Pag-usap-usap Padulong sa Ilang Kaalaotan
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA INDIA
ANG makaiikag nga mga garay sa radyo magdasig sa mga tawo sa paggamit niini. Gipasiugda kini sa mga bituon sa puting tabil diha sa TV, mga magasin, ug mga anunsiyo sa mantalaan ingon nga butang motultol sa kulbahinam, madungganong pagkinabuhi. Apan ang gagming nga mga pinatik nagpasidaan nga ang paggamit sa produkto makadaot sa imong panglawas. Unsa ba kini? Usa ka makagiyan ug makadaot nga substansiyang nailhang pan o mama.
Ang pan o mama gigamit sa Asia—nga kaylap kaayo sa India. Sa naandang dagway niini, gilangkoban kini sa sinakot nga dinugmok nga bunga, tabako, ug ubang mga sangkap nga makapalami. Ang tabako ug ang bunga maoy makapagiyan sa pan. Ibutang kini sa dahon sa bunga nga gipahiran ug apog ug catechu, usa ka medisinal nga produkto sa tanom. Ang dahon pil-on aron matakpan ang gisulod, ug unya ang tibuok nga pinutos ibutang sa baba. Ang bantog nga matang gitawag ug pan masala, nga ang samang mga sangkap gisakot nga inuga na ug giputos sa gagming nga mga sudlanan nga sayong madala ug magamit sa bisan unsang oras.
Ang pag-usap madugaydugay ug magpatunghag daghang laway, nga kinahanglang iluwa panapanahon. Kadaghanang balay diin bantog ang pan o mama dunay luwaanan, apan sa gawas sa balay ang dalan o paril mahimong luwaanan. Kini ang hinungdan sa pulahong mga mantsa nga makita sa mga hagdanan ug mga koridor sa daghang tinukod sa India.
Sumala sa usa ka pagtuon sa Tata Institute of Fundamental Research, 10 porsiyento sa bag-ong mga kaso sa kanser sa India matag tuig maoy kanser sa baba—nga halos doble sa aberids sa kalibotan. Si Dr. R. Gunaseelan, usa ka siruhano sa baba ug nawong, miduyog sa mga siruhano sa tibuok India sa pagpasangil ilabina sa pagmama. Siya nag-ingon diha sa Indian Express: “Ang tanang matang sa mama makadaot sa baba.” Mipahayag siya nga ang mama “tino nga mosangpot sa kanser sa baba” ug nga “ang pag-usap niana maoy samag pagtinguhag mga kadaot sa nawong.” Busa, ang pagmama mahimong magpasabot sa pag-usap-usap padulong sa kaalaotan.
[Hulagway sa panid 31]
Diyes porsiyento sa bag-ong mga kaso sa kanser sa India maoy kanser sa baba
[Credit Line]
Letrato sa WHO ni Eric Schwab