Imong mga Kuko—Giatiman ba Nimo Kini?

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Sweden

KON adunay mangutana nimo, “Mahimo ba akong motan-aw sa imong mga kuko?” sa unsang paagi ikaw mosanong? Malipay ka bang ipakita ang imong hininloan pag-ayong mga kuko, o itago ba dayon nimo ang imong mga kamot sa imong likod? Lagmit may maayo kang katarongan sa pagtago sa imong mga kuko. Tingali kini dili lamang presentableng tan-awon, o kaha tigkitkit kag kuko. Ang pagkahibalog dugang bahin sa katingalahang anatomiya sa atong mga kuko motabang kanato sa pagpabili niinig maayo ug modasig kanato sa pag-atiman niini.

Ang imong mga kuko sa katibuk-an gilangkoban sa migahing patay nga mga selula nga may lanoton nga protinang keratin. Ang gikusgon sa pagtubo sa mga kuko magkalahi sa matag kuko ug sa matag tawo. Ang mga kuko motubo sa aberids nga gikusgon nga mga 3 milimetros kada bulan. Ang mga kuko nga dili hingukoan mahimong motaas pag-ayo. Sumala sa The Guinness Book of World Records 1998, gipatubo sa usa ka tawong Indian ang lima ka kuko sa iyang walang kamot ngadto sa giusang gitas-on nga 574 sentimetros. Ang kuko sa iyang kumagko misukod ug 132 sentimetros.

Usa ka Komplikadong Gambalay

Sa unang tan-aw ikaw tingali maghunahuna sa kuko ingong usa lamang ka piraso, ang nail plate. Busa matingala ka tingali sa pagkahibalo nga ang mga kuko mahimong isipon nga adunay ubay-ubay dagkong makitang mga bahin maingon man ang pipilang dili nimo makita. Atong tan-awog maayo ang gambalay sa kuko.

1. Nail plate. Mao kini ang gahing gambalay nga normal natong gitawag ingong kuko. Ang kuko nalangkoban sa duha ka sapaw, ang ibabaw ug ilalom. Ang mga selula niining duha ka bahin gihapnig nga managkalahi ug motubo sa nagkalainlaing gikusgon. Ang ibabaw nga nawong hamis, samtang ang nawong sa ilalom adunay nagbuyon nga mga pungkay nga katumbas sa mga balodbalod diha sa nail bed o gitaptan sa kuko. Kining mga balodbalod talagsaon sa matag indibiduwal ug magsilbi ingong usa ka paagi sa pag-ila.

2. Lunule. Kini mao ang pormag half-moon nga putiong bahin diha sa punoan sa kuko. Dili tanang kuko adunay makitang lunule. Ang kuko motubo gikan sa gamayng bahin sa buhing tisyu sa punoan sa kuko, nga gitawag ug matrix. Mao kini ang labing hinungdanong bahin sa yunit sa kuko. Ang lunule mao ang tumoy sa matrix ug, sanglit ingon niana, kini mao ang makitang bahin sa buhing kuko. Ang ubang bahin sa kuko nalangkoban sa patay nga mga selula.

3. Mga nail fold, proximal ug lateral. Nagtumong kini sa panit nga naglibot sa kuko. Kining panita gitawag ug nail fold tungod kay wala kini matapos pagtubo diha sa kuko apan mopilo sa ilalom ug motabon sa mogimaw nga kuko. Kining mga piloa sa panit mopanalipod ug mopalig-on sa palibot nga mga bahin sa kuko.

4. Eponychium. Kini mao ang gamayng gilis sa pilo sa panit nga makita sa tumoy sa punoan sa kuko. Usahay, kini gitawag ingon nga cuticle.

5. Cuticle. Ang tinuod nga cuticle mao ang gamay nga migimaw ilalom sa eponychium. Kini mao ang walay-kolor nga lut-od sa patay nga panit nga mitapot sa nawong sa likod nga bahin sa kuko.

6. Free edge. Ang bahin sa kuko nga motubo saylo sa tumoy sa tudlo.

7. Hyponychium. Makita ilalom sa tumoy sa kuko, kining tisyuha mopormag dili malapsag-tubig nga tabon nga mopanalipod sa gitaptan sa kuko gikan sa impeksiyon.

Ang Kamapuslanon Niini

Ang atong mga kuko mapuslanon sa daghang paagi, sama sa pagpangawot. Magamit kini sa pagpanit ug kahel, pagbadbad ug higot, o paghimohimog gagmayng mga butang. Dugang pa, ang mga kuko mopalig-on ug mopanalipod sa sensitibo ug huyang nga mga tumoy sa tudlo.

Dili hikalimtan mao ang maanindot nga bili sa mga kuko. Ang atong mga kuko mahimong magbanaag sa maayo​—o di-maayo​—nga mga batasan sa panghindik. Nagdula kinig hinungdanong papel sa kasagarang mga pagkompas, ug kon giatimag maayo, magpatahom kini sa atong mga kamot. Kon wala kini, mabalda kita sa atong inadlaw-adlawng kinabuhi, ug ang atong mga kamot dili kompletong tan-awon.

Hustong Pag-atiman Mopahimo Niining Mas Lig-on

Ingong bahin sa atong kahibulongang lawas, ang atong mga kuko kinahanglang maatiman sa hustong paagi. Kon ikaw adunay grabeng sakit sa kuko, kinahanglang magpahiling ka sa imong doktor. Ang tinuod, sa tumoy sa imong mga tudlo, ikaw tingali may mga ilhanan sa pipila ka suliran sa lawas. Oo, giangkon nga ang pipila ka sakit sa lawas matino pinaagi sa pagtan-aw sa imong mga kuko.

