Gidesinyo nga Mabuhing Walay Kataposan

ANG lawas sa tawo katingalahan kaayong pagkadesinyo. Ang pag-ugmad ug pagtubo niini sa yano maoy usa ka milagro. Usa ka karaang magsusulat miingon: “Makalilisang ug kahibulongan uyamot ang pagbuhat kanako.” (Salmo 139:14) Nahibalo pag-ayo sa mga katingalahan sa tawhanong lawas, nakita sa pipila ka modernong mga siyentipiko nga usa ka talinghaga ang pagkatigulang ug kamatayon. Ikaw ba usab?

“Ang pagkatigulang,” misulat ang biyologo sa Harvard University nga si Steven Austad, “nagaatubang kanato kanunay nga tungod niana ako nahibulong nga wala lantawa kana sa daghan kaayong tawo ingong usa ka hinungdanong misteryo sa biyolohiya.” Ang kamatuoran nga ang tanan matigulang, miingon si Austad, “naghimo [sa pagkatigulang] nga dili kaayo makalibog.” Apan, kon palandongon gayod nimo kana, makataronganon ba ang pagkatigulang ug kamatayon?

Sa miaging tuig, diha sa iyang librong How and Why We Age, si Dr. Leonard Hayflick midawat sa mga katingalahan sa tawhanong kinabuhi ug pagtubo ug misulat: “Human mahimo ang mga milagro nga nagdala kanato gikan sa pagsamkon ngadto sa pagkatawo ug unya ngadto sa pagkahingkod sa sekso ug pagkahamtong, ang kinaiyahan mipili sa dili paghimog mas simpleng mekanismo nga magpugong sa pagkatigulang aron mapatunhay kadtong mga milagroha hangtod sa hangtod. Kini nga pagsabot nagpalibog sa mga biogerontologist [mga nagtuon sa biyolohikal nga bahin sa pagkatigulang] sa daghang dekada.”

Naglibog ka ba usab bahin sa pagkatigulang ug kamatayon? Unsay katuyoan niini? Si Hayflick miingon: “Halos ang tanang biyolohikal nga mga hitabo gikan sa pagsamkon ngadto sa pagkahamtong daw adunay katuyoan, apan ang pagkatigulang wala. Dili tin-aw kon nganong mahitabo ang pagkatigulang. Bisag daghan kitag nahibaloan bahin sa biyolohiya sa pagkatigulang . . . , ato gihapong atubangon ang dili-malikayang sangpotanan sa walay-katuyoang pagkatigulang nga sundan sa kamatayon.”

Posible ba nga kita wala himoa nga matigulang ug mamatay kondili mabuhi nga walay kataposan sa yuta?

Tinguha nga Mabuhi

Seguradong nahibalo ka nga halos ang tanan dili gustong matigulang ug mamatay. Sa pagkatinuod, daghan ang nahadlok nga matigulang ug mamatay. Diha sa iyang librong How We Die, ang doktor sa medisina nga si Sherwin B. Nuland nagsulat: “Walay usa kanato ang daw makadawat sa paghunahuna sa atong kaugalingong kahimtang sa kamatayon, uban sa ideya sa usa ka permanenteng pagkawalay-panimuot diin didto anaa ang kahaw-ang ug kakawang​—diin didto wala gayoy bisan unsang butang.” May nakaila ka ba nga gustong matigulang, masakit, ug mamatay?

Bisan pa, kon kinaiyahan ang pagkatigulang ug kamatayon ug bahin sa usa ka pangatibuk-ang plano, dili ba atong dawaton kini? Apan kita dili modawat niana. Nganong dili? Ang tubag makita diha sa paagi sa pagkagama kanato. Ang Bibliya nag-ingon: “Gibutang pa gani [sa Diyos] ang pagkawalay kataposan diha sa [atong] mga hunahuna.” (Ecclesiastes 3:​11, Byington) Tungod niini nga pagtinguha ug usa ka walay kataposang umaabot, ang tawo dugay nang nagpangita sa gitawag-kuno nga tuboran sa pagkabatan-on. Sila gustong magpabiling batan-on sa walay kataposan. Kini magpatugbaw sa pangutana, Kita ba may potensiyal nga makabaton ug mas hataas nga kinabuhi?

Gidesinyo nga Moayo sa Iyang Kaugalingon

Nagsulat diha sa magasing Natural History, gipadayag sa biyologong si Austad ang kasagarang panglantaw: “Daw hunahunaon nato ang atong kaugalingon ug ang ubang mga mananap sama sa paghunahuna nato sa mga makina: ang pagkaguba dili gayod kalikayan.” Apan dili kini tinuod. “Ang biyolohikal nga mga organismo lahi gayod sa mga makina,” miingon si Austad. “Kini nagaayo sa kaugalingon: ang mga samad mapikot, ang mga bukog maakub ug balik, ang mga sakit mawala.”

