Kinsay Angayng Mohukom sa Gidak-on sa Pamilya?

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRAZIL

NGA tulo lamang ka adlaw ang edad, ang batang lalaki giabandonar sulod sa puyong plastik sa usa ka estasyonan sa tren. Apan usa ka Brazilianhong mantalaan miingon nga daghang pamilya mitanyag sa pagsagop sa bata.

Bisan pag talagsaon kanang linaing matang sa hitabo, ang gidaghanon sa wala-magustohi ug giabandonar nga mga bata sa tibuok kalibotan nagdaghan. Ang responsableng pagkaginikanan kasagaran kaayo nga kulang. Kontrasepsiyon o pugong-pagpanganak ba ang solusyon? Daotan ba ang pagplano sa gidak-on sa kaugalingong pamilya?

Sumala sa World Health Organization, mga 50 porsiyento sa mga pagmabdos sa tibuok kalibotan maoy wala planoha. Kasagarang ang usa ka pagmabdos dili lamang kay wala planoha apan wala usab magustohi.

Daghan ang magtinguha sa paglikay nga mamabdos, tingali tungod sa mga suliran sa panglawas, sa puy-anan, o sa panarbaho. Busa, ang pugong-pagpanganak nga mga metodo, sama sa mga pildora sa pagpugong sa pagpanganak o mga condom, kasagaran na. Ang pagtaktak sa gimabdos ug pagpabaog gigamit usab nga mga paagi sa pagpugong sa pagpanganak. Mahitungod sa pagtaktak sa gimabdos sa Brazil, ang mantalaang O Estado de S. Paulo nagtaho: “Ang World Health Organization nagbanabana nga kada tuig 5 ka milyon sa 13 ka milyong babaye nga mamabdos sa Brazil sa sekreto maglaglag sa gimabdos.” Usab, ang magasing Time nagtaho nga 71 porsiyento sa Brazilianong kababayen-an sa edad nga manganak nga may kapikas nagagamit sa pugong sa pagpanganak. Kanila, 41 porsiyento nagagamit sa pildora ug 44 porsiyento ang nagpabaog.

Usa ka surbi nagpadayag nga 75 porsiyento sa mga Braziliano naghunahuna nga kinahanglan ang pagplano sa gidaghanon sa mga anak. Ang uban nagsalikway sa pagplano sa pamilya tungod sa pagtuo sa kapalaran o tungod sa paghunahuna nga kabubut-on sa Diyos nga ang usa ka pamilya kinahanglang magbaton ‘ug daghang anak sumala sa ihatag sa Diyos.’ Kinsay angayng mohukom sa gidak-on sa pamilya​—ang magtiayon o ang nasodnon o relihiyosong intereses?

Pagpugong sa Pagpanganak—Nganong Lantugionon?

Bisan pag nagtugot sa rhythm method o paaging sumala sa binulan sa babaye, ang Iglesya Romana Katolika, ang kinadak-ang relihiyon sa Brazil, maoy supak sa mga paagi sa pagpugong sa pagpanganak, bisan kon kana makataktak sa gimabdos o dili. Miingon si Papa Paulo VI: “Ang matag buhat sa magtiayon [kinahanglang] maabli aron ikapasa ang kinabuhi.” Si Papa Juan Paulo II miingon: “Ang pugong sa pagpanganak, kon hukman nga dili madapigon, supak kaayo sa kasugoan nga kini dili gayod, sa bisan unsang katarongan, ipakamatarong.” Ingong resulta, daghang Katoliko magpanuko sa pagpaigoigo sa gidak-on sa ilang pamilya, kay nag-isip nga sala ang pugong sa pagpanganak.

Sa laing bahin, ang medikal nga magasing Lancet nagpahayag: “Milyonmilyon ang magkinabuhing walay-edukasyon, walay-trabaho, kulang ug puy-anan ug dili makapahimulos sa labing paninugdang mga serbisyo sa panglawas, buhat-sa-kaluoy ug panghinlo, ug ang di-mapugngang pag-uswag sa populasyon maoy usa ka dakong hinungdan.” Busa, kay nahadlok sa sobrang mga tawo ug sa kakabos, ang pila ka kagamhanan nagdasig sa pagplano sa pamilya, bisan pa sa mga pagtutol sa simbahan. Pananglitan, “ang Costa Rica nagkunhod sa aberids nga gidaghanon sa mga anak [matag pamilya] gikan sa 7 ngadto sa 3,” matod sa biologo nga si Paul Ehrlich.

