Ang Telebisyon ba Nag-usab Kanimo?

USA ka “bintana sa kalibotan.” Ingon niana ang paghubit sa telebisyon. Diha sa librong Tube of Plenty​—The Evolution of American Television, ang awtor nga si Erik Barnouw miingon nga sa sayong mga tuig sa 1960, “alang sa kadaghanan [ang telebisyon] nahimong ilang bintana sa kalibotan. Ang talan-awon nga ginapakita niini daw mao ang kalibotan. Ilang gisaligan ang katinuod ug kakompleto niini.”

Apan, ang ordinaryong bintana dili makapili sa talan-awon nga ipakita niini kanimo; dili kini makapaangay sa kahayagon ni sa anggulo sa talan-awon; ni makausab kini dayon sa talan-awon sa paghawid sa imong interes. Ang TV makahimo niini. Kining mga butanga dakog epekto sa paghulma sa imong pagbati ug mga konklusyon labot sa imong gitan-aw, apan kini sila gikontrolar sa mga tawong nagmugna sa mga salida sa TV. Bisag ang labing way-gipihigan nga balita ug dokumentaryo mahimong maniobrahon, bisan kon wala tuyoa.a

Hawod nga Tighaylo

Hinunoa, kasagarang ang mga tawong nagkontrolar sa telebisyon gustong moimpluwensiya sa mga tumatan-aw. Sa komersiyal nga mga paanunsiyo, pananglitan, halos libre gayod sila paggamit sa tanang matang sa madanihong gimik aron mabihag ka nga mopalit. Kolor. Musika. Matahom nga mga tawo. Pagpukaw sa gana sa sekso. Maanindot nga mga dapit. Daghan silag mga paagi, ug batid sila sa paggamit niini.

Ang usa ka ehekutibo niadto sa mga paanunsiyo misulat labot sa iyang 15 ka tuig sa maong natad: “Nasayran ko nga posibleng mosulti pinaagi sa palumagian sa balita [sama sa TV] direkta sa mga ulo sa mga tawo ug unya, sama sa usa ka salamangkero sa kalibotan, magbilin ug mga hulagway sa sulod sa hunahuna nga motukmod sa mga tawo sa paghimo sa butang wala nila hunahunaang himoon.”

Nga ang telebisyon may dakong gahom diha sa mga tawo tataw na sa mga tuig sa 1950. Usa ka kompaniya sa lipstik nga mikitag $50,000 sa usa ka tuig misugod sa pagpaanunsiyo sa telebisyon sa T. B. Sa duha ka tuig, ang kita misulbong sa $4,500,000 sa usa ka tuig! Usa ka bangko kalit nga gidagsaan ug $15,000,000 ka mga deposito human nga nagpaanunsiyo kini diha sa usa ka programa sa TV nga popular sa mga babaye.

Karon, ang aberids nga Amerikano nagatan-aw ug 32,000 ka komersiyal nga mga paanunsiyo matag tuig. Maayong modani ang mga paanunsiyo sa emosyon. Si Mark Crispin Miller misulat sa Boxed In​—The Culture of TV: “Tinuod nga ginamaniobra kita sa atong ginatan-aw. Ang mga paanunsiyo nga nagasunop sa atong adlaw-adlaw nga kinabuhi way-hunong nga makaimpluwensiya kanato.” Kini nga pagmaniobra, midugang siya, “delikado tungod kay lisod kining matikdan, busa dili kini mapakyas hangtod makat-on kita sa pagmatikod niini.”

Apan ang telebisyon nagapamaligya labaw pa kay sa lipstik, politikanhong mga ideya, ug kultura lamang. Kini nagapamaligya usab ug moral​—o kaha kulang niini.

TV ug Pamatasan

Pipila lang ka tawo ang matingala sa kahibalo nga ang gawi sa sekso dugang ug dugang ginasalida sa Amerikanhong TV. Ang usa ka pagtuon nga gipatik sa 1989 diha sa Journalism Quarterly nakadiskobre nga diha sa 66 ka oras sa panahong kinadaghanang tumatan-aw sa mga salida sa TV, tanan-tanan 722 ka hitabo maylabot sa gawi sa sekso, gipasumbingay man, gihisgotan, o aktuwal nga gipakita. Ang mga pananglitan maoy gikan sa papukaw-sa-sekso nga pagromansa ngadto sa aktuwal nga pakigsekso, masturbasyon, homoseksuwalidad, ug pakigloon sa suod paryente. Ang aberids may 10.94 ka higayon matag oras!