Busa, ang makaiikag nga pangutana mao, Nganong kita matigulang? Sama sa gipangutana ni Austad: “Nan, nganong [ang biyolohikal nga mga organismo] madaot ug maguba sama sa mga makina?” Sanglit ang mga tisyu sa lawas mohulip man sa ilang kaugalingon, dili ba sila makapadayon sa paghimo niana sa walay kataposan?

Sa magasing Discover, gihisgotan sa ebolusyonaryong biyologo nga si Jared Diamond ang katingalahang katakos sa mga organismo sa lawas sa pag-ayo sa ilang kaugalingon. Siya nagsulat: “Ang labing dayag nga panig-ingnan sa pagkontrolar sa kadaot nga maagoman sa atong mga lawas mao ang pagkaayo sa samad, nga niini ginaayo nato ang kadaot diha sa atong panit. Mas talagsaong mga resulta ang mahimo sa daghang mananap kay sa mahimo nato: ang mga tiki makapatubog balik sa naputol nga mga ikog, ang mga bituon sa dagat ug mga kasag makapatubog balik sa ilang mga kuyamoy, ang mga balat makapatubog balik sa ilang mga tinai.”

Mahitungod sa pagtubog balik sa ngipon, si Diamond miingon: “Ang mga tawo magpaturok ug duha ka set, ang elepante unom ka set, ug ang mga iho sa dili matinong gidaghanon sa mga ngipon sa tibuok nilang kinabuhi.” Unya siya nagpatin-aw: “Ang regular nga pag-ilis mao gihapoy mahitabo sa mikroskopiko nga kahimtang. Atong ginailisan ang habolhabol sa mga selula diha sa atong tinai kas-a sa matag pila ka adlaw, ang habolhabol sa pantog kas-a sa matag duha ka bulan, ug ang atong mga selula sa pulang dugo kas-a matag upat ka bulan.

“Sa molekular nga kahimtang ang atong mga molekula nga protina makaagom ug padayong paghulipay sa gikusgon nga maoy kinaiyahan sa matag partikular nga protina; busa malikayan nato ang pagdaghan sa nangadaot nga mga molekula. Busa kon imong itandi ang panagway sa imong minahal karon sa usa ka bulang miagi, mao ra gihapon siyang tan-awon, apan daghan sa indibiduwal nga mga molekula nga nagporma nianang minahal nga lawas lahi na. Samtang ang tanang kabayo ug kasundalohan sa hari dili makapormag balik sa nabuak nga itlog nga si Humpty Dumpty, kita ginabungkag sa kinaiyahan ug ginapasig-uli adlaw-adlaw.”

Ang kadaghanang selula sa lawas matag karon ug unya ginapulihan sa bag-ong napormang mga selula. Apan ang ubang mga selula, sama sa mga neuron sa utok, dili gayod kapulihan. Apan, si Hayflick nagpatin-aw: “Kon ginapulihan sa selula ang matag bahin kini dili na ang mao gihapong daang selula. Ang mga neuron nga nahuptan mo sa pagkatawo daw makita karon nga mao ra gihapon nga mga selula, apan ang tinuod daghan sa mga molekula nga naglangkob niana sa natawo ka . . . mahimong napulihan na ug bag-ong mga molekula. Busa ang dili-mobahinbahin nga mga selula mahimong dili na ang mao gihapong mga selula sa natawo ka!” Tungod kini kay ang mga sangkap sa mga selula ginapulihan. Busa, ang pagpuli sa mga materyal sa lawas sumala sa teoriya magpahimo kanato nga mabuhing walay kataposan!

Hinumdomi nga si Dr. Hayflick naghisgot bahin sa “mga milagro nga nagdala kanato gikan sa pagsamkon ngadto sa pagkatawo.” Unsa ang pipila niini? Samtang lakbit natong susihon kini, palandonga ang posibilidad sa pagpadapat sa iyang gitawag nga “mas simpleng mekanismo nga magpugong sa pagkatigulang aron mapatunhay kadtong mga milagroha hangtod sa hangtod.”

