Ang Kapehong Ngiwngiw Duol sa Paril ni Hadrian

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRITANYA

USA ka nipis nga gabon ang nagpabilin tupong sa kahoy sa dihang ang nag-anam ka kusog nga makapahimuot nga honi mibuak sa kahilom sa kaadlawon. Mao pay pag-abot sa mga lalin sa ting-init sa amihanang Inglaterra aron idugang ang ilang mga honi niadtong pumoluyo didto nga mga blackbird ug mga thrush.

Gisubay nako ang nahugawag-dugta nga sapa nga nag-agos tali sa mga tampi nga gipat-akpat-akan ug mga primrose ug kahoyong mga biyoleta paingon sa karaang pinuy-anan sa kapehong ngiwngiw duol sa Paril ni Hadrian.a Ako nasayod nga mga usa ka milya ang gilay-on paibabaw sa sapa, siya diha sa duol sa punoan sa karaang kahoyng elmo, nga nagbantay sa iyang upat ka piso. Sila komportable ug luwas diha sa lungagon nga tuod sa patay nga kahoyng ash.

Ang ngiwngiw​—pagkakahibulongang linalang! Ang panan-aw niini magabii maoy usa ka gatos ka pilo nga mas hait kay sa iya sa mga tawo. Bisan pa sa naglubog nga kahayag sa bulan, ang ngiwngiw makasikop sa tukbonon niini. Ang mga mata sa tawo adunay mga selula nga gitawag ug mga cone nga nagbulag sa mga kolor ug mga selula nga gitawag ug mga rod nga nagtigom sa kahayag, apan ang mga mata sa ngiwngiw napuno sa mga rod nga adunay kemikal nga nailhang visual purple. Kini magbalhin sa kinahanapang bidlisiw sa kahayag ngadto sa usa ka kemikal nga signal nga magpahinabo sa langgam sa pagkakita ug hulagway, samtang ang mga tawo makakita lamang sa presensiya sa kahayag.

Ang mga ngiwngiw dili makaliso sa ilang mga mata diha sa mga suksokanan niini sama sa mahimo sa kadaghanang mga linalang. Ang kada mata dili maliso sama sa suga sa atubangan sa awto. Sa pagbawi, ang ngiwngiw​—tungod sa katingalahang mapasiboong liog​—makapaliso sa ulo niini labing menos 270 degrado aron makakita sa tanang direksiyon!

Gikaingon nga gikan sa batoganan niini nga 15 metros sa itaas sa kahoy, ang ngiwngiw makakita dili lamang sa usa ka ilaga kondili usab makadungog sa kanaas niini diha sa sagbot. Ang katingalahang katakos niini sa pagkadungog maoy gumikan sa pagkadesinyo sa mga dalunggan niini. Kon tan-awon nimo ang nawong sa usa ka ngiwngiw, makita nimo nga kini gilibotan sa tuskig bawog nga mga balhibo nga magtigom ug magpabalik sa mga sound wave ngadto sa mga dalunggan, nga nagpabanda sa tingog ngadto sa kinadak-ang mga tamboltambol sa dalunggan diha sa kalibotan sa kalanggaman. Ang mga dalunggan gipahimutang nga ibabaw ug diyutay sa usa, nga nagtugot sa ngiwngiw nga tukmang makatumong sa tingog.

Sa dihang makaplagan sa ngiwngiw ang iyang tukbonon​—pinaagi kaha sa panan-aw o sa tingog​—mosakdap dayon kini sa hilom. Ang lawas sa ngiwngiw gitabonan sa mga balhibo nga humok kaayo nga mapahilom ang tanang tingog. Bisan ang mga balhibo sa pako adunay lumoy nga mga tumoy aron mawagtang ang hinaguros kon maglupad. Sa mangiob nga gabii, ang mga tawo sa banika usahay mahadlok sa nag-amag nga dagway sa usa ka ngiwngiw nga misakdap nga ubos ubay sa dalan. Wala nila mahibaloi nga ang ngiwngiw moamag gumikan sa amag nga nabag-id ngadto sa mga balhibo niini gikan sa nag-amag nga agup-op nga nagtubo sa nadunot nga kahoy sa salag niini.

Mipadayon ako sa pagpaibabaw sa sapa ug sa wala madugay miabot sa baliko nga karaang tuod sa kahoy. Ang kainit sa buntag nagpagula sa usa sa mga piso ngadto sa entrada sa lungag aron mainitan sa handag nga mga bidlisiw sa adlaw samtang kini milapos sa dahonong atop sa ibabaw. Didto siya nagbatog, nga nagkipatkipat sa iyang mga mata diha sa mikanap nga kahayag sa adlaw​—usa ka makapahimuot nga talan-awon!

Nagtago sa laing bahin sa mga sanga sa ibabaw, ang tigulang nga kapehong ngiwngiw nagbatog uban sa iyang kapikas, nga nagsuhid sa tanang makita niya pinaagi sa hapit na mapiyong nga mga mata. Nasayod ako nga mainampingon siyang nagbantay sa iyang piso hangtod nga sila makaatiman na sa ilang kaugalingon ginamit ang kinaiyanhong kaalam nga gihatag kanila sa ilang Dakong Maglalalang.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 15]

Kortesiya sa English Heritage