Kontrolaha ang Telebisyon sa Dili Ka pa Kontrolahon Niini
MAKAPAHINGANGHA ang mahimo sa telebisyon. Dihang gidani sa Amerikanong industriya sa TV ang nagakaugmad nga kanasoran sa pagdawat sa TV, nagtanyag kini ug mga damgo sa usa ka mithianong dapit pinaagi sa TV. Ang tibuok nasod mahimong klasehanan, nga bisan ang kinahilitang mga dapit makatan-aw ug edukasyonal nga programa bahin sa pangunang mga ulohan sama sa panguma, konserbasyon sa yuta, ug pagplano sa pamilya. Ang kabataan makakat-on sa pisika ug kemistriya, ug makapahimulos sa pagbinayloay sa kultura.
Siyempre, kanang mga handurawan sa kinatibuk-an nahanaw sa karong kamatuoran tungod sa komersiyal nga telebisyon—apan dili ang tanan. Bisan si Newton Minow, ang tsirman sa Federal Communications Commission nga nagtawag sa telebisyon nga “dakong awaaw,” miangkon diha sa mao gihapong pakigpulong sa 1961 nga ang TV dunay dakong mga kalamposan ug makapahimuot nga mga kalingawan.
Tino nga tinuod gihapon kini karong adlawa. Ang mga balita sa TV padayong nagapahibalo kanato sa hitabo sa kalibotan. Ang mga programa sa TV labot sa kinaiyahan nagpakita ug mga butang nga lagmit dili unta nato makita: ang makabibihag nga paglupad sa langgam nga hummingbird nga gikuhaag pelikula sa slow motion, nga daw naglangoy sa kahanginan; o ang kahibulongang pagsayaw sa mga bulak pinaagi sa time-lapse nga pagkuhag hulagway, nga nagausbong sa yuta sa mabulokong paghikyad sa mga kolor. Unya anaa pay mga pasundayag sa kultura, sama sa ballet, mga musika, ug mga drama. Ug anaa usab ang mga dula, pelikula, ug ubang mga programa—ang pipila tulokibon ug matulon-anon, ug ang uban maoy alang sa maayong kalingawan lamang.
May edukasyonal nga mga programa alang sa kabataan. Ang National Institute of Mental Health mitaho nga sama nga ang mga bata makakat-on ug kabangisan gikan sa mapintas nga mga salida sa TV, sila makakat-on usab nga mahimong hinabangon sa uban, mahigalaon, ug mapugnganon sa kaugalingon gikan sa maayong mga sulondan diha sa telebisyon. Ang mga programa labot sa kon unsay maayong buhaton sa panahon sa emerhensiya nakaluwas gani ug mga kinabuhi sa mga bata. Busa, si Vance Packard misulat diha sa Our Endangered Children: “Ang napungot ug gihasol nga mga ginikanan nga nagtago sa ilang TV tingali naghingapin ra, gawas kon sila dunay di-makontrolar nga kahimtang uban sa ilang mga bata.”
Pagkontrolar
Tataw, matigulang man o bata ang hisgotan, ang yawi mao lang kana—pagkontrolar. Ginakontrolar ba nato ang TV, ug kita ba ginakontrolar niini? Sama sa gisugyot ni Gn. Packard, alang sa pipila ang bugtong paagi lamang nga makontrolar ang TV mao ang pagdispatsar niana. Apan daghan ang nakakaplag ug mga paagi sa pagkontrolar sa TV samtang gipahimuslan ang ubang mga kaayohan niini. Ang mosunod maoy pipila ka sugyot.
✔ Sa usa o duha ka semana, irekord ug maayo ang pagtan-aw ug TV sa imong pamilya. Sumaha ang kinatibuk-ang oras human sa maong yugto ug pangutan-a ang imong kaugalingon kon ang TV takos ba sa panahong nagugol.
✔ Tan-awa ang programa sa TV—dili lang ang TV. Susiha ang talaan sa mga salida kon duna bay maayong salida nga tan-awon.
✔ Paggahin ug panalipdi ang tinong mga panahon alang sa panagkokabildo ug pag-ubanay sa pamilya.