Ang basahon sa HK nga Facts for Life​—A Communication Challenge nag-ingon: “Human makaanak ug upat ang usa ka babaye, ang dugang nga pagmabdos magpahinabog dagkong mga risgo sa kinabuhi ug panglawas sa inahan ug bata. Ilabina kon ang kal-ang sa nangaging mga pagpanganak dili kapin sa duha ka tuig, ang lawas sa babaye dali kaayong kapoyon tungod sa nagbalikbalik nga pagmabdos, pagpanganak, pagpatutoy, ug pag-atiman sa mga bata.”

Ang dagkong mga pamilya kasagaran gihapon sa dapit nga daghang bata ang mamatay, ilabina sa kabanikanhan sa Aprika, Asia, ug Latin Amerika. Ngano? Daghan ang dili sinati sa mga paagi sa pagpugong sa pagpanganak. Usa ka hinungdan diha sa pipila ka dapit tingali mao nga, sumala sa giingon sa usa ka magbabalaod, “giisip gihapon sa usa ka lalaki nga siya tinuod nga lalaki lamang kon iyang mapamabdosan ang iyang asawa kada tuig.” Ang Jornal da Tarde naghisgot sa laing posibleng hinungdan, ilabina gikan sa punto de bista sa babaye: “Ang mga bata maoy usa sa talagsaong mga tuboran sa ilang kalipay ug maghatag sa pagbati sa personal nga katagbawan.” Usab, si Paulo Nogueira Neto, kanhi sekretaryo sa kalikopan sa Brazil, miingon: “Ang usa ka anak maoy seguridad sa mga kabos sa ilang pagkatigulang.”

Kon Unsay Giingon sa Bibliya

Nahibalo ka ba nga gitugyan sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya, sa bana ug asawa ang paghukom sa gidak-on sa pamilya? Gipadayag usab niini nga ang kaminyoon maoy angay, kon kana maoy alang sa pagsanay o pagpakitag pagmahal pinaagi sa madungganong seksuwal nga relasyon.​—1 Corinto 7:3-5; Hebreohanon 13:4.

Apan wala ba magsugo ang Diyos kang Adan ug Eva sa Paraiso nga “magmabungahon ug magdaghan ug pun-a ang yuta”? (Genesis 1:28) Oo, apan ang Bibliya wala magpadayag nga kita nailalom sa samang sugo karong adlawa. Ang manunulat nga si Ricardo Lezcano mipunting: “Morag may panagsumpaki nga ipadapat ngadto sa [bilyonbilyong] mga tawo ang samang sugo nga gipadapat ngadto sa duha lamang ka molupyo sa planeta.” Bisan kon ang desisyon mao nga dili gayod manganak, kini personal nga desisyon nga pagatahoron.

Makaiikag, ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon nga ang panud-ong sa mga Saksi ni Jehova maoy binase sa Bibliya. Nag-ingon kini: “Gawas sa pugong sa pagpanganak, nga gitugyan nila ngadto sa desisyon mismo sa magtiayon, ang ilang moralidad sa panagtiayon ug seksuwal may pagkaestrikto.” Nagdugang kini: “Giisip nila ang Bibliya ingong ilang bugtong tinubdan sa pagtuo ug lagda sa pamatasan.”

Maayo ba ang tanang paagi sa paglimite sa gidak-on sa pamilya? Dili. Sanglit sagrado ang kinabuhi, ang Balaod sa Diyos ngadto sa Israel milagda nga ang usang magpahinabo sa pagkataktak sa gimabdos pagaisipong mamumuno. (Exodo 20:13; 21:22, 23) Sa kahimtang sa pagpabaog, sama sa vasectomy, ang desisyon maoy sumala sa personal nga konsensiya, sanglit kini wala hisgoting direkta sa Bibliya. “Ang matag usa magapas-an sa iyang kaugalingong luwan.” (Galacia 6:5)a Ug kay adunay lainlaing mga paagi sa pagpugong sa pagpanganak, ang medikal nga giya makatabang sa usa ka magtiayon sa paghukom kon buot nilang mogamit sa usa ka linaing paagi o dili ba.