Wala mag-inusara ang Tinipong Bansa niini. Ang Pranses nga mga salida sa TV nagalarawan ug dayag nga seksuwal nga sadismo. Ang mga pasundayag sa paghubo matan-aw sa Italyanong TV. Ang mga salida sa TV sa halawom-gabii sa Espanya nagpasundayag ug mabangis ug makapapukaw sa sekso nga pelikula. Taas kaayo ang listahan.

Ang kapintasan maoy laing matang sa imoralidad sa TV. Sa Tinipong Bansa, ang usa ka tigtuki sa TV alang sa magasing Time bag-o lang midayeg sa “makalilisang nga maayong pakatawa” diha sa mga salidang makahahadlok. Ang maong seryal nagpasundayag ug pagpunggot sa ulo, pagtadtad sa lawas, paglansang, ug pagkagisulod sa demonyo. Siyempre, daghang kapintasan sa TV dili sama ka ngilngig​—ug wala kaayo panumbalinga. Dihang gipasundayag sa Kasadpanhong telebisyon dili pa dugay sa hilit nga balangay sa Côte d’Ivoire, West Africa, ang usa ka nalibog nga tigulang lalaki nakapangutana: “Nganong ang mga puti kanunayng magdinunggabay, magpinosilay ug magsinukmagay?”

Siyempre, ang rason mao nga ang prodyuser sa salida sa telebisyon ug mga isponsor buot mohatag sa mga mananan-aw sa ilang gustong tan-awon. Ang kapintasan madanihon sa mga tumtan-aw. Maingon man usab ang sekso. Busa ang TV naghatag ug igong mga pasundayag niini​—apan dili sobra ka daghan dihadiha dayon, kay basig ngil-aran ang mga tumatan-aw. Ingon sa pagkasulat niana ni Donna McCrohan diha sa Prime Time, Our Time: “Ang kadaghanan sa mga salida nga daghag tumatan-aw magpatuyang kon bahin sa pagpamalikas, sa sekso, kapintasan, o maoy tema; unya, kon makaabot na sa limitasyon, wala na silay kuto-kuto niana hangtod maanad ang mga tawo. Ingong resulta, ang publiko andam na usab sa bag-ong limitasyon.”

Pananglitan, ang homoseksuwalidad niadto giisip nga saylo na “sa limitasyon” sa kon unsay giisip nga maayong kalagdaan sa telebisyon. Apan sa maanad na ang mga tumatan-aw niana, andam na silang modawat ug dugang pa. Ang usa ka Pranses nga magsusulat nangangkon: “Walay prodyuser ang mangahas sa pagpasundayag sa homoseksuwalidad ingong usa ka kalapasan karon . . . Hinunoa ang katilingban ug ang di-pagtugot niini ang katingad-anan.” Diha sa cable television sa Amerika, usa ka ‘drama sa bayot’ unang gipasalida diha sa 11 ka siyudad sa 1990. Ang maong programa nagpakita ug mga lalaki nga nagdulog sa kama. Ang prodyuser sa maong salida misulti sa magasing Newsweek nga ang maong mga esena gihimo sa mga bayot aron “makobalan ang mga tumatan-aw sa ingon ang mga tawo makaamgo nga kitang tanan managsama ra.”

Handurawan Batok Kamatuoran

Ang mga awtor sa usa ka pagtuon nga gitaho diha sa Journalism Quarterly miingon nga sanglit ang TV dili man mopakita sa mga sangpotanan sa dili angay nga sekso, ang “kanunayng pagpaulan ug mga papukaw sa gana sa sekso nga paghulagway” niini sama ra sa pagkaylap ug sayop nga impormasyon. Ilang gipunting ang usa ka pagtuon nga mihinapos nga ang mga drama sa TV ilabinang nagpakaylap niini nga mensahe: Ang sekso maoy alang sa di-minyo, ug walay matakdan ug sakit gikan niini.

Kini ba ang kalibotan nga imong nahibaloan? Sekso una pa sa kasal nga di-makapatunghag tin-edyer nga pagsabak o mga sakit nga napasa sa sekso? Homoseksuwalidad ug sekso nga duhay-sulab nga walay-kahadlok nga matakdan sa AIDS? Ang kabangisan ug pangdaot sa propidad nagpasundayag sa mga bida nga madaogon ug ang kontrabida naulawan​—apan ang duha sa katingalahan walay bun-og? Ang TV nagmugna ug kalibotan diin ang mga buhat sa makalilipay walay daotang mga sangpotanan. Ang mga balaod sa tanlag, moralidad, ug pagpugong sa kaugalingon giilisan na sa balaod sa dihadihang katagbawan.