Ang Selula

Ang usa ka hamtong adunay duolan sa 100 ka trilyong mga selula, ang matag usa niini komplikado kaayo. Sa pag-ilustrar sa pagkakomplikado niini, gitandi sa magasing Newsweek ang usa ka selula sa usa ka pinarilan nga siyudad. “Ang mga planta sa koryente maoy naghatag ug enerhiya sa selula,” nagkanayon ang magasin. “Ang mga pabrika nagagamag mga protina, nga maoy hinungdanong mga yunit sa kemikal nga patigayon. Ang komplikadong mga sistema sa transportasyon nagagiya sa espesipikong mga kemikal gikan sa matag lugar sa sulod ug sa gawas sa selula. Ang mga guwardiya sa mga barikada maoy nagakontrolar sa pagpagawas ug pagpasulod sa mga baligya, ug nagabantay sa gawas nga kalibotan sa mga timaan sa kapeligrohan. Ang disiplinadong mga sundalo sa lawas andam sa pakigbugno sa mga manunulong. Usa ka sentralisadong henetikong kagamhanan ang nagpatunhay sa kahusay.”

Palandonga kon sa unsang paagi ikaw​—duolan sa 100 ka trilyong mga selula kanimo—​mitungha. Ikaw nagsugod ingong usa ka nag-inusarang selula nga naporma sa dihang ang itlog sa imong amahan nagkahiusa sa usa ka selula sa itlog sa imong inahan. Niana nga paghiusa, ang mga plano nalaraw na sulod sa DNA (minubo sa deoxyribonucleic acid) nianang bag-ong napormang selula sa paggama nianang sa ngadtongadto mahimong ikaw​—usa ka bug-os bag-o ug talagsaong tawo. Ang mga instruksiyon sulod sa DNA “kon isulat,” sama sa ginaingon, “makapunog usa ka libong 600-panid nga mga libro.”

Dili magdugay, kanang orihinal nga selula mosugod pagbahin, mahimong duha ka selula, unya upat, walo, ug padayon. Sa kataposan, human sa mga 270 ka adlaw​—nga sa maong panahon libolibo ka minilyong mga selula nga daghan lainlaing matang ang naugmad sulod sa imong inahan aron mapormang usa ka bata​—IKAW natawo. Daw ang usa nianang unang selula adunay dakong lawak nga puno sa mga libro nga adunay detalyadong mga instruksiyon kon unsaon ka sa paghimo. Apan sama ka katingalahan mao ang kamatuoran nga kining komplikadong mga instruksiyon gipasa ngadto sa matag nagasunod nga selula. Oo, sa katingalahan, ang matag usa sa mga selula sa imong lawas nakabaton sa tanang samang impormasyon nga nabatonan sa orihinal nga pertilisadong itlog!

Palandonga usab kini. Sanglit ang matag selula adunay impormasyon sa paggamag tanang matang sa mga selula, sa moabot na ang panahon, pananglitan, sa paghimog mga selula sa kasingkasing, sa unsang paagi gipugngan ang mga instruksiyon sa paghimo sa tanang ubang mga selula? Mopatim-aw, naglihok samag usa ka kontratista nga may kompletong kabinet sa mga plano sa paghimog usa ka bata, ang selula mopili gikan niini nga file nga kabinet ug usa ka plano sa paghimog mga selula sa kasingkasing. Laing selula mopilig laing plano nga may mga instruksiyon sa paghimog mga selula sa nerbiyos, unya may lain pa ang mokuhag plano sa paghimog mga selula sa atay, ug uban pa. Sa pagkatinuod, kining dili pa ikapatin-aw nga katakos sa usa ka selula sa pagpili sa mga instruksiyon nga gikinahanglan sa paghimog usa ka partikular nga matang sa selula ug sa samang higayon nagapugong sa tanang ubang mga instruksiyon maoy usa pa sa daghang “milagro nga nagdala kanato gikan sa pagsamkon ngadto sa pagkatawo.”

Bisan pa, daghan pa kaayo ang nalangkit niini. Pananglitan, ang mga selula sa kasingkasing kinahanglang palihokon aron nga kini mokipos sa sinukod nga panahon. Busa, sulod sa kasingkasing usa ka komplikadong sistema ang gitukod sa pagpagawas ug elektrikal nga mga signal aron mopitik ang kasingkasing sa hustong gikusgon aron sustinehan ang lawas sa buluhaton nga gihimo niini. Tinuod, usa gayod ka milagro sa desinyo! Dili ikahibulong nga nakaingon ang mga doktor bahin sa kasingkasing: “Kini mas episyente pa kay sa bisan unsang makina nga nahimo sukad sa tawo.”

