Pasayan—Kinaham nga Kalan-on Gikan sa Usa ka Punong?
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ECUADOR
OO, KINING kinaham nga kalan-on sa dagat nga nagustohan sa minilyon kasagarang naggikan sa usa ka punong. Apan, ang pumapalit lagmit wala mahibalo niini tungod kay ang gibuhi-sa-punong nga pasayan diyutay rag kalainan, kon aduna man, sa nabuhi-sa-dagat nga matang. Sa pagkatinuod, daghang punong sa pasayan sa Ecuador ang gipasanayan ug gagmay pang pasayan nga direktang gikuha gikan sa dagat.
Kining gagmay pang pasayan, nga dili molabaw sa tunga sa pulgada ang gitas-on, sudsoron diha sa lininyahag-bakhaw nga mga bukana ubay sa baybayon o sa mga lapyahan, sa mga mangingisda nga gitawag ug mga larvero. Dayon dad-on kini sila sa mga punong aron padak-on. Apan, dili igong pasayan ang ikatagana niining paagiha. Busa, daghang punong sa pasayan ang nagdepende sa mga sanayanan nga may modernong mga paagi sa aquaculture sa pagtagana ug gagmay pang pasayan alang sa ilang mga punong. Susihon nato pag-ayo kon sa unsang paagi nagalihok ang mga punong sa pasayan.
Pagduaw sa Sanayanan
Ang sanayanan nga among giduaw nahimutang sa usa ka matahom nga baybayon sa Pacific Coast. Ang usa ka sanayanan ug pasayan kinahanglang mahimutang duol sa dagat aron ikatagana ang mga panginahanglan sa makuti niining sistema sa pag-apod-apod ug tubig. Ang tubig gikan sa dagat bombahon, salaon, ug initon kon gikinahanglan, ug ipasulod sa lainlaing mga tangke didto sa sulod.
Gisugat kami sa usa ka mahigalaong grupo sa ordinaryog-sinina nga mga biologo sa dagat, mga teknisyan, ug ubang mga trabahador. Ang among unang giadtoan mao ang lawak diin modagko ang pasayan. Dinhi, ang dagko nang ihalas nga pasayan ibutang sa 17,000-litros nga mga tangke diin modagko ang mga pasayan. “Kining pasayana dili kaonon,” misaysay ang among giya. “Gisikop kini sila nga dagko na ug gidala dinhi aron mosanay.”
Ang estrikto nga eskedyul sa pagpasuga gisunod diha sa lawak diin modagko ang pasayan. Tali sa alas 3:00 s.h. ug tungang gabii—ang yugto sa pagpakigsanay—ang mga menos-ug-siga nga mga suga pagngon, ug ang mga trabahador mogamit ug mga plaslayt sa pagpangita sa mga baye nga andam nang mamihod. Ang mga baye sa Penaeus vannemei nga espisye sayon rang matiktikan, sanglit ang laki motaod ug usa ka pundok nga binhi sa gawas sa ilang tiyan. Sa dihang makita sa mga trabahador ang usa ka mabdos nga baye, kuhaon kini ug dad-on ngadto sa usa ka mas gamay, 260-litros nga tangkeng bidhanan.
Didto ang mabdos nga baye ibutang sa usa ka tungtonganan duol sa ibabaw sa usa ka pormag koniko nga tangke—usa ka baye matag tangke—hangtod kini mangitlog sa iyang 180,000 o kapin pang mga itlog. Samtang gipagawas ang mga itlog, kini sila mapertilisar inigkadapat sa pilitpilit nga tapok sa binhi. Human niana, ang mga itlog ug ang tubig paagason agi sa samag-embudo nga lubot sa tangkeng itloganan. Ang mga teknisyan molista sa gidaghanon sa itlog gikan sa matag pagpamihod.
Mga oras human sa pagkapusa sa itlog, ang mga larva ibalhin sa kontroladong gidaghanon ngadto sa nailhang mga tangkeng buhianan. Sama kinig dagkong mga palanggana, ug kini sila masudlag 11,000 ka litros nga tubig. Sulod sa mosunod nga 20 ngadto sa 25 ka adlaw, kining maong mga tangke magsilbing puy-anan sa nagadakong mga larva, nga mokaon sa mga lumotlumot ug uga nga kalan-on sa dagat.
Diin Modagko ang Pasayan
Ang pasayan, niining tungora gitawag ug postlarvae, ibalhin ngadto sa mga punong. Sa dihang atua na didto, ang gipapusa-sa-sanayanan nga pasayan ug ang ilang gipusa-dagat nga mga paryente makadawat ug samang pag-atiman. Ibutang kini sila sa gagmayng mga lanaw aron makontrolar ang ilang pagpasibo sa bag-ong temperatura ug lebel sa kaparat sa tubig. Human sa pipila ka adlaw, andam na kini sila alang sa mas dagkong mga punong. Kining hinimog-tawo nga mga punong maoy sikbit sa usa ka kanal nga pondohanan. Ang tubig regular nga bombahon gikan sa dagat o bukana ngadto niining kanala. Ang nait nga mga punong may gidak-ong gikan sa 12 ngadto sa 25 ka akre. Sulod sa tulo ngadto sa lima ka bulan, ang gagmay pang pasayan tugotan nga modagko niining maong mga punong.
Sulod sa yugto sa pagdako, ang lebel sa oksiheno diha sa tubig sa mga punong pagabantayan adlaw-adlaw. Dugang pa, ang gikusgon sa pagdako sa pasayan pagasusihon kada semana aron ipasibo ang programa sa pagpakaon. Himoon ang paningkamot sa pagmentinar sa pag-uswag sa timbang gikan sa 1 ngadto 2 ka gramos kada semana.
Panahon sa Pag-ani
Sa panahon sa pag-ani, samtang pahubsan ang punong, ang mga pasayan sudsoron o bombahon pagawas samtang sila nagkaduol sa pultahan sa punong. Unya, ang bag-ong naani nga pasayan hinawnawan ug tabonan ug yelo aron dad-on dayon sa planta nga empakehanan. Didto, gawas kon lain ang gusto sa tigpalit, ang mga ulo sa pasayan kuhaon, apan ang ilang mga ikog dili kuhaan ug tipaka. Ang pasayan hugasan ug lainlainon sumala sa gidak-on, nga human niana kini sila empakehon ug pakamigon aron ibiyahe, kasagaran diha sa lima-ka-libras nga mga kahon.
Busa sa sunod higayon nga mokaon ka ug pasayan, tingali mahinumdoman nimo nga kining kinaham nga kalan-on sa dagat lagmit gibuhi diha sa punong sa usa ka dapit sama sa Latin Amerika o Asia.
[Hulagway sa panid 24]
Gidak-on sa pasayan inig-ani
[Hulagway sa panid 24]
Mga mangingisda nga nanudsod sa gagmay pang mga pasayan
[Hulagway sa panid 25]
Mga tangkeng buhianan sulod sa sanayanan
[Hulagway sa panid 25]
Paglimpiyo sa pasayan diha sa planta nga empakehanan
[Hulagway sa panid 25]
Pag-empake sa pasayan sumala sa gidak-on