Mga Saksi ni Jehova—Maisogon Atubangan sa Kapeligrohan sa Nazi

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ALEMANYA

ANG mga Saksi ni Jehova ilado tungod sa ilang malig-ong pagsunod sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya. Kini sagad nagkinahanglag kaisog, ug dayag nga nakaapektar kini sa ilang mga kinabuhi ug sa ilang relasyon sa uban.

Pananglitan, ang mga Saksi adunay lalom nga pagtahod sa mga tawo sa tanang etniko ug kultural nga mga kagikan. Sila nahigugma sa Diyos ug sa ilang silingan. (Mateo 22:​35-40) Sa pagkamatuod, sila bug-os nga miuyon kang apostol Pedro, kinsa miingon: “Sa tino naila ko nga ang Diyos dili mapihigon, apan sa matag nasod ang tawo nga magakahadlok kaniya ug magabuhat ug pagkamatarong dalawaton kaniya.”​—Buhat 10:​34, 35.

Ang mga Saksi ni Jehova ilado usab sa tibuok-kalibotan tungod sa ilang pagtahod sa balaod, kahusay, ug awtoridad sa kagamhanan. Sila wala gayod nahimong pugaran sa insureksiyon ug dili gayod mahitabo nga mahimong ingon niana. Tinuod kini bisan sa panahong sila gilutos sa ubang kayutaan tungod sa ilang pagsunod sa baroganan sa mga apostoles: “Among sugton ang Diyos ingong magmamando inay ang mga tawo.” (Buhat 5:29; Mateo 24:9) Sa samang higayon, giila sa mga Saksi ang katungod sa uban sa pagsimba sumala sa idiktar sa ilang konsensiya.

Ang maisogong Kristohanong baroganan sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya ug ubang kayutaan nga gimandoan ni Adolf Hitler narekord na. Usa ka talagsaong hitabo sa Berlin, Alemanya, sa 1933 nagpadayag sa ilang kaisog, sa ilang gugma sa Diyos ug silingan, ug sa ilang pagtahod sa balaod, kahusay, ug relihiyosong kagawasan.

Dili Mokompromiso Kang Hitler

Kapin na sa 50 ka tuig ang milabay nga ang mangilngig nga 12-ka-tuig nga pagmando ni Hitler sa rasismo ug pagpamatay natapos. Bisan pa niana, ang rehimen sa Nazi nakahatag ug mga samad nga nagpasubo sa katawhan hangtod karon.

Giila sa kasaysayan nga pipila lamang ka pundok ang maisogong mibarog ug misulti batok sa pagpanglisang sa Nazi. Lakip kanila mao ang mga Saksi ni Jehova, nga gihubit nga “usa ka gamayng isla sa dili-matarog [moral] nga pagsukol nga naglungtad diha sa sabakan sa usa ka gilisang nga nasod.” Ang ilang maisogong pagbarog gipamatud-an sa tinamod nga mga magsusulat sa kasaysayan.

Apan, pipila ka mga kritiko, lakip sa mga kauban kanhi sa mga Saksi ni Jehova, ang nagsumbong nga ang mga Saksi misulay sa pagkompromiso sa rehimen ni Hitler sa unang mga adlaw niini. Sila nagpatuo nga ang mga hawas sa Watch Tower Society misulay nga wala molampos sa pagkuha sa pabor sa bag-ong kagamhanan ug nga, sa usa ka higayon, ilang giduso ang rasistang ideolohiya sa mga Nazi, nga sa ulahi misangpot sa pagpatay sa sayis milyones ka Hudiyo.

Kining seryosong mga akusasyon dako kaayong bakak. Ang mosunod maoy usa ka prangkang pagtuki sa mga hitabo nga gikuwestiyon, pinasukad sa mabatonang dokumentasyon ug konteksto sa kasaysayan.

Pagtan-awg Balik

Ang mga Saksi ni Jehova aktibo na sa Alemanya kapin sa 100 ka tuig. Sa pagka-1933, dihay duolan sa 25,000 ka mga Saksi ang nagsimba kang Jehova nga Diyos ug nag-apod-apod sa literatura sa Bibliya sa tibuok Alemanya.