Ang Utok

Ang labi pang katingalahan mao ang pag-ugmad sa utok​—ang labing misteryosong bahin sa tawhanong milagro. Tulo ka semana human sa pagsamkon, ang mga selula sa utok mosugod pagporma. Sa ngadtongadto, duolan sa 100 ka bilyong mga selula sa nerbiyos, nga gitawag ug mga neuron​—nga sama ka daghan sa mga bituon sa Milky Way​—nasulod sa utok sa tawo.

“Ang matag usa niini makadawat ug impormasyon nga duolan sa 10,000 pang ubang mga neuron sa utok,” mitaho ang magasing Time, “ug magpadalag mga mensahe nga usa ka libo pa.” Nakamatikod sa posibleng kombinasyon, ang neurosiyentipiko nga si Gerald Edelman miingon: “Ang usa ka bahin sa utok nga ingon ka gamay sa ulo sa posporo nasudlan ug duolan sa usa ka bilyong mga koneksiyon nga mahimong ikakonektar sa mga paagi nga mabatbat lamang ingong hilabihan ka daghan​—sa han-ay sa napulo nga sundan ug milyonmilyong sero.”

Unsang potensiyal nga kapasidad ang ikahatag niini sa utok? Ang astronomong si Carl Sagan miingon nga ang utok sa tawo makahipos ug impormasyon nga “makapunog duolan sa bayente ka milyong mga tomo, nga sama ka daghan sa kinadak-ang mga librarya sa kalibotan.” Ang awtor nga si George Leonard mipadayon pa, nga miingon: “Tingali, sa pagkatinuod, kami karon makapahayag ug usa ka di-katuohang teoriya: Ang kinatayuktokan mamugnaong kapasidad sa utok tingali, sa pagkatinuod, walay-kinutoban.”

Busa, dili nato angay ikahibulong ang mosunod nga mga pulong: “Ang utok,” miingon ang biyologo sa molekula nga si James Watson, nga kaubang nakakaplag sa pisikal nga gambalay sa DNA, “mao ang labing komplikadong butang nga among nadiskobre sukad sa atong uniberso.” Ang neurologong si Richard Restak, nga maglagot kon itandi ang utok sa usa ka kompiyuter, miingon: “Ang pagkatalagsaon sa utok nagagikan sa kamatuoran nga walay bisan unsa diha sa nailhang uniberso ang kaamgid niana.”

Ang mga neurosiyentipiko nag-ingon nga sa atong presenteng gitas-on sa kinabuhi, kita nagagamit lamang ug gamayng bahin sa atong potensiyal nga katakos sa utok, nga duolan lamang sa 1/10,000, o 1/100 sa 1 porsiento, sumala sa usa ka banabana. Hunahunaa lang kini. Makataronganon ba nga hatagan kita ug usa ka utok nga may sama niana ka milagrosong mga posibilidad kon gimbut-an kini nga dili magamit sa bug-os? Dili ba makataronganon nga ang mga tawo, nga may katakos alang sa walay kataposang pagkakat-on, aktuwal nga gidesinyo nga mabuhing walay kataposan?

Kon tinuod kana, nganong kita matigulang? Unsay diperensiya? Ngano, human sa mga 70 o 80 ka tuig, nga kita mamatay, bisan pag ang atong mga lawas dayag nga gidesinyo nga mabuhing walay kataposan?

[Diagram sa panid 7]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ang Selula​—Usa ka Milagro nga Desinyo

Habolhabol sa Selula

Ang hapin nga nagakontrolar sa kon unsay mosulod ug mogula sa selula

Nucleus

Nakulong sa usa ka dobleng-habolhabol nga sudlanan, mao kini ang nagkontrolar nga sentro nga nagpalakaw sa buluhaton sa selula

Ribosomes

Mga gambalay nga niini gigama ang amino acid aron mahimong mga protina

Chromosomes

Nasulod niini ang selula sa DNA, ang henetikong pangatibuk-ang plano niini

Nucleolus

Ang dapit diin dinhi gamaon ang mga ribosome

Endoplasmic Reticulum

Mga pligo sa mga habolhabol nga nagpundo ug naghatod sa mga protina nga gihimo sa mga ribosome nga mitapot niini (ang ubang mga ribosome libreng naglutawlutaw sa selula)

Mitochondria

Mga sentro sa paggamag ATP, ang mga molekula nga naghatag ug enerhiya sa selula

Golgi Body

Usa ka grupo sa lapad nga mga membrane sac nga nagpundo ug nag-apod-apod sa mga protina nga hinimo sa selula

Centrioles

Kini nahimutang duol sa nucleus ug hinungdanon sa pagpadaghan sa selula