Calcutta—Makisawng Siyudad sa mga Kalainan

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa India

ALANG sa Britanikong awtor nga si Rudyard Kipling, kini maoy “siyudad sa makuyaw nga kagabhion,” “ang nagdasok ug daghag-peste nga lungsod.” Apan alang sa iladong magbabalak nga Urdu nga si Mīrzā Ghālib, kini maoy “usa ka siyudad nga makapapresko kaayo,” “kanang maanindot kaayong siyudad.” Ang awtor nga si Dominique Lapierre nakakaplag sa matag duaw sa siyudad ug “usa ka bag-o malamatong kasinatian,” samtang si Peter T. White, nga nagsulat diha sa National Geographic, nagkutlo sa uban nga nagtawag niana nga “makahahadlok, mangil-ad, makalilisang. Ang kinadak-ang eskuwater sa kalibotan.” Sa walay duhaduha, ang Calcutta (Bengali, Kalikata) maoy usa ka siyudad sa mga kalainan.

Ang Pagkatukod sa Siyudad

Ang Calcutta, nga nahimutang sa amihanan-kasadpan sa kabaybayonan sa India sa estado sa West Bengal, dili bahin sa karaang nangagi sa India. Kon itandi sa mga siyudad sama sa Delhi ug Thanjavur, usa kini ka bag-ong siyudad. Sama sa kasagarang mahitabo sa ubang mga siyudad, ang Calcutta nahimugso tungod sa usa ka suba, ang dakong Ganges. Duol sa Bay of Bengal, ang Ganges nagsanga sa duha ka subang katampo ug dayon ngadto sa daghan pa, nga nagporma sa kinadak-ang delta sa kalibotan. Ang kasadpang daplin sa delta sa suba nga nailhan niadto nga Bhagirathi-Ganga, sa ulahi ang Hooghly, nag-agos pahabagatan ngadto sa dagat.

Sa ika-15 ug ika-16 nga siglo, ang mga negosyanteng Portuges, Olandes, ug Britaniko milawig paitaas sa suba sa Hooghly ug, sa permiso sa lokal nga mga magmamando, nagtukod ug mga dapit-pamatigayonan. Si Job Charnock, usa ka opisyal sa British East India Company, mipili sa baryo sa Sutanuti ingong sentro sa patigayon. Human sa pipila ka mga kakulian, siya milawig ngadto sa Sutanuti ug, misulod sa mga baryo sa Govindpur ug Kalikata, nag-ugbok sa pundasyon sa pagtukod sa Britanikong kolonya imbes dapit-pamatigayonan lamang. Nahitabo kadto sa Agosto 24, 1690. Ang Calcutta nahimugso!

Ang katungod sa pag-okupar legal nga nakuha sa 1698, ug hangtod sa 1757 ang Britaniko nagbayad ug abang ngadto sa magmamandong mga Mogul. Gitukod sa Britaniko ang Fort William aron kahatagag proteksiyon sa militar ang nagakaugmad nga siyudad. Ang mga negosyante, nga mibati sa kasegurohan sa Fort William, nagsugod sa pagpanukod ug dagkong mga balay. Niadtong panahona ang populasyon sa lungsod ug sa kanait nga mga baryo miabot ug 400,000, ug ang pamatigayon nakadala ug halos 50 ka barko sa usa ka tuig ngadto sa Hooghly.

Ang “Black Hole” sa Calcutta

Sa 1756 giatake sa usa ka mahinaykon, batan-ong lokal nga magmamando, si Sirāj-ud-Dawlah sa Bengal, ang Calcutta. Ang kadaghanan sa mga residente mikalagiw, apan ang ubang mga Uropanhon, kinsa midangop sa Fort William, misurender ug gipriso sa gamayng prisohan sa naglagiting nga kainit sa Hunyo. Sa pagkasunod adlaw, nadiskobrehan nga daghan ang nangamatay tungod kay wala makaginhawa. Ang prisohan nailhan sa ulahi nga ang Black Hole sa Calcutta.

Kining hitaboa nakapukawg kasuko sa East India Company, ug sa 1757, si Robert Clive nangulo sa panon sa Britanikong mga sundalo sa pagbawi sa lungsod. Ginaingon nga ang misangpot nga Gubat sa Plassey nagtimaan sa pagsugod sa Britanikong pagmando sa India. Ug unsay gisangpotan sa Calcutta? Sa 1773 kini nahimong kaulohan sa Britanikong India, nga nagpabiling kaulohan hangtod sa 1911.

