Unsay Nahitabo sa Kalingawan?

NGANONG ang karaang mga Romano, kinsa giingong nahidangat sa kinapungkayan sa ilang kultura, nakaako pagtan-aw sa pag-antos sa isigkatawo ingon nga kalingawan? “Ikapatin-aw lamang kini tungod sa pangandoy alang sa bag-o ug mas kusganong mga tigpagitik,” misulat si Gerhard Uhlhorn diha sa The Conflict of Christianity With Heathenism. “Kay natagbaw na sa tanang posibleng mga kalipayan, ang mga tawo nangitag . . . kaukyab nga dili na nila hikaplagan sa laing dapit.”

Daghang tawo karong adlawa nagpadayag ug susamang “pangandoy alang sa bag-o ug mas kusganong mga tigpagitik.” Itugot nato, dili tingali sila magtigom aron motan-aw ug literal nga pagpatay o kahilayan. Apan ang ilang piniling kalingawan magpadayag sa susamang pagkabuang bahin sa kabangisan ug sekso. Tagda ang pipila ka pananglitan.

Mga Pelikula. Sa katuigang bag-o pa ang mga tiggamag pelikula nagpasundayag sa “pagpalabi sa kahiwian,” nagpatuo ang kritiko sa sine nga si Michael Medved. “Ang mensahe sa paggamag pelikula,” siya midugang, “daw mao nga ang mga pagpasundayag sa kapintasan ug pagkabuangon takos sa ugdang pang pagtagad, sa mas dakong kinaiyanhong pagtahod, kay sa mga panlimbasog nga ipasa ang kahamili o pagkamaayo.”

Ang pagpakig-indig sa telebisyon mipugos sa mga tiggamag pelikula nga mobuhat sa hingaping butang aron sa pagdani sa mga tawo sa pagsulod sa sinehan. “Gikinahanglan nato ang mga pelikula nga epektibo kaayo, nga dunay bentaha, nga lahi sa tanang salida nga matan-aw sa mga tawo diha sa TV,” matod sa tsirman sa usa ka estudio sa pelikula. “Dili ingon nga komitido kami sa madugoon ug ngilngig ug [law-ay] nga sinultihan, apan kanay imong gikinahanglan karon sa pagpasundayag sa usa ka pelikula sa publiko.” Tinuoray, ang daghan dili na gani makurat sa labing dayag nga kabangisan diha sa pelikula. “Dili na mahingangha ang mga tawo sa special effects,” matod sa direktor sa pelikula nga si Alan J. Pakula. “Ang gidaghanon sa nangamatay miupat ka pilo, ang pagbuto gipauswagan ug megaton, ug sila nangabungol na niana. Naugmad nila ang kawalay-katagbawan sa mabangisong paukyab.”

Telebisyon. Ang dayag nga mga paghulagway sa seksuwal nga relasyon sa TV karon nagakakomon sa daghang bahin sa kalibotan, lakip ang Brazil, Uropa, ug Hapon. Ang kasarangang tigtan-awg-TV sa Amerika makahibalag ug mga 14,000 ka seksuwal nga mga paghisgot sa usa ka tuig. “Walay ilhanan nga mous-os ang seksuwal nga mga tema ug pagkadayag,” mitaho ang usa ka tem sa panukiduki. “Ang mga topikong gidili sa nangagi sama sa pag-unay, pagkasadista, ug bestialidad gipahimuslag maayo sa telebisyon sa oras nga ang tumatan-aw maoy labing daghan.”

Sumala sa librong Watching America, adunay usa ka metodo sa matinugotong kabuangan sa telebisyon. Nag-ingon kini: “Ang sekso ginadawat. . . . Kay nadiskobrehan sa mga telebisyon ug sa mga kompaniyang tiggamag pelikula nga ang mas daghang tumatan-aw ilang nagitik kay sa ilang napasuko, inanay nilang gipauswagan ang natagong-kagahom nga mahalin ang ilang produkto pinaagi sa pagtugot nga malapas ang dugang ug dugang gidiling butang sa labi pang dayag nga paagi.”

Mga Dula sa Video. Ang inosentehong panahon ni Pac-Man ug Donkey Kong miiway alang sa bag-ong panahon sa ngilngig sadistikong mga dula. Gibatbat ni Propesor Marsha Kinder kanang mga dulaa ingong “daotan pa kay sa TV o sa pelikula.” Nagpasa kini “sa mensahe nga ang bugtong paagi nga magamhanan maoy pinaagi sa kabangisan.”

