Unsa ang Internet?

NGA naggamit sa Internet, si David, usa ka magtutudlo sa Tinipong Bansa, nakakuha ug mga leksiyon nga magamit niya sa pagtudlo sa iyang mga kurso. Usa ka Canadianong amahan naggamit niana aron kanunayng may kontak sa iyang anak nga babaye sa Rusya. Si Loma, usa ka asawa, naggamit niana sa pagsusi sa siyentipikanhong panukiduki bahin sa sayong sinugdanan sa uniberso. Usa ka mag-uuma naggamit niana aron makakaplag ug impormasyon mahitungod sa bag-ong mga paagi sa pagtanom nga naggamit ug mga satelayt. Ang mga korporasyon nadani niana tungod sa katakos niana sa pag-anunsiyo sa ilang mga produkto ug mga serbisyo ngadto sa minilyong posibleng mga pumapalit. Ang mga tawo sa tibuok yuta mobasa sa kinaulahiang nasodnon ug internasyonal nga balita pinaagi sa dagkong mga pasilidad niini sa balita ug impormasyon.

Unsa kining talagsaong bahin sa kompiyuter nga gitawag ug Internet, o ang Net? Ikaw ba sa personal nagkinahanglan niana? Sa dili ka pa mohukom nga mogamit sa Internet, tingali buot nimong adunay masayran bahin niana. Bisan pa sa tanang gastosong paanunsiyo, adunay mga katarongan nga magmabinantayon, ilabina kon adunay mga bata diha sa panimalay.

Unsa ba Kana?

Handurawa ang usa ka lawak nga daghag lawalawa, nga ang matag usa nagbilik sa kaugalingong balay niini. Ang mga balay maayong pagkasumpaysumpay nga ang mga lawalawa sayon rang makasuroysuroy sulod niining balaya. Karon ikaw adunay gipayanong panglantaw sa Internet​—usa ka tibuok-yutang koleksiyon sa daghang nagkalainlaing mga matang sa kompiyuter ug mga network sa kompiyuter nga nalangkit sa usag usa. Maingon nga ang telepono makapaarang kanimo sa pagpakigsulti sa usa ka tawo sa pikas bahin sa yuta nga may telepono usab, ang Internet makapaarang sa usa ka tawo sa paglingkod atubangan sa iyang kompiyuter ug makigbaylo ug impormasyon sa ubang mga kompiyuter ug mga tiggamit ug kompiyuter sa bisan diin sa kalibotan.

Ang pipila nag-isip sa Internet ingong superhighway sa impormasyon. Maingon nga mahimong mobiyahe sa usa ka dalan latas sa lainlaing dapit sa nasod, busa ang Internet mopaagos ug impormasyon pinaagi sa daghang lainlaing konektadong mga network sa kompiyuter. Samtang ang mga mensahe mobiyahe, ang matag network nga maabot adunay impormasyon nga moabag sa pagkonektar ngadto sa sikbit nga network. Ang kataposang destinasyon tingali maoy usa ka laing siyudad o nasod.

Ang matag network “makapakigsulti” sa silingan niining network pinaagi sa komon nga hugpong sa mga lagda nga gihimo sa mga tigdisenyo sa Internet. Sa tibuok kalibotan, pila ka network ang konektado? Ang pipila ka banabana nag-ingon nga kapin sa 30,000. Sumala sa di pa dugayng mga surbi, kining maong mga network nagkonektar sa kapin sa 10,000,000 ka kompiyuter ug mga 30,000,000 ka tiggamit sa tibuok kalibotan. Gibanabana nga ang gidaghanon sa konektadong mga kompiyuter nagadoble matag tuig.

Unsay makita sa mga tawo diha sa Internet? Kini nagtanyag ug kusog nagdaghang koleksiyon sa impormasyon, nga may mga ulohan gikan sa medisina ngadto sa siyensiya ug teknolohiya. Kini nagpasiugda ug daghan kaayong materyal bahin sa belyas artes maingon man sa materyal alang sa pagdukiduki sa mga estudyante ug mga balita bahin sa lulinghayaw, paglingawlingaw, mga esport, pamalit, ug mga kahigayonan sa panarbaho. Pinaagi sa Internet magamit ang mga almanake, mga diksiyonaryo, mga ensiklopedia, ug mga mapa.

Apan, adunay pipila ka makapatugawng mga bahin nga konsiderahon. Ang tanan ba diha sa Internet maiisip nga maayo? Unsang mga serbisyo ug tuboran sa impormasyon ang gitanyag sa Internet? Unsang mga panagana ang angay? Ang mosunod nga mga artikulo maghisgot niining mga pangutanaha.

[Kahon/Hulagway sa panid 4]

Sinugdan ug Disenyo sa Internet

Ang Internet nagsugod ingong eksperimento sa Departamento sa Depensa sa T.B. niadtong 1960 sa pagtabang sa mga siyentipiko ug mga tigdukiduki gikan sa nagkatag kaayong mga dapit nga magkahiusa sa pagtrabaho pinaagi sa pag-ambitay sa diyutay ra ug mahal nga mga kompiyuter ug mga payl niini. Kining maong tumong nagkinahanglang mugnaon ang usa ka hugpong sa konektadong mga network nga magsilbing nahiusang sistema.

Ang Bugnawng Gubat nagpatunghag interes sa usa ka network nga “dili madaot sa bomba.” Kon ang usa ka bahin sa network madaot, ang impormasyon makaabot gihapon sa destinasyon niini pinaagi sa tabang sa nagpabiling mga bahin. Sa miresultang Internet, ang responsabilidad sa pagpadala sa mensahe sa piniling ruta sa ingon gipakaylap sa tibuok network inay masentro sa usa ka dapit.

Sa dakong bahin ang Internet, nga karon kapin na sa duha ka dekada ang gidugayon, nahimong mas popular tungod sa paggamit sa mga browser. Ang browser maoy galamiton sa mga programa sa kompiyuter nga nagpasayon pag-ayo sa paagi sa “pagduaw” sa tiggamit sa lainlaing dapit diha sa Internet.