Tin-aw, ang telebisyon dili “bintana sa kalibotan”​—labing menos sa dili tinuod nga kalibotan. Gani, ang usa ka bag-ong libro sa telebisyon gitawag nga The Unreality Industry. Ang mga magsusulat niini nangangkon nga ang TV “nahimong usa sa labing gamhanang puwersa sa atong mga kinabuhi. Ang resulta mao nga ang TV dili lamang nagabatbat kon unsa ang tinuod, apan mas hinungdanon ug makatugaw, ang TV nagwala sa mismong kalainan, sa mismong utlanan, sa tinuod ug di-tinuod.”

Kining mga pulonga daw makakurat pamation alang sa mga tawong naghunahuna nga sila dili madutlan sa impluwensiya sa telebisyon. ‘Dili ko motuo sa tanan nakong makita,’ mangatarongan ang uban. Tugotan ta, tingali dili kita mosalig sa TV. Apan ang mga eksperto nagpasidan nga kining awtomatiko nga matang sa pagduhaduha basin dili makapanalipod kanato sa malalangong paagi sa pagdula sa TV sa atong mga pagbati. Sumala sa pagkapahayag niana sa usa ka magsusulat: “Ang usa ka labing maayong lipat sa TV mao ang dili pag-angkon kon unsa ka dako ang epekto niini sa atong panghunahuna.”

Usa ka Makina nga Impluwensiyado

Sumala sa 1990 Britannica Book of the Year, ang mga Amerikano nagtan-aw, sa aberids, pito ka oras ug dos minutos sa telebisyon kada adlaw. Ang labi pang makasaranganon nga pagbanabana naghatag ug gidaghanon nga duha ka oras sa usa ka adlaw, apan kana sa gihapon mokabat ug pito ka tuig nga pagtan-aw ug telebisyon sa tibuok kinabuhi! Sa unsang paagi nga ang maong hingaping pagkaladlad sa TV dili makaapektar sa mga tawo?

Daw dili katingalahan kon makabasa kita nga may mga mga tawo nga malisdan pag-ila sa TV ug sa kamatuoran. Ang usa ka pagtuon nga gipatik sa Britanikong magasing Media, Culture and Society nakakaplag nga ang TV sa tinuod nakaaghat sa pipila ka tawo nga mohimo ug “laing panan-awon sa tinuod nga kalibotan,” nga nagalingaw kanila sa paghunahuna nga ang ilang mga pangandoy mao gayod ang kamatuoran. Ang ubang mga pagtuon sama nianang gitigom sa U.S. National Institute of Mental Health, daw nagapaluyo niining maong mga nakaplagan.

Sanglit ang TV nagaimpluwensiya man sa mga hunahuna kon unsa ang kamatuoran, sa unsang paagi mapakyas kini sa pag-imluwensiya sa mismong mga kinabuhi ug mga lihok sa mga tawo? Sama sa gisulat ni Donna McCrohan diha sa Prime Time, Our Time: “Kon bungkagon sa pangunang salida sa TV ang mga pagdili sa katilingban o mga limitasyon sa pinulongan, atong bation ang dugang kagawasan sa pagbungkag usab niana mismo. Sa susama, maimpluwensiyahan kita dihang . . . ang panapaw mao ang sukdanan, o dihang ang ambongang bida mohisgot sa iyang paggamit ug kondom. Sa matag usa niini nga kaso, ang TV nagalihok​—dili dihadiha​—ingong salamin sa usa nga gipatuo kanato nga mao kita, ug busa lagmit gayod kitang mahimong ingon.”

Tino, sa pag-uswag sa katuigan sa TV makita usab ang pag-uswag sa imoralidad ug kabangisan. Nagkaatol lang ba? Dili gayod. Ang usa ka pagtuon nagpakita nga ang gidaghanon sa krimen ug kabangisan sa tulo ka nasod miuswag diha lamang human nga gipasulod ang TV niining mga nasora. Sa dapit diin sayo nga gipasulod ang TV, labi pang sayo usab ang pagtaas sa krimen.

Katingalahan, ang TV dili gani maisip ingong makaparelaks nga kalingawan nga daw maoy gihunahuna sa kadaghanan. Ang mga pagtuon nga gihimo sa 1,200 ka tawo sulod sa 13 ka tuig nakakaplag nga tali sa tanang kalingawan, ang pagtan-aw ug telebisyon ang labing dili makaparelaks sa mga tawo. Hinunoa, ang mga tumatan-aw niini mawad-an ug kalagsik ug dili-mahimutang ug dili makapaminsar. Ang dugayng pagtan-aw mopahimo sa mga tawo nga dili maayog buut kay sa pagsugod nila sa pagtan-aw. Ang pagbasa, kon itandi, makaparelaks sa mga tawo, nga mas maayog buut, ug makapaminsar ug maayo!