Ang Calcutta Gihimong Moderno

Samtang dagkong bahandi mibubo sa siyudad, gipanukod ang maanindot nga mga tinukod, nga naghatag sa Calcutta sa ngalang Siyudad sa mga Palasyo. Gipanukod ang lagpad nga mga dalan, ug mga museyo ug mga librarya. Daghan sa matahom nga mga tinukod nagtindog gihapon hangtod karon ingong ebidensiya niini.

Human sa 190 ka tuig sa pagmando sa Britanya, ang India, ubos sa pagmando ni Mohandas Gandhi ug Jawaharlal Nehru, nakabaton ug independensiya sa 1947, ug duyog niini kini gibahin. Ilalom ni Mohammed Ali Jinnah, ang Muslim nga mga estado sa East Pakistan ug West Pakistan naporma. Dayon, sa 1971, ang East Pakistan nahimong Bangladesh. Kining mga hitaboa nagpahinabog pagbaha sa mga kagiw ngadto sa Calcutta; karon ang dapit sa siyudad adunay populasyon nga gibanabanang kapin sa 12,000,000.

Ang kalit nga pagpanugok sa daghan kaayong tawo nga walay panginabuhian misangpot ug dagko kaayong mga problema. Ang kakulag puy-anan nagkahulogan sa literal ug milyonmilyon nga nagpuyo diha sa kinapobrehang mga eskuwater, sa mga balay nga hinimo sa mga kartolina ug jute, nga gamay o walay sanitasyon, elektrisidad, o tubig. Ang ubang libolibo nagpuyo sa mga karsada. Sa 1967, siyam ka internasyonal nga mga tigplano sa lungsod nga nagtaho bahin sa kahimtang sa Calcutta miingon nga kini “kusog nga nagkaduol sa punto sa pagkahugno niini sa ekonomiya, pamalay, sanitasyon, transportasyon ug sa hinungdanong mga kinahanglanon sa kinabuhi.” Ang umaabot madulom tan-awon.

Sa usa ka paningkamot aron modaghan ang mabatonang mga balay, ilabina sa gamayg-kita nga mga pundok, usa ka dakong kabakhawan gitambakan ug yuta. Dugang pa, pinaagi sa paghabwa sa binanlas gikan sa suba aron ikatambak, ang pagnabigar miuswag.

Sayo sa katuigan sa 1990 nakasinati ang India ug pag-uswag sa internasyonal nga pamatigayon, ug ang Calcutta dili gustong magpaiwit. Busa gisugdan ang dakong paghinlo. Ang mga namuyo sa eskuwater gibalhin gawas sa siyudad, ang basura gigamit sa pagpatunghag elektrisidad ug abono, ug ang mga sakyanan nga naghugaw sa kahanginan gidili ingon man ang mga hurnohan nga nagbugag bagang aso. Gipadak-an ang mga dalan, ug gipanukod ang mga shopping mall. Ang mga grupo sa mga lungsoranon nanghawan ug nangiskis ug namintal. Ang Calcutta gisalbar gikan sa ngilit sa katalagman ug gihatagag bag-ong higayon nga mabuhi pag-usab​—nga tungod niini ang kaniadtong ‘himalatyon,’ ‘daghag-katalagman’ nga siyudad mikisaw pag-usab. Sa 1997 nga taho sa kauswagan ug mabatonang mga pasilidad sa siyudad, kini ang nanguna sa ubang dagkong mga siyudad sa India.

Usa ka Dakong Siyudad sa Negosyo

Uban sa mga kagiw gikan sa kasikbit nga mga nasod, ang mga lalin gikan sa ubang mga estado sa India, ang lokal nga mga Bengali, ug ang dugay nang molupyong mga Insek ug mga taga-Armenia, ang dakong siyudad nahimong kasagolan sa mga pinulongan, kultura, relihiyon, ug pagkaon. Unsay nagpadugok niining milyonmilyong tawo ngadto sa Calcutta? Negosyo! Ang mga barko sa tibuok kalibotan modunggo niini nga pantalan diin ang Sidlakan magtagbo sa Kasadpan. Ang mga baligya ngadto sa gawas sa nasod naglakip sa saltpeter, jute, tsa, asukar, anyil, gapas, ug seda. Pinaagi sa dalan, tren, ug dagat, daghang baligya nanulod ug nanggawas sa Calcutta. Human sa independensiya, natukod ang dagkong mga tunawan sa puthaw ug asero, ug gimina ang bililhong mga mineral alang sa kaugalingong gamit sa nasod ug aron ibaligya gawas sa nasod.