Bisan pa sa mga kagawasan nga gihatag sa batakang balaod sa Aleman niadtong panahona, ang mga Saksi ni Jehova kanunayng nahimong tumong sa mga kampanya sa pagdaot sa dungog, nga gilusad ilabina sa relihiyosong mga kaaway. Sama ka sayo sa 1921, ang mga Saksi, nga gitawag niadto nga Ernste Bibelforscher (Earnest Bible Students), giakusar nga nakig-anib sa mga Hudiyo sa subersibong politikal nga mga kalihokan. Ang mga Estudyante sa Bibliya gitiman-an ingong makuyawng Komunistang “Hudiyong ulod,” bisan pag walay ebidensiya sa mga sumbong ang gipakita. Ang Swiso nga teologo nga si Karl Barth sa ulahi misulat: “Ang akusasyon nga kaabin ang mga Saksi ni Jehova sa mga Komunista maoy tungod lamang sa usa ka wala-tuyoa o kaha tinuyo nga sayop nga pagsabot.”

Usa ka magasin sa simbahan sa Alemanya nangakusar nga ang mga Saksi ug ang mga Hudiyo maoy mga kunsabo sa rebolusyonaryong mga kalihokan. Sa pagtubag, ang Abril 15, 1930, Alemang edisyon sa The Golden Age (mag-uuna sa Pagmata!) nag-ingon: “Kami walay katarongan sa paglantaw niining bakak nga akusasyon ingong usa ka insulto​—sanglit kombinsido kami nga ang Hudiyo sa labing menos maoy sama ka bililhon sa nag-angkong Kristohanon; apan dili kami modawat sa ibabaw nga kabakakan sa basahon sa simbahan tungod kay kini gitumong sa pagdaot sa among buluhaton, nga morag kini gihimo dili alang sa Ebanghelyo kondili alang sa mga Hudiyo.”

Busa, ang propesor sa kasaysayan nga si John Weiss nagsulat: “Ang mga Saksi walay rasanhong nasyonalismo sa Aleman ug wala mabalaka sa daghang kasiglohan sa kapakyasan sa mga Hudiyo sa pagpangabig. Ang mga Saksi nagpabilin gihapon sa orihinal, nagpaluyo pa sa, Kristohanong pagtuo sa panginahanglan sa pagdani sa tanang posibleng mga kabig ngadto kang Kristo.”

Unsay Nahitabo sa Dihang Nagmando si Hitler?

Sa Enero 30, 1933, si Adolf Hitler natudlo nga bag-ong kansilyer sa Alemanya. Sa sinugdan, ang kagamhanan ni Hitler nanlimbasog sa pagtago sa mapintas ug hingaping kinaiyahan niini. Busa, gilantaw sa mga Saksi, uban sa minilyon pang mga Aleman sayo sa 1933, ang National Socialist Party ingong lehitimong nagmandong awtoridad sa maong panahon. Ang mga Saksi naglaom nga ang Nasyonalistang Sosyalista (Nazi) nga kagamhanan makaamgo nga kining makigdaiton, masinundanon-sa-balaod nga Kristohanong grupo dili mahimong subersibong hulga sa Estado. Wala kini magpasabot nga ikompromiso sa mga Saksi ang mga prinsipyo sa Bibliya. Sama sa kahimtang diha sa ubang kayutaan, ang mga Saksi nagtinguha sa pagpahibalo sa kagamhanan sa tinuod dili-politikanhon nga kinaiyahan sa ilang relihiyon.

Nadayag dihadiha nga ang mga Saksi ni Jehova maoy usa sa unang mga tumong sa mabangis nga pagpangdaogdaog sa Nazi. Ang mga Saksi gitiman-an na usab ingong mga kaabin sa ginaingong panagkunsabo sa Komunista-ug-Hudiyo. Usa ka kampanya sa paglutos gisugdan.

Nganong ang gamayng relihiyosong komunidad nakapukaw sa kasuko sa bag-ong rehimen? Gipadayag sa magsusulat sa kasaysayan nga si Brian Dunn ang tulo ka pangunang mga katarongan: (1) ang internasyonal nga kalihokan sa mga Saksi, (2) ang ilang pagsupak sa rasismo, ug (3) ang ilang baroganan sa pagkahimong neyutral labot sa Estado. Tungod sa ilang Kasulatanhong mga panglantaw, ang mga Saksing Aleman midumili sa pagsaludo kang Hitler, sa pagsuportar sa National Socialist Party, o sa ulahi sa pagpakigbahin sa mga kalihokang militar.​—Exodo 20:​4, 5; Isaias 2:​4; Juan 17:16.

