Kita ba Gimbut-ang Daan sa Atong mga Gene?
“NAGTUO kita niadto nga anaa sa mga bituon ang atong kapalaran. Karon kita nahibalo, sa dakong bahin, nga ang atong kapalaran anaa sa atong mga gene.” Mao kini ang giingon ni James Watson, nga gikutlo sa sinugdanan sa librong Exploding the Gene Myth, ni Ruth Hubbard ug Elijah Wald. Apan, diha mismo sa ubos sa kinutlo ni Watson, si R. C. Lewontin, Steven Rose, ug Leon J. Kamin gikutlo nga nag-ingon: “Kami walay mahunahunaang bisan unsang sosyal nga paggawi sa tawo nga natukod diha sa atong mga gene sa paagi nga kini dili maumol sa sosyal nga mga kahimtang.”
Ang putos sa hapin nianang libroha nagsumaryo sa pipila sa unod niini ug nagbukas uban sa hinungdanong pangutana, “Nakuha ba gikan sa gene ang paggawi sa tawo?” Sa laing pagkasulti, ang tawhanong paggawi bug-os ba nga natino sa mga gene nga nagapasa sa napanunod nga biolohikal nga mga kinaiyahan ug mga hiyas sa organismo? Dalawaton ba ang usa ka imoral nga paggawi sa katarongan nga kini nakuha gikan sa gene? Ang mga kriminal ba pakiglabotan ingong mga biktima sa ilang genetikanhon nga kodigo, nga makapangangkon nga walay tulubagon tungod sa daang-kiling sa gene?
Dili ikalimod nga ang mga siyentipiko nakahimog daghang maayong mga kaplag niining sigloha. Lakip niining mga kaplag mao ang katingalahang DNA, ang gitawag nga blueprint sa atong genetikanhong pagkagama. Ang impormasyong nabatonan sa genetikanhong kodigo nakapukawg kaikag sa mga siyentipiko ug dili-siyentipiko. Unsa man gayoy nadiskobrehan sa panukiduki sa natad sa genetika? Sa unsang paagi ang mga nakaplagan gigamit sa pagpaluyo sa modernong doktrina bahin sa naprograma nang daan o gimbut-ang daan?
Komosta ang Bahin sa Pagluib sa Kapikas ug Homoseksuwalidad?
Sumala sa usa ka artikulo nga gipatik sa The Australian, ang pipila ka panukiduki labot sa gene nangangkon nga ang “pagluib sa kapikas malagmit anaa sa atong mga gene. . . . Mopatim-aw nga ang atong malimbongong mga kasingkasing gimbut-ang daan nga maingon niana.” Hunahunaa lang ang kadaot nga mosangpot niini nga tinamdan diha sa mga kaminyoon ug mga pamilya pinaagi sa pagmugnag lutsanan alang kang bisan kinsa nga buot mangangkon nga walay tulubagon sa mahilayong estilo-sa-kinabuhi!
Mahitungod sa homoseksuwalidad, ang magasing Newsweek adunay ulohan sa balita nga “Dala ba sa Pagkatawo o sa Pagkamatuto?” Ang artikulo nag-ingon: “Ang siyensiya ug sikyatriya naningkamot sa pagsabot sa bag-ong panukiduki nga nagsugyot nga ang homoseksuwalidad tingali maoy butang labot sa mga gene, dili gumikan sa pagkamatuto sa ginikanan. . . . Diha sa homoseksuwal nga komunidad mismo, daghan ang nahinangop sa timaan nga ang pagkahomoseksuwal nagsugod diha sa mga chromosome.”
Unya gikutlo sa artikulo si Dr. Richard Pillard, kinsa miingon: “Kon ang tendensiya sa pagkagusto nga mahimong lalaki o babaye matino pinaagi sa gene, kini nagkahulogang, ‘Dili kini sayop, ug dili kini imong sayop.’” Dugang nagpalig-on niining “dili sayop” nga argumento, si Frederick Whitam, usa ka tigpanukiduki labot sa homoseksuwalidad, nag-ingon nga “tendensiya sa mga tawo, sa dihang sultihan nga ang homoseksuwalidad maoy dala sa pagkatawo, sa pagginhawa ug luag. Kini nagpahuwas sa mga pamilya ug sa mga homoseksuwal sa pagbating sad-an. Kini nagkahulogan usab nga ang katilingban dili angay mabalaka sa mga butang sama sa homoseksuwal nga mga magtutudlo.”
Usahay, ang gitawag nga ebidensiya nga ang mga tendensiya sa pagkahomoseksuwal ginatino sa atong mga gene gipresentar sa palaumagian sa balita ingong tinuod ug tino na inay usa ka posibilidad ug dili pa tino.
