Unsa ang Kalaoman Alang sa Mas Hataas nga Kinabuhi?

“Ang tawo, nga natawo gikan sa babaye, mubo rag kinabuhi ug puno sa kaguol.”—Mga pulong ni Job, nga narekord sa Job 14:1, “The Jerusalem Bible.”

PAGKAGDAGHANG higayong gibatbat sa balaknong mga pulong ang pagkamubo sa kinabuhi! Sama kang Job, usa ka unang-siglong magsusulat miingon: “Kamo usa ka gabon nga nagapakita sa makadiyot ug unya mawagtang ra.”​—Santiago 4:14.

Ikaw ba usab nakamatikod nga ang kinabuhi sa makaluluoy mubo ra? Sa mga 400 ka tuig kanhi, si William Shakespeare misulat: “Out, out, brief candle! Life’s but a walking shadow.” (Mubo ra kaayo ang kinabuhi.) Ug sulod sa kataposang siglo, usa ka pangulo nga Amerikanong Indian nangutana: “Unsa ang kinabuhi?” Dayon siya mitubag: “Pagkidlap lamang kini sa usa ka aninipot sa kagabhion.”

Unsang gitas-on sa kinabuhi ang gidahom sa mga tawo nga ilang maabot? Gibatbat ni manalagnang Moises ang kahimtang sa iyang adlaw, duolan sa 3,500 ka tuig kanhi: “Ang gitas-on sa among mga adlaw maoy kapitoan ka tuig; ug kawaloan ka tuig kon may linaing kabaskog, apan ang gidugayon niini mao lamang ang kasamok ug kasubo; kay sa kalit kini moagi, ug kita manglupad.”​—Salmo 90:10.

Kapitoan ka tuig​—kana maoy 25,567 ka adlaw lamang. Ug ang 80 ka tuig gilangkoban lamang ug 29,219 ka adlaw. Sa tinuod, pagkadiyutay ra! May mahimo ba aron mapataas pa ang kinabuhi sa tawo?

Makatabang ba ang Medikal nga Siyensiya?

Ang magasing Science nag-ingon: “Ang gitas-on sa kinabuhi sa paghimugso [sa Tinipong Bansa] miusbaw gikan sa 47 ka tuig sa 1900 ngadto sa mga 75 ka tuig sa 1988.” Tungod sa pagkunhod sa nangamatayng masuso gumikan sa mas maayong pag-atiman sa panglawas ug nutrisyon, ang mga tawo sa Tinipong Bansa makalaom na karon nga mabuhi sa gitas-ong gipamulong ni Moises. Bisan pa, aduna bay talagsaong mga pag-uswag ang gidahom kon unsa ka tas-a mabuhi ang kadaghanang tawo?

Makaiikag, si Leonard Hayflick, usa ka iladong awtoridad bahin sa pagkatigulang, miingon diha sa iyang librong How and Why We Age: “Ang mga kauswagang nahimo sa panukiduki sa biyomedikal ug ang pagpadapat sa napauswag nga medikal nga pag-atiman niini nga siglo may epekto gayod sa gitas-on sa kinabuhi sa tawo, apan pinaagi lamang sa pagtugot ug daghan pang tawo sa pag-abot sa gitakda saylo sa limite sa gitas-on sa kinabuhi sa tawo.” Busa siya misaysay: “Ang gidahom nga gitas-on sa kinabuhi mitaas apan ang gitas-on sa kinabuhi wala; dako kaayo ang kalainan.”

Unsa ang “gitakda saylo sa limite” nga gitas-on sa kinabuhi sa tawo? Ang uban miingon nga walay katinoan nga adunay tawo ning panahong dili pa dugay ang nabuhi saylo sa edad nga 115. Bisan pa, ang magasing Science nag-ingon: “Hangtod sa 1990, ang labing tigulang nga napamatud-ang edad nga naabot sa usa ka tawo maoy kapin lamang sa 120 ka tuig.” Ug sayo niining tuiga ang Pranses nga ministro sa panglawas, uban sa pundok sa mga reporter ug mga letratista, miduaw kang Jeanne Calment sa Arles, Pransiya, aron sa pagsaulog sa iyang ika-120ng komplianyo. Si Moises usab nabuhi sa panuigong 120, nga saylo sa kasagaran.​—Deuteronomio 34:7.

Ang mga siyentipiko nagtanyag ba ug paglaom nga ang mga tawo sa kasagaran makaabot nianang gitas-ona sa kinabuhi o mas taas pa? Wala, ang kadaghanan wala. Usa ka ulohan sa Detroit News mabasa: “Ang mga Tigdukiduki Nag-ingon nga ang 85 Tingali Mao ang Saylo sa Limite sa Kasagarang Gitas-on sa Kinabuhi.” Diha sa artikulo usa ka iladong awtoridad bahin sa pagkatigulang, si S. Jay Olshansky, miingon: “Sa dihang molapas ka na sa edad nga 85, ang mga tawo mangamatay gumikan sa pagkadaot sa daghang organo. Sila mohunong sa pagginhawa. Sa paninugdan, sila mamatay sa pagkatigulang. Ug walay tambal alang niana.” Siya midugang: “Gawas kon ang pagkatigulang sa tawhanong mga selula mabali, dili mapaabot nga molugway pa ang gitas-on sa kinabuhi.”

Ang magasing Science miingon nga tingali “ang saylo sa limite sa gitas-on sa kinabuhi naabot na ug walay posibilidad nga moubos pa ang gidaghanon sa mangamatay.” Ginaingon nga kon mawagtang ang tanang hinungdan sa kamatayon nga gitaho diha sa mga sertipiko sa kamatayon, ang gitas-on sa kinabuhi motaas nga dili momenos sa 20 ka tuig.

Busa, gilantaw sa daghang siyentipiko ang gitas-on sa kinabuhi sa tawo nga dili katingalahan ni may posibilidad pa nga mabag-o. Apan nganong makataronganon ang pagtuo nga ang tawo sa ngadtongadto makabatog mas hataas nga kinabuhi?