Unsa Kataas Ikaw Mabuhi?
KADAGHANAN kanato modawat dayon nga adunay mga suliran latas sa dalan sa kinabuhi. Bisan pa, kita malipay nga mabuhi. Dili kita matagbaw sa atong pagkabata lamang o sa usa ka hamubong kinabuhi; gusto natong mabuhi sa daghang tuig. Bisan pa niana, ang kamatayon daw dili malikayan. Tinuod ba?
Posible ba nga malangan ang kamatayon? Mahimo bang lugwayan ang gitas-on sa atong kinabuhi?
Gilugwayang Gitas-on sa Kinabuhi?
Niadtong 1990 usa ka taho sa mantalaan nagpahibalo sa kalagmitan sa paglugway sa tawhanong kinabuhi ngadto sa “lima ka kawhaan ug napulo ka tuig.” Walay duhaduha kini maoy usa ka dili direktang paghisgot niining mga pulong sa salmista sa Bibliya nga si Moises: “Ang mga adlaw sa among panuigon may kapitoan ka tuig; ug kon bisan tungod sa kabaskog may kawaloan ka tuig, bisan pa niana ang ilang kabaskog mao lamang ang kabudlay ug kasub-anan; kay kini sa madali pagaputlon, ug kami managpanlupad.” (Salmo 90:10, King James Version) Busa ang Bibliya nagahatag ug 70 o 80 ka tuig ingong aberids nga gitas-on sa kinabuhi sa tawo. Apan unsay kalagmitan nga gidaghanon sa tuig ang madahom sa usa nga mabuhi karon?
Usa ka taho nga giluwatan sa WHO (World Health Organization) niadtong 1992 nagbutang sa 65 ka tuig ingong aberids nga gitas-on sa kinabuhi sa tawo sa tibuok yuta. Segun sa WHO, kini “gidahom nga mouswag ug mga upat ka bulan kada tuig sulod sa mosunod nga lima ka tuig, sa kinadak-an tungod sa nagkamenos nga kamatayon sa masuso.” Hinuon, bisan pag usa ka milagro sa medikal ang makasanta sa kamatayon ni bisan kinsa nga wala pay 50 ang pangedaron, ang magasing Time nag-ingon nga sa Tinipong Bansa, “ang uswag sa aberids nga gitas-on sa kinabuhi mahimo lamang nga 3 1/2 ka tuig.”
Nganong Hamubo Kaayo ang Kinabuhi?
Si Dr. Jan Vijg sa Institute of Experimental Gerontology sa Netherlands nangatarongan nga ingong ang pila ka sakit nalangkit sa mga depekto diha sa gambalay sa mga selula sa lawas sa tawo, busa ang proseso sa pagtigulang daw nagpakita nga naimpluwensiyahan sa henetikong mga hinungdan. Ang pila ka tigdukiduki nagtuo nga kita mahimong mabuhi ug dugay pa kon “usa ka pudyot sa batid nga mga gene” mahimong maalisdan samtang kita nagkatigulang. Ang uban nagtawag sa maong sugyot ingong “yano kaayo.”
Bisag unsay hinungdan, ang mga siyentipiko midawat nga “daw adunay usa ka matang sa dalang-daan nga biyolohikanhong kinutoban nga naprograma ngadto sa mga selula sa lawas sa tawo,” taho sa magasing Time. Bisan kadtong mipatuo nga kita “giprograma aron mabuhi” miuyon nga “may nahitabong dili mao.” Sa pagkatinuod, sa 65, 70, o 80 o dugang pang pila ka tuig, ang atong kinabuhi “sa madali pagaputlon” sa kamatayon, sumala sa giingon sa Bibliya.
Apan, ang Kristohanong apostol nga si Pablo sa unang siglo K.P. masaligong nagtagna: “Ingong ang kataposang kaaway, ang kamatayon pagalaglagon.” (1 Corinto 15:26) Sa unsang paagi taposon ang kamatayon? Bisan pag matapos kini, sa unsang paagi makasagubang ka sa kamatayon sa mga hinigugma karon?