Ang nakahatag ug dakong kauswagan sa negosyo mao ang pantalan. Kaniadto idunggo sa Britaniko ang ilang mga barko sa mas lalom nga bahin sa Hooghly ug magpadalag mga sakayan paibabaw sa suba aron ikabalhin ang mga baligya. Sa 1758 ang sentro nga sa ulahi nahimong pangunang pantalan sa India gitukod sa Calcutta. Ang nagpadayong pagpamoderno ug pagdaghan sa pag-agos sa tubig gikan sa dam sa Ganges nagpadako sa internasyonal, kadagatan, ug interyor nga trapiko sa tubig sa Calcutta.

Transportasyon​—Karaan ug Moderno

Diha sa usa ka siyudad nga kapin sa 12 ka milyong tawo, ang transportasyon maoy usa ka dakong problema. Ang Calcutta nakabaton sa tanang matang sa transportasyon nga kasagarang makita diha sa usa ka modernong siyudad​—ug daghan pa! Alang sa mga bisita, ang ginaguyod sa kamot nga ricksha makapatingala sa dihang makita nila ang liksing mga lalaki nga nag-ekis-ekis sa pag-agi sa naghuot nga trapiko​—kasagaran mas dali pang makaabot sa ilang destinasyon kay sa maalihang bus o taksi. Unang gigamit sa 1900 sa paghatod sa mga baligya, ang ricksha sa ulahi gigamit sa pagdalag mga tawo; gituohan nga adunay duolan sa 25,000 ka ricksha diha sa mga karsada sa siyudad! Bisag makapalangan kini sa trapiko, kini nakahatag ug trabaho sa tingali 50,000 ka tawo ug transportasyon alang sa daghan pa.

Adlaw-adlaw, ang gagmayng mga lantsa nagdalag libolibong pasahero taliwala sa kinadak-ang estasyon sa tren sa Calcutta ug sa sentro sa distrito sa negosyo. Ang sakyanan agi sa suba gidugangan aron maluag ang problema sa trapiko sa dalan, kay kapin sa 50,000 ka awto ug libolibong trak nakigbisog sa paglusotlusot sa dalan matag adlaw diha sa labing ginamit nga taytayan sa kalibotan, ang Howrah Bridge.

Tingali ang paborito sa siyudad mao ang mga trambiya nga de-koryente. Usa ka maayo kaayong sistema nga walay-polusyon, daghag-sulod, madaginoton-ug-sugnod nga mga sakyanan naghatod sa ginatos ka libong tawo sa tibuok siyudad matag adlaw, bisan tuod dili haruhay kanunay. Ang pagkapyot sa kilid sa trambiya nagkinahanglag linain nga kahanas! Ang dakong kauswagan miabot uban sa bag-o pang natapos nga Metro Rail System, nga naghatod sa kapin sa 60,000 ka pasahero sa usa ka oras sa sentro sa siyudad sa haruhayng kabugnaw.

Nagkalainlaing Kultura sa Calcutta

Ang edukasyonal nga kahigayonan sa Calcutta nag-agak sa daghan ngadto sa kanataran sa siyensiya ug balaod, ug ang mga arte milambo nianang nahimong usa ka kultural nga sentro sa sub-kontinente. Kapin sa un-kuwarto ka milyong estudyante nagtungha sa 140 anyos nga University of Calcutta, usa sa kinadak-an sa kalibotan.

Kon ang Mumbai mao ang sentro sa komersiyal nga mga pelikula sa India, ang Calcutta tino nga mao ang sentro sa de-kalidad nga pelikula sa arte. Ang mga ngalang Satyajit Ray ug Mrinal Sen ilado sa tibuok-kalibotan sa ilang kontribusyon sa mga arte. Magarbohon ang Calcutta nga nakabaton ug mas daghang magbabalak kay sa Roma ug Paris kon tiponon, mas daghang literaryong mga magasin kay sa New York ug London ug, sa College Street, usa sa kinadak-ang segunda-manong mga tindahag libro.