Apan bisan kon unsa ka mapuslanon ang pagbasag maayong libro, ang TV, kanang abtik nga kawatan ug panahon, mopahiklin sa mga libro sa daplin. Dihang unang gipailaila ang telebisyon sa New York City, ang publikong mga librarya mitaho nga mikunhod ang sirkulasyon sa mga libro. Siyempre, wala kini magpasabot nga talihunong na ang mga tawo sa pagbasa. Bisan pa, gikaingon nga ang mga tawo karon nagabasa nga kulang na sa pailob, nga dali mabalda ang ilang pagtagad kon dili sila paulanan ug mabulokong mga hulagway nga makita. Ang mga estatistika ug mga pagtuon tingali dili mopaluyo niining hanap nga mga katahap. Bisan pa, unsa bay mawala kanato kon bahin sa personal nga kaalam ug disiplina kon magpatuyang kita sa kalingawan sa TV nga gidisenyo, sa tanang gutlo, sa paghawid bisan sa labing mubong gidugayon sa pagtagad?

Mga Anak sa Kahon

Sa mga bata, hinuon, nga ang ulohan bahin sa TV ang ilabinang dinalian. Sa kinatibuk-an, kon unsa ang mahimo sa TV diha sa mga hamtong, seguradong mahimo usab niini diha sa kabataan​—galing mas labaw pa. Kon hunahunaon, ang mga bata mas motuo sa mga hinandurawng mga kalibotan nga ilang makita sa TV. Ang Alemang mantalaang Rheinischer Merkur/Christ und Welt mikutlo ug usa ka bag-ong pagtuon nga nakakaplag nga ang mga bata sagad “dili makaila sa tinuod nga kinabuhi gikan sa ilang makita sa iskren. Ilang ibalhin ang ilang makita sa dili-tinuod nga kalibotan ngadto sa tinuod nga kalibotan.”

Kapin sa 3,000 ka siyentipikanhong pagtuon sa panahon sa dekadang mga panukiduki ang mipaluyo sa konklusyon nga ang kabangisan sa telebisyon adunay di-maayong epekto sa kabataan ug sa mga tin-edyer. Ang iladong mga organisasyon sama sa American Academy of Pediatrics, ang National Institute of Mental Health, ug ang American Medical Association tanan miuyon nga ang kabangisan sa telebisyon maoy nagpahinabog agresibo ug batok katilingbanong paggawi sa mga bata.

Ang mga pagtuon nagpatungha ug ubang makatugaw nga mga resulta. Pananglitan, ang sobrang katambok sa mga bata gilangkit sa sobra nga pagtan-aw sa TV. Dayag nga dunay duha ka rason. (1) Way-lihok nga mga oras atubangan sa kahon ang mipuli sa aktibong mga oras sa pagdula. (2) Ang mga paanunsiyo sa TV nakahimog maayong trabaho sa pagdani sa mga bata sa pagkaon sa mga kalan-ong daghag tambok nga walay-sustansiya. Ang ubang panukiduki misugyot nga ang mga bata nga hina-aw ug TV menos ang mahimo sa eskuylahan. Bisan kon ang maong nakaplagan lantugionon, ang magasing Time bag-o lang mitaho nga gipasangilan sa daghang mga sikyatrista ug mga magtutudlo ang TV nga maoy nakaingon sa dakong pagkunhod sa mga abilidad sa mga bata sa pagbasa ug kahimoan sa eskuylahan.

Usab, ang panahon hinungdanon. Sa panahon nga mograduwar sa hayskol ang Amerikanong bata, nakagugol na siyag 17,000 ka oras sa atubangan sa TV kon itandi sa 11,000 ka oras sa eskuylahan. Alang sa kadaghanang bata, ang TV mao ang ilang pangunang kalihokan sa libre nga panahon kon dili man mao ang ilang pangunang kalihokan. Ang librong The National PTA Talks to Parents: How to Get The Best Education for Your Child miingon nga katunga sa mga kinto-grado (mga diyes anyos) nga kabataan nakagugol ug upat ka minuto matag adlaw sa pagbasa diha sa balay, apan 130 ka minutos sa pagtan-awg TV.

Sa kataposang pagtimbangtimbang, lagmit pipila lang ang seryosong moingon nga ang TV walay tinuod nga kapeligrohan alang sa mga bata ug sa mga dagko. Apan unsay kahulogan niana? Angay bang idili sa mga ginikanan ang pagtan-awg TV sa balay? Ang mga tawo ba sa katibuk-an mapanalipdan pinaagi sa paglabay o pagtago niini?

[Footnote]

[Blurb sa panid 7]

“Nganong ang mga puti kanunayng magdinunggabay, magpinosilay ug magsinukmagay?”

[Hulagway sa panid 9]

Palonga ang TV, buksi ang mga libro