Tungod sa publikong kabalaka, usa ka nangunang tiggama sa Tinipong Bansa nagagamit karon ug sistema sa paggrado sa mga dula sa video niini. Ang markang “MA-17”​—nga nagpailang ang “mature” o hamtong nga dula dili angay alang sa mga ubos sa 17 anyos​—mahimong maglakip ug grabeng kabangisan, seksuwal nga mga tema, ug kalaw-ayan. Bisan pa niana, nahadlok ang pipila nga ang “mature” nga grado makadugang lamang sa pandani sa usa ka dula. “Kon ako 15 anyos ug nakakitag markang MA-17,” matod sa usa ka batan-ong mahiligon sa dula, “kuhaon ko kanang dulaa bisan kon unsay mahitabo.”

Musika. Usa ka magasing nagtuki sa unod sa popular nga musika nangangkon nga sa kataposan sa 1995, 10 lamang sa 40 ka hawod nga mga album ang walay kalaw-ayan o mga paghisgot sa mga droga, kabangisan, o sekso. “Ang musika nga mapamatian sa mga tin-edyer makapahabol sa pagbati, nga daghan kanila nagpasiugda pag-ayo sa kaway-kapuslanan sa kinabuhi,” mitaho ang St. Louis Post-Dispatch. “Ang [musika] nga madanihon sa pipila ka tin-edyer nahupngan sa kasuko ug kaway-paglaom ug nagpasamot sa mga pagbati nga ang kalibotan ug ang tigpaminaw nagpadulong sa kalaglagan.”

Ang death metal, “grunge” rock, ug “gangsta” rap morag nagdayeg sa kabangisan. Ug sumala sa usa ka taho sa San Francisco Chronicle, “daghang tagasulod sa industriya nanagna nga ang labing kahadlokang mga grupo nagpadulong na sa itaas.” Ang mga himno bahin sa kasuko ug kamatayon nagkapopular na karon sa Australia, Hapon, ug Uropa. Tinuod, ang pipila ka banda naningkamot nga mogamit ug mas lumong mensahe. Bisan pa niana, ang Chronicle nag-ingon: “Ang ebidensiya nagpaila nga diyutay ra ang moangay sa pagkainosente.”

Mga Kompiyuter. Kini sila maoy bililhong mga kasangkapan nga daghag kapuslanan. Bisan pa niana, gigamit usab kini sa pipila aron ipahayag ang law-ayng mensahe. Pananglitan, ang magasing Maclean’s nagtaho nga kini naglakip sa “mga letrato ug sinulat bahin sa tanang ulohan gikan sa katingad-anang mga anting-anting ngadto sa pagpamampam ngadto sa pedophilia​—mensahe nga makapakurat sa daghang hamtong, unsa pa kayha sa ilang mga anak.”

Balasahon. Daghang popular nga mga libro ang punog sekso ug kabangisan. Usa ka bag-ong uso sa Tinipong Bansa ug Canada mao ang gitawag ug “shock fiction”​—ngilngig nga mga sugilanon nga gipunting sa mga batan-on nga ingon ka bata sa otso anyos. Si Diana West, nga nagsulat diha sa New York Teacher, nangangkon nga kining mga libroha “nagwagtang sa pagbati sa mga bata pa kaayo, nagpasusot sa katakos sa kaisipan sa dili pa gani kini magsugod.”

Daghang komiks nga gipatik sa Hong Kong, Hapon, ug Tinipong Bansa naghisgot sa “grabe ug mabangisong mga tema bahin sa gubat, kanibalismo, pagpiang, satanismo, panglugos, ug kalaw-ayan,” mitaho ang usa ka pagtuon sa National Coalition on Television Violence (NCTV). “Makapakurat ang kagrabe sa kabangisan ug sa daotang kasayoran bahin sa sekso niining mga magasina,” matod ni Dr. Thomas Radecki, direktor sa panukiduki sa NCTV. “Kini nagpadayag nga atong gitugotan nga kita mahimong dili gayod mabination.”

Gikinahanglan nga Magbantay

Tin-aw, sa kalibotan karong adlawa adunay kaikag sa sekso ug kabangisan, ug gibanaag kini diha sa industriya sa kalingawan. Ang kahimtang maoy susama sa gibatbat sa Kristohanong apostol Pablo: “Nga nawad-an na sa tanang moral nga pagbati, ilang gitugyan ang ilang kaugalingon sa malaw-ayng panggawi sa pagbuhat sa tanang matang sa pagkadili-hinlo uban ang pagkadalo.” (Efeso 4:19) Nga may maayong katarongan daghan karong adlawa ang nagapangitag maayong butang. Ikaw ba? Kon mao, malipay kang mahibalo nga makakaplag kag maayong kalingawan, sumala sa ipakita sa mosunod nga artikulo.