Gitamay sa magasing New Statesman & Society ang mga pagdayeg nga gihatag sa pagtaho labot sa kaplag: “Ang mahingangha nga magbabasa hayan dili-makamatikod sa pagkakulang sa tinuod pisikal nga ebidensiya—o, sa pagkamatuod, sa bug-os nga kawalay basehanan sa siyentipikanhon makauulaw [makapakurat] nga pangangkon nga ang pagkamahilayon ‘nabutang na diha sa kodigo sa mga gene sa lalaki ug napatik na diha sa utok sa lalaki.’” Diha sa ilang librong Cracking the Code, si David Suzuki ug Joseph Levine midugang sa ilang kabalaka bahin sa karong bag-ong panukiduki sa genetika: “Samtang posibleng ikapangatarongan nga ang mga gene nagaapektar sa paggawi sa katibuk-ang paagi, lahi gayod nga butang ang pagpakita nga ang usa ka espesipikong gene—o parisan sa mga gene, o bisan daghang gene—aktuwal nga nagakontrolar sa espesipikong mga detalye sa mga reaksiyon sa mga hayop sa palibot niini. Niining puntoha, makataronganong mangutana kon may nakadiskobre ba, sa bug-os molekular nga paagi sa pagkakaplag ug pagbag-o, sa bisan unsang lugas sa DNA nga masayrang daan nga nagaapektar sa espesipikong mga paggawi.”
Mga Gene sa Alkoholismo ug Kriminalidad
Ang pagtuon labot sa alkoholismo nakapukaw ug kaikag sa mga tigpanukiduki sa gene sa daghang katuigan. Ang uban nangangkon nga ang mga pagtuon nagpakita nga ang pagkaaduna o kakulang sa pipila ka gene maoy responsable sa alkoholismo. Pananglitan, ang The New England Journal of Medicine nagtaho sa 1988 nga “sulod sa nangaging dekada, tulo ka lahi nga mga panukiduki nakapatungha ug tinong ebidensiya nga ang alkoholismo maoy usa ka paggawi nga mapanunod.”
Apan, gihagit karon sa ubang mga espesyalista sa natad sa pagkagiyan ang hunahuna nga ang alkoholismo maimpluwensiyahan sa dakong bahin sa biolohikal nga mga butang. Usa ka taho sa The Boston Globe sa Abril 9, 1996, nag-ingon: “Wala gayoy gene sa alkoholismo ang makita, ug ang ubang mga tigpanukiduki midawat nga ang dakong kalagmitan nga makita tingali nila mao ang maluyahon nga gene nga nagtugot sa ubang mga tawo sa pag-inom ug sobra ka daghan nga dili mahubog—usa ka paggawi nga nagpahilig-daan kanila sa alkoholismo.”
Ang The New York Times nagtaho bahin sa komperensiya sa University of Maryland nga nag-ulohang “Ang Kahulogan ug Kahinungdanon sa Panukiduki Labot sa mga Gene ug sa Kriminal nga Gawi.” Ang ideya bahin sa usa ka kriminal nga gene yano nga madanihon. Daghang komentarista daw maikagon kaayo sa pagsuportar sa kiling. Usa ka magsusulat sa siyensiya sa The New York Times Magazine miingon nga ang pagkadaotan tingali “natisok na diha sa nagsalapid nga mga chromosome nga ginapasa sa atong mga ginikanan panahon sa pagsamkon.” Usa ka artikulo sa The New York Times nagtaho nga ang kanunayng paghisgot labot sa gene sa kriminalidad nakamugnag impresyon nga ang krimen adunay “usa ka komon nga sinugdanan—usa ka abnormalidad sa utok.”
Si Jerome Kagan, usa ka sikolohista sa Harvard, nagtagna nga moabot ang panahon nga makita diha sa mga pagtuki sa mga gene ang kabataan nga may tendensiya sa kapintasan. Ang ubang mga tawo nagsugyot nga tingali may paglaom pa nga makontrolar ang krimen pinaagi sa biolohikanhong pagmaniobra imbes pinaagi sa sosyal nga pagreporma.