✔ Ang pipila ka eksperto nagpasidaan batok sa pagtugot sa mga bata o linghod nga mga tin-edyer nga magbaton ug kaugalingong TV sa ilang lawak. Lagmit malisdan ang ginikanan pagsubay sa ginatan-aw sa bata.
✔ Ang VCR (videocassette recorder), kon makaarang ka sa pagpalit, basin makatabang. Pinaagi sa paghulam ug maayong mga teyp sa video o sa pagrekord ug pagtan-aw niini dihang kombeniyente, imong magamit ang VCR sa pagkontrolar kon unsa ang anaa sa imong TV—ug kon imong gipasalida kini. Apan aniay pahimangno. Kon di-makontrolar, ang VCR mopadaghan lang sa panahong magugol atubangan sa TV o mahimong dalan sa pagtan-aw ug malaw-ayng mga salida sa video.
Kinsa ang Imong Magtutudlo?
Ang tawo maisip nga usa ka makina sa pagkat-on. Ang atong mga sentido kanunay nagasuhop ug mga impormasyon, nagpadala sa atong utok ug baha nga 100,000,000 ka tipik sa impormasyon matag segundo. Sa usa ka sukod kita makaimpluwensiya sa unod niining bahaa pinaagi sa pagdesisyon kon unsay atong ipakaon sa atong mga sentido. Sama sa tin-aw nga giilustrar sa sugilanon sa TV, ang hunahuna sa tawo ug diwa mahimong mahugawan sa atong ginatan-aw sama nga daling mahugawan ang atong lawas sa atong ginakaon ug ginainom.
Unsaon man nato sa pagkat-on sa kalibotan sa atong palibot? Unsang mga tuborana sa impormasyon ang atong pilion? Kinsa o unsa ang atong magtutudlo? Ang mga pulong ni Jesu-Krito nagtaganag ugdang nga hunahuna labot niini: “Ang tinun-an dili labaw sa iyang magtutudlo, apan ang bisan kinsa nga maayong pagkabansay mahisama sa iyang magtutudlo.” (Lucas 6:40, New International Version) Kon mogugol kitag daghan kaayong panahon sa telebisyon ingong atong magtutudlo, hayan mosugod kita sa pagsundog niini—sagopon ang mga prinsipyo ug mga sukdanan nga gipresentar niini. Sumala sa pagkapahayag niana sa Proverbio 13:20: “Siya nga nagalakaw uban sa mga maalamon mahimong maalamon, apan siya nga makiglabot sa mga buangbuang magaantos niana.”
Bisan kon ang TV dili magdalag buang-buang ug malaw-ay nga mga karakter diha sa atong panimalay, kulang gihapon kini sa usa ka butang nga hinungdanon kaayo. Ang gamay nga makita sa TV wala gani makatagana sa panginahanglan sa matag tawhanong linalang: ang espirituwal nga panginahanglan. Hayan ang TV maayong mopasundayag sa makapasubong kahimtang niining kalibotana, apan unsay ginabuhat niini aron sultihan kita nganong daw dili makamando ang tawo sa iyang kaugalingon? Hayan maayo kining mopakita kanato sa katahom sa kalalangan, apan unsay gihimo niini aron masuod kita sa Maglalalang? Madala kita niini ngadto sa upat ka suok sa kalibotan, apan makasulti ba kini kon ang tawo makapuyo didto sa kalinaw?
Walay “bintana sa kalibotan” ang kompleto kon dili matubag ang maong hinungdanong espirituwal nga mga pangutana. Mao gayod kana ang nakapahimo sa Bibliya nga bililhon kaayo. Kini nagtanyag usa ka “bintana sa kalibotan” sumala sa panan-aw sa atong Maglalalang. Kini gidesinyo sa pagtabang kanato sa pagsabot sa atong katuyoan sa kinabuhi ug mohatag kanato ug malig-ong paglaom sa umaabot. Ang makapatagbaw nga mga tubag sa labing makapalibog nga mga pangutana mabatonan dayon. Kini sila naghulat lang nga basahon diha sa makawiwili kaayong mga panid sa Bibliya.
Apan kon dili nato kontrolahon ang TV, asa man kita mangitag panahon?