Bakbak o Baki—Unsa ang Kalainan?
SULOD sa kasiglohan ang mga bakbak (toad) ug baki nakabaton ug ngil-ad nga dungog. “Sila nagpahinabog mga kalunggo.” “Ang mga ungo makapahimo sa mga tawo nga mga bakbak ug mga baki.” Kinsay wala makadungog sa sugilanong engkantohanon bahin sa ngil-ad nga baki nga nahimong ambongang prinsipe sa dihang gihalokan sa usa ka prinsesa? Apan, sukad nahimong popular si Kermit nga Baki diha sa programa sa kabataan sa TV nga “Sesame Street” ug sa “The Muppet Show,” miangay na ang daghang tawo sa mga baki. Unsa ang kamatuoran bahin sa mga baki ug mga bakbak? Sa unsang paagi sila magkalahi?
Tul-iron nato ang bisan unsang posibleng sayop nga ideya—mga kagaw, dili ang mga bakbak, ang mopahinabog mga kalunggo. Ug ang mga sugilanong engkantohanon ingon ra niana—mga sugilanong engkantohanon, piksiyon ug sugilambong. Ug bisan tuod naglungtad ang mga ungo, dili sila makapahimo sa tawo nga baki o bakbak.
Ang mga baki ug mga bakbak makaplagan sa kadaghanang dapit sa kalibotan, apan walay mga baki sa Antartika, ni may mga bakbak sa Artiko ug Australia. Adunay mga 3,800 ka espesye sa mga baki ug bakbak, nga niana kapin sa 300 ang bakbak. Busa sa unsang paagi mailhan nimo ang bakbak gikan sa baki? Ang The World Book Encyclopedia nagtubag: “Kadaghanan sa tinuod nga mga bakbak adunay mas lapad, mas sapya nga lawas ug mas lugom, mas uga nga panit kay sa kadaghanang tinuod nga mga baki. Ang tinuod nga mga bakbak kasagarang naputos sa mga kalunggo, apan ang tinuod nga mga baki adunay hamis nga panit. Lahi sa kadaghanang tinuod nga mga baki, kadaghanan sa tinuod nga mga bakbak nagpuyo sa yuta. Ang mga hamtong moadto lamang sa tubig aron mangitlog.” Ang mga baki kasagarang makaplagan haduol sa tubig, nga andam molukso niana kon madungog nila nga ikaw nagakaduol. Kadaghanang baki aduna lamang ing ngipon sa ibabaw nilang apapangig. Ang mga bakbak walay ngipon. Busa, pareho silang molamoy sa ilang tukbonon nga tibuok.
Daghang baki ug mga bakbak ang mopagula ug isog nga mga hilo. Ang pulahon-ug-kolor nga hilo sa udyong nga baki (Dendrobates pumilio) sa Costa Rica maoy usa ka pananglitan. Ang pila ka hilo sa baki dali rang makapatay sa tawo. Ang librong Biology nag-ingon: “Ang nitibong mga tribo sa tropiko subsob magbutang ug hilo sa mga tumoy sa ilang mga udyong pinaagi sa pagbagnos niana niining mga bakia.” Sa basahon sa Bibliya sa Pinadayag, ang “dili-hinlong inspirado nga mga pahayag” gipakasama sa mga baki. Nganong ingon man niana? Tungod kay sa Moisesnong Kasugoan, ang mga baki maoy mahugaw nga kalan-on. Ang mga bakbak wala hisgoti sa Bibliya.—Pinadayag 16:13; Levitico 11:12.
[Mga hulagway sa panid 31]
Tuo: Bakbak. Ubos: Baki