Tungod niini, giantos sa mga Saksi ang mga panghulga, pagsukitsukit, pagrekisa sa mga balay, ug ubang panghasi sa kapolisan ug SA (Sturmabteilung, mga storm trooper, o sa mga Brownshirt ni Hitler). Sa Abril 24, 1933, giilog ug gisira sa mga opisyales ang opisina sa Watch Tower sa Magdeburg, Alemanya. Human sa bug-os nga pagrekisa nga walay nakuhang makadaot nga ebidensiya, ug ubos sa pagpit-os sa U.S. State Department, giuli sa kapolisan ang propiedad. Apan, sa Mayo 1933, gidili ang mga Saksi sa daghang estado sa Alemanya.

Mga Saksi Mihimog Maisogong Aksiyon

Sulod niining unang yugtoa, mainampingong nag-ugmad si Hitler ug impresyon sa publiko ingong usa ka manlalaban sa Kristiyanidad. Iyang gibandilyo ang iyang panaad sa relihiyosong kagawasan, nagsaad nga trataron ang Kristohanong mga denominasyon “uban sa walay pagpihig nga hustisya.” Aron momaayo ang impresyon kaniya, ang bag-ong kansilyer nagpakita diha sa mga simbahan. Nahitabo kini sa panahon sa dihang daghang tawo sa mga nasod nga sa ulahi nakiggubat sa Alemanya nagdayeg sa mga kalamposang nahimo ni Hitler.

Nabalaka sa nagkadakong tensiyon sa Alemanya, si Joseph F. Rutherford, presidente niadto sa Watch Tower Society, duyog sa manedyer sa sangang buhatan sa Alemanya, si Paul Balzereit, mihukom sa paghimog usa ka kampanya sa pagpahibalo kang Kansilyer Hitler, mga opisyales sa kagamhanan, ug sa publiko nga dili hulga ang mga Saksi sa katawhan ug sa Estado sa Alemanya. Tingali si Rutherford nagtuo nga wala mahibalo si Hitler sa mga pag-atake nga gihimo batok sa mga Saksi ni Jehova o nga siya wala hatagag hustong impormasyon sa relihiyosong mga pundok mahitungod sa mga Saksi.

Busa, ang buhatan sa Magdeburg naghikay ug usa ka kombensiyon sa pagpahimulos sa katungod sa lungsoranong Aleman sa pagpetisyon. Bag-o pa lang napahibalo, ang mga Saksi ni Jehova sa tanang bahin sa Alemanya gidapit ngadto sa Wilmersdorfer Tennishallen sa Berlin sa Hunyo 25, 1933. Duolan sa 5,000 ka delegado ang gidahom nga motambong. Bisan pa sa magubot nga kahimtang, kapin sa 7,000 ang maisogong mitambong. Gidawat sa mga delegado ang usa ka resolusyon nga nag-ulohang “Deklarasyon sa mga Kamatuoran.” Kining dokumentoha nagprotesta sa mga restriksiyon nga gipahamtang diha sa buluhaton sa mga Saksi. Tin-awng gipadayag niini ang ilang baroganan ug wala modawat sa mga sumbong nga nakig-anib sa mapanggubotong politikal nga mga kawsa sa bisan unsang matang. Kini nag-ingon:

“Kami sayop nga gisumbong atubangan sa nagamandong mga gahom niini nga kagamhanan . . . Kami matinahurong naghangyo sa mga magmamando sa nasod ug sa katawhan sa paghatag ug makataronganon ug walay pagpihig nga konsiderasyon sa gipahayag nga mga kamatuoran nga gihimo dinhi.”

“Kami walay pakiglalis sa kang bisan kinsa nga tawo o sa relihiyosong mga magtutudlo, apan kinahanglang among ipasiugda ang kamatuoran nga kasagaran kadtong nag-angkong naghawas sa Diyos ug Kristo Jesus mao gayod ang among mga maglulutos ug kinsa naghatag ug sayop nga impormasyon bahin kanamo atubangan sa mga kagamhanan.”