Ang pagtomar ba ug ekstrang calcium o mga bitamina makapalig-on sa imong mga kuko? Sa pagtubag niining pangutanaha, si Propesor Bo Forslind, usa ka tigdukiduki sa ulohan bahin sa mga kuko sa Karolinska Institute sa Stockholm, Sweden, misugilon sa Pagmata!: “Walay mabatonang ebidensiya nga mosuportar sa maong panglantaw. Ang pag-analisar sa gidaghanon sa calcium diha sa normal nga mga kuko nagpakitag diyutay lamang niining elementoha.”

Ang makatabang gayod sa paghupot sa imong mga kuko nga lig-on ug malubaylubay, hinunoa, mao ang tubig. Ingon sa gihisgotan na, ang mga kuko adunay keratin. Kining mga lanotlanot nga keratin nagkinahanglag tubig aron malubaylubay. Si Propesor Forslind naghatag ug pananglitan: “Bisan tuod ang usa ka piraso sa imong kuko malubaylubay sa una nimong pagputol niini, ang samang pinutol nga kuko mahimong daling molugti inigkauga niini sa tibuok gabii.” Ang kaumog maghimo sa imong mga kuko nga malubaylubay ug lig-on. Apan asa man maggikan kining umoga? Ang kuko daw solido, apan kini masuhopan. Ang kaumog gikan sa gitaptan sa kuko mosaka lagbas sa kuko ngadto sa nawong niini, diin kini moalisngaw. Unsay mahimo aron mapugngan ang pagkauga sa mga kuko ug mahuptang lig-on ang imong mga kuko? Si Propesor Forslind nag-ingon: “Ang adlaw-adlawng pagpahid ug lana mapuslanon.”

Pag-atiman sa Pagtubo ug Kaanindot Niini

Sanglit ang kuko motubo gikan sa matrix, ang hustong pag-atiman niining bahina sa kuko hinungdanon. Ang pagpislitpislit sa matrix pinaagi sa regular nga pagmasahe ginamit ang krema o lana makaayo sa kuko. Dugang pa, ang pagpatulo ug lana ilalom sa tumoy sa mga kuko makatabang usab, kay magpugong kini sa pagkauga sa kuko.

Ang paagi sa imong pagliha o pagputol sa imong mga kuko mahimong makapalig-on o makapahuyang niini. Girekomendar nga imong lihaan ang imong mga kuko gikan sa kilid padulong sa tunga. Hinumdomi nga ang pagliha nga mapudpod ang mga kanto makapahuyang sa kuko. Makamugna kinig talinis nga kuko, nga maoy kinahuyangang porma sa tanan, sanglit kini walay pangpalig-on sa matag kiliran. Alang sa lig-on mugbong mga kuko, girekomendar nga imong patuboon ang imong kuko ngadto sa halos 1.5 milimetros sa matag kiliran ug lihaag pinalingin nga magsunod sa porma sa tumoy sa imong tudlo.

Ang ubang mga babaye tingali buot nga mopatag-as ug diyutay sa ilang mga kuko. Apan aniay pasidaan. Ang tag-as ra kaayong mga kuko tingali makadanig di maayong pagtagad maingon man magpahunong kanimo sa pagbuhat ug kasagarang buluhaton. Busa hupti ang timbang nga panglantaw sa gitas-on sa imong mga kuko. Kon buhaton nimo kini, ang imong mga kuko mahimong mapuslanon ug makahimog maayong impresyon ngadto sa uban.

Ayaw gayod gamita ang talinis nga himan sa paghinlo sa imong mga kuko, matod sa mga eksperto. Makadaot kini sa hyponychium, ang tisyu ilalom sa tumoy sa kuko. Kining tisyuha nagpormag hugot nga tabon nga nanalipod sa kuko sa ilalom. Kon kining bahina madaot, ang kuko mahimong matangtang gikan sa gitaptan niini ug maimpeksiyon. Sa paghinlo sa ilalom sa mga kuko, gamita ang humok kaayong brutsa.

Ang lig-on ug himsog nga mga kuko daw resulta sa napanunod nga mga hinungdan. Mao kanay hinungdan nga ang pipila ka tawo adunay lig-on ug malubaylubay nga mga kuko, samtang ang uban adunay uga o daling molugti nga mga kuko. Bisan unsa pay kahimtang sa imong mga kuko, ikaw mahimong makapanindot sa dagway niini pinaagi sa kasarangan ug regular nga pag-atiman. Oo, ang pagsabot sa gambalay, gamit, ug hustong pag-atiman sa yunit sa kuko maghatag kanimog kahibalo. Ang maalamong paggamit sa maong impormasyon magpatunghag maayong mga resulta.

Ang mga kuko sa pagkatinuod maoy usa ka kahibulongang bahin sa tawhanong lawas. Ang gambalay ug gamit niini nagpamatuod sa lantip nga hunahuna luyo niini. Si Haring David sa karaang kapanahonan mapaubsanong mipahayag sa iyang pagdayeg sa iyang Maglalalang, ingon sa natala sa Salmo 139:​14: “Ako magadayeg kanimo tungod kay makalilisang ug kahibulongan ang pagkalalang kanako. Kahibulongan ang imong mga buhat, ingon sa nahibaloan pag-ayo sa akong kalag.”

[Diagram sa panid 23]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

1. Nail plate;

2. lunule;

3. mga nail fold, proximal ug lateral;

4. eponychium;

5. cuticle;

6. free edge;

7. hyponychium

8. matrix;

9. nail bed