Himoa ang mga Desisyon nga Imong Madala

Dili tanang butang sa kinabuhi ang mahimong planohon. Apan mopalit ka bag usa ka kotse o balay nga dili palandongon nga seryoso kon unsay nalangkit? Ang usa ka kotse o usa ka balay ikabaligya pag-usab, apan ang mga anak dili ikauli. Nan, kon magplano nga mamabdos dili ba angayng palandongon ang katakos sa bana ug asawa sa pagtagana sa mga kinahanglanon sa kinabuhi?

Tinuod, dili nato gustong ang atong pamilya mahimong kulang sa sustansiya, ni buot natong mahimong pabug-at sa uban. (1 Timoteo 5:8) Sa samang panahon, gawas pa sa pagkaon ug puy-anan, ang mga anak nagkinahanglag edukasyon, moral nga mga prinsipyo, ug gugma.

Gawas pa sa pagtulotimbang kon unsay gikinahanglan kon bahin sa trabaho, salapi, ug pailob, ang panglawas sa asawa kinahanglang tagdon. Ang maalamong pag-eskedyul ug panahon sa mga pagmabdos magaluwas sa mga kinabuhi ug magapauswag sa maayong panglawas. Ang Facts for Life nag-ingon: “Usa sa labing epektibong mga paagi nga mamenosan ang mga kapeligrohan sa pagmabdos ug pagpanganak alang sa inahan ug bata mao ang pagplano sa eskedyul sa mga pagpanganak. Ang mga risgo sa pagpanganak labing dako sa dihang ang mahimong-inahan maoy ubos sa 18 o kapin sa 35, o namabdos nag kaupat o labaw pa sa nangagi, o sa dihang adunay kal-ang nga walay duha ka tuig sukad sa ulahing pagpanganak.”

Ang mga magtiayon nga naghunahunang makabaton ug mga anak angay nga maghunahuna nga, sumala sa gitagna sa Bibliya, kita gilibotan sa kalibotan nga punog krimen, kagutmanan, gubat, ug kawalay-kasegurohan sa panginabuhi. (Mateo 24:3-12; 2 Timoteo 3:1-5, 13; Pinadayag 6:5, 6) Ang tiunayng gugma alang sa mga anak motabang sa mga magtiayon nga mahimong realistiko bahin sa kalibotan nga atong gipuy-an, kay nag-ila nga ang pagmatuto ug mga anak maoy lisod nga tahas sa atong panahon. Busa inay nga mamahala lamang ug magbatog mga anak kutob sa motungha kay naglaom nga ang tanan mosangpot nga maayo, daghan mopalabi sa pagdesisyon sa gidak-on unya sa ilang pamilya aron ang ilang mga anak magtagamtam ug dakodakong kalipay ug kasegurohan.

Gawas sa pagtabang kanato sa paghimog maalamong mga desisyon sa pamilyahanong mga butang, ang Pulong sa Diyos naghatag kanatog lig-ong paglaom alang sa umaabot. Gipakita sa Bibliya nga katuyoan sa Maglalalang nga ang mga tawo mabuhing walay kataposan nga malinawon ug malipayon sa paraisong yuta. Sa paghimo niini, sa dili na madugay laglagon sa Diyos kining tuman-kadaotang sistema sa mga butang. Unya, sa matarong nga bag-ong kalibotan nga walay kakabos ug sobrang tawo, ang mga anak dili na gayod ilabay tungod kay wala magustohi.​—Isaias 45:18; 65:17, 20-25; Mateo 6:9, 10.

Tin-aw, ang pagkamahunahunaon sa usag usa ug sa mga anak, ingon man ang timbang nga panud-ong bahin sa pagsanay, motabang sa usa ka magtiayon sa paghukom sa gidak-on sa ilang pamilya. Inay mamahala lamang, sa mainampoon angay nga ilang tinguhaon ang pagtultol sa Diyos. “Ang panalangin ni Jehova​—kana maoy magapadato, ug dili siya modugang ug kasakit niana.”​—Proverbio 10:22.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 12]

Milyonmilyong bata ang giabandonar

[Hulagway sa panid 13]

Ang mga bata nagkinahanglag mahigugmaong pag-atiman