Talagsaong mga Butang nga Tan-awonon

Ang inilang mga timaan sa dapit naglakip sa Victoria Memorial, gitukod sa marmol nga estilong Italian Renaissance. Gibuksan sa 1921, kini maoy usa ka dakong museyo sa mga handomanan sa Britanikong magmamando sa India. Ang mga museyo sa Calcutta naglakip sa dakong Indian Museum ug kapin sa 30 pang uban. Ang Indian Botanical Gardens nga may 240-anyos nga kahoyng balite, nga ang sukod sa punoan maoy kapin sa 400 metros, maayong bisitahon, maingon man ang Zoological Gardens. Ang Maidan​—halapad kaayong 520 ka ektaryang hawan​—nailhan ingon nga mga baga sa Calcutta ug ingong kinadak-ang plasa sa balangay sa tibuok India. Ginapasigarbo usab sa Calcutta ang Birla Planetarium, usa sa kinadak-an sa kalibotan. Alang sa mga tawong interesado sa dulang cricket, ang natad sa cricket sa Eden Gardens maghuot sa kapin sa 100,000 ka sabaan ug madasigong mga tumatan-aw alang sa internasyonal nga mga bangga.

Ang maanindot gayod nga tinukod mao ang Science City, ang kinadak-ang interactive nga sentro sa siyensiya sa Asia, nga nagtugot sa mga bisita sa pagsinatig linog, pagkakitag usa ka isla nga naunlod, pagkakita sa pagporma sa usa ka dakong alimpulos, ug pagkakat-on sa makaiikag nga mga kamatuoran bahin sa kalikopan ug sa mga kinaiya sa daghang linalang. Apan alang sa mga Hindu ang ginadugokan sa tanan sa Calcutta mao ang piyesta nga Durga Puja, sa dihang ang siyudad magkisaw sa lima ka adlawng relihiyosong kasadya, nga halos magpaurong sa tanang normal nga kalihokan.

Unsay imong makita kon mamalit ka sa Calcutta? Halos bisag unsa lamang! Magmaandam sa pagdinutdotay uban sa saba nga mga tawo, ug tan-awa gayod ang mga babaye sa ilang maanindot daghag-kolor nga mga sininang sari. Makapalit ka ug mga baligya nga ginama sa panit sa igoigong presyo, lakip sa maayog kalidad nga panit nga sapatos sa mga tindahan sa Insek. Ang mga baligyang stainless steel, mga panapton, maanindot kaayong mga gamit nga gama sa yutang-kulonon, ug matahom nga pagkadisenyong mga alahas maoy pipila lamang sa mga baligya nga makita sa pasensiyosong pumapalit diha sa dagkong mga tiyanggihan niining “paraiso sa mga pumapalit.”

Pagkaon ug Ilimnon sa mga Himili ug Kaon

Ang Calcutta gitawag usab ingong paraiso sa pagkaon ug ilimnon, busa dili kita makabiya niini nga dili una motilaw sa lamiang pagkaon niini. Ginaingon nga tamdon ug dako ug hukman sa mga Bengali ang mga tawo sa ilang kahanas sa pagluto! Dili gayod mawala ang isda sa pagkaon sa Calcutta, ug ang dagkong mga tiyanggihan namaligyag nagkalainlaing mga isda, karne, ug mga utanon. Ang lab-as nga mga panakot, nga ayohon pagsagol, makadugang sa lami sa labing ordinaryong mga utanon. Daghan ang pagkaong Ininsek. Ug ang paboritong pagkaon sa Calcutta mao ang popular nga mga pagkaong tam-is niini. Ang rasagollas, mga bolabola sa sinala sa binagtok nga gatas, nga gitimplahan ug gihulom sa arnibal, mao ang simbolo sa Bengal. Ug tilawi gayod ang mishti doi, usa ka lamiang tam-is nga yogurt nga usa ka popular nga panghinapos sa pagkaon. Naglawaylaway ba ang imong baba? Mapanimahoan ba nimo ang humot nga alimyon niadtong maong mga restawran? Oo, ang Calcutta, sa pagkatinuod, maoy usa ka makisawon, makaiikag nga siyudad sa mga kalainan!

[Mapa sa panid 15]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon.)

SRI LANKA

INDIA

Calcutta

BANGLADESH

[Mapa]

CALCUTTA

Indian Botanical Gardens

Maidan

Zoological Gardens

Birla Planetarium

Victoria Memorial

Indian Museum

Hooghly River

Salt Water Lake

Dum Dum International Airport

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Hulagway sa panid 15]

Science City

[Hulagway sa panid 16]

Victoria Memorial

[Hulagway sa panid 17]

Usa ka nagkisawng talan-awon sa tiyanggihan

[Hulagway sa panid 17]

Usa ka barberohan sa aseras