Ang pinulongan nga gigamit sa mga taho labot niining mga pangagpas bahin sa genetikanhong basehanan sa paggawi sagad hanap ug dili-tino. Ang librong Exploding the Gene Myth naghisgot bahin sa usa ka pagtuon ni Lincoln Eaves, usa ka behavioral geneticist, nga nag-ingon nga nakakita siya ug ebidensiya nga nalangkit ang gene sa depresyon. Human nakatuon sa mga babaye nga giisip nga kiling sa depresyon, si Eaves “nagsugyot nga ang magul-anong panglantaw ug batasan [sa babaye] hayan naghimo sa maong wala-tuyoang kaguol nga mas dakog kalagmitang motungha.” Unsa kining “wala-tuyoang kaguol”? Ang mga babaye nga gitun-an nakaagi ug “paglugos, pag-atake, o pagkapahawa gikan sa ilang mga trabaho.” Busa ang depresyon ba maoy hinungdan niining mapait nga kasinatian? “Unsang matanga sa pangatarongan kana?” nagpadayon ang libro. “Ang mga babaye nakaagi ug paglugos, pag-atake, o pagkapahawa gikan sa ilang mga trabaho, ug sila nagmagul-anon. Kon mas daghang masakit nga kasinatian ang ilang maagoman, mas dukot pa ang depresyon. . . . Mas mapuslanon pang pangitaon ang genetikanhong koneksiyon kon nakaplagan pa niya [Eaves] nga ang depresyon wala malangkit sa bisan unsang kasinatian sa kinabuhi.”
Kanang mao gihapong basahona nag-ingon nga kining mga sugilanona maoy “kasagaran sa labing bag-ong pagtaho labot sa [paggawi nga] nakuha gikan sa gene, sa palaumagian sa balita alang sa masa ug sa mga basahong siyentipikanhon. Nasudlan kini ug sarisaring makaiikag nga mga kamatuoran, walay-kalig-onan nga mga panaghap, ug walay basehanan nga mga paghingapin sa kahinungdanon sa mga gene diha sa atong mga kinabuhi. Ang nangibabaw nga butang labot sa kadaghanan sa mga sinulat labot niini mao ang kahanap niini.” Kini nagpadayon: “Adunay dakong kalainan tali sa paglangkit sa gene uban sa mga kahimtang nga nagsunod sa sumbanan sa balaod ni Mendel labot sa pagkamapanunod ug sa paggamit ug panaghap nga anaa sa gene ang ‘mga tendensiya’ sa pagpatin-aw sa grabeng mga sakit sama sa kanser o taas nga presyon sa dugo. Ang mga siyentipiko dugang pa nga mihimog konklusyon sa dihang misugyot sila nga makatabang ang mga panukiduki sa gene sa pagpatin-aw sa tawhanong mga paggawi.”
Hinunoa, sumala sa tanan nga nag-una, ang sagad nga gipatugbaw nga mga pangutana nagpabilin gihapon: Nganong may mga panahon nga kita makakitag kausaban sa mga sumbanan sa paggawi nga nanungha sa atong mga kinabuhi? Ug unsay atong gahom sa ingon niini nga mga kahimtang? Sa unsang paagi atong magamhan ug makontrolar ang atong mga kinabuhi? Ang sunod nga artikulo hayan makatabang sa pagtaganag pipila ka tubag niining mga pangutanaha.
[Kahon/Hulagway sa panid 6]
Pagtambal Pinaagig Gene—Natuman ba ang mga Pagdahom?
Komosta ang bahin sa pagtambal pinaagig gene—pag-indiyeksiyon ug makabulong nga mga gene diha sa mga pasyente aron maayo sila sa dala sa pagkatawo nga genetikanhong mga sakit? Ang mga siyentipiko dagko kaayog mga pagdahom sa pipila ka tuig nga miagi. “Hustong panahon na ba kini sa pagsugod sa pagtambal pinaagig gene?” nangutana ang The Economist sa Disyembre 16, 1995, nga nag-ingon: “Kon hukman sumala sa ginapahayag sa mga doktor sa publiko labot niini, ug sa dakong pagpasiugda sa prensa, tingali mao kanay imong hunahuna. Apan ang usa ka pundok sa tinamod nga mga eksperto sa siyensiya sa Amerika wala magkauyon. Napulog-upat ka inilang mga siyentipiko gipangutana ni Harold Varmus, ang pangulo sa National Institutes of Health (NIH), sa pag-analisar sa natad sa pagtambal pinaagig gene. Human sa pito ka bulan nga pagpalandong sila miingon diha sa usa ka taho nga gipatik sa miaging semana nga, bisag daw maayong palaaboton ang pagtambal pinaagig gene, ang mga nalampos niini sa pagkakaron ‘gipasobrahan.’” Dihay gihimong pagsusi nga naglangkit sa 597 ka pasyente nga nag-antos sa kakulag adenosine deaminase (ADA) o sa usa sa daghan pang ubang mga sakit nga gituohan nga maayo nga matambalan pinaagi sa pagdugang ug langyawng mga gene. “Sumala sa pundok,” nag-ingon ang The Economist, “walay bisan usa sa mga pasyente ang dayag nga naayo sa pagpakigbahin sa maong pagsulay.”
[Mga hulagway sa panid 7]
Bisan pa sa gipangangkon sa pipila bahin sa genetikanhong pagkahilig-daan, ang mga tawo makapili kon unsay ilang paglihok