan nga nagpuyo gihapon sa panimalay. Ang diborsiyo nagtubo sa tibuok kalibotan. Sa Tinipong Bansa, adunay kapin sa usa ka milyong diborsiyo kada tuig. Sa ingon ang mga apohan sa wala damha moatubang sa mga suliran sa kaminyoon sa ilang mga anak ug sa misangpot nga dagkong kausaban sa mga relasyon uban sa ilang mga apo. Sa kaulawan sa pagpakiglabot sa kanhing umagad nga lalaki o kanhing umagad nga babaye madugang ang suliran “sa kalit nga pag-abot sa ‘human-daan’ nga mga apo” kon, sumala sa gitaho sa Italyanhong mantalaang Corriere Salute, “ang bag-ong kapikas sa ilang anak lalaki o anak babaye adunay mga anak gikan sa naunang kaminyoon.”
“Kidlap sa Among mga Kinabuhi”
Bisan pa, ang mainiton, mabinationg relasyon uban sa mga apohan sa usa, kon sila nagapuyo ipon sa ubang bahin sa pamilya o wala, makahatag ug dakong kaayohan sa tanan. “Ang pagbuhat sa usa ka butang alang sa among mga anak ug mga apo,” matud ni Ryoko, usa ka apohang babaye nga taga-Fukui, Hapon, “igo na nga mohatag ug kidlap sa among mga kinabuhi.” Sumala sa mga resulta sa panukiduki nga gipatik sa Corriere Salute, usa ka grupo sa mga eksperto sa T.B. gitahong miingon: “Sa dihang ang mga apo ug mga apohan mabulahan nga makapahimulos sa mainiton ug mabinationg relasyon, ang benepisyo dako dili lamang ngadto sa mga anak kondili ngadto usab sa tibuok pamilya.”
Nan, unsay mahimo sa pagbuntog sa personal nga mga kabingkilan, mga ulang sa kaliwatan, ug kinaiyanhong mga kiling sa pagkahakog nga modaot pag-ayo sa mga relasyon sa pamilya? Kining ulohana pagahisgotan sa sunod artikulo.
[Blurb on panid 6]
“Ang mangil-ad nga butang bahin sa pagkatigulang mao ang pagkadili-pamatian.”—Albert Camus, French novelist