Kombensiyon ba sa Kaisog o Pagkompromiso?

Ang uban karon nagtuo nga ang 1933 nga kombensiyon sa Berlin ug ang “Deklarasyon sa mga Kamatuoran” maoy mga pagsulay sa bahin sa prominenteng mga Saksi sa pagpakitag pagsuportar sa kagamhanang Nazi ug sa pagdumot niini sa mga Hudiyo. Apan ang ilang mga gipanulti dili tinuod. Gipasukad kini sa sayop nga impormasyon ug sayop nga interpretasyon sa tinuod nga mga hitabo.

Pananglitan, ang mga kritiko nag-ingon nga gidayandayanan sa mga Saksi ang Wilmersdorfer Tennishallen ug mga banderang swastika. Ang mga hulagway sa 1933 nga kombensiyon klaro kaayong nagpakita nga sila walay gidispley nga mga swastika diha sa tigomanan. Ang mga nakakitang-saksi nagpamatuod nga walay mga bandera sa sulod.

Apan, posible nga dihay mga bandera sa gawas sa tinukod. Gigamit sa kasundalohang Nazi ang tigomanan sa Hunyo 21, ang Miyerkoles una pa ang kombensiyon. Dayon usa ka adlaw lang una pa ang kombensiyon, ang mga panon sa batan-on uban sa pundok sa SS (Schutzstaffel, nga sa sinugdan mao ang mga guwardiyang Blackshirt ni Hitler), SA, ug uban nagsaulog sa summer solstice sa duol. Busa ang mga Saksi nga miabot sa Dominggo sa kombensiyon tingali nakakita sa tinukod nga may mga banderang swastika.

Kon aduna may mga banderang swastika nga nadayandayan sa sulod sa tigomanan, mga pasilyo, o bisan sa sulod niini, gipasagdan kini sa mga Saksi. Bisan karon, kon ang mga Saksi ni Jehova mag-abang ug publikong mga pasilidad alang sa mga miting ug mga kombensiyon, dili nila tangtangon ang mga simbolo sa nasod. Apan walay pamatuod nga ang mga Saksi mismo nagbutang ug bisan unsang mga bandera o sila nagsaludo niini.

Ang mga kritiko dugang nag-ingon nga gibuksan sa mga Saksi ang kombensiyon ug nasodnong awit sa Aleman. Sa pagkamatuod, ang kombensiyon gisugdan sa awit nga “Zion’s Glorious Hope,” Alawiton 64 diha sa relihiyosong libro sa alawiton sa mga Saksi. Ang mga pulong niining awita giduyogan ug musikal nga instrumento nga gikomposo ni Joseph Haydn sa 1797. Ang Alawiton 64 anaa na diha sa libro sa alawiton sa mga Estudyante sa Bibliya sukad sa labing menos 1905. Sa 1922 gikuha sa kagamhanang Aleman ang honi ni Haydn nga may mga pulong ni Hoffmann von Fallersleben ingong ilang nasodnong awit. Bisan pa niana, ang mga Estudyante sa Bibliya sa Alemanya nagaawit gihapon sa ilang Alawiton 64 panagsa, sama sa ubang mga Estudyante sa Bibliya sa ubang nasod.

Ang pagkanta sa usa ka awit bahin sa Zion dili gayod malantaw ingong usa ka paningkamot sa pagpahupay sa mga Nazi. Gipiot sa mga Nazi nga nagbatok sa mga Hudiyo, gikuha sa ubang mga simbahan ang Hebreohanong mga termino sama sa “Juda,” “Jehova,” ug “Zion” gikan sa ilang mga alawiton sa simbahan ug mga liturhiya. Wala kini kuhaa sa mga Saksi. Nan, ang nag-organisar sa kombensiyon dayag nga wala magdahom nga makuha ang pabor sa kagamhanan pinaagi sa pagkanta ug usa ka awit nga nagbayaw sa Zion. Posible, ang ubang mga delegado tingali nagpanuko sa pag-awit sa “Zion’s Glorious Hope,” sanglit ang honi niining maong komposisyon ni Haydn sama man nianang sa nasodnong awit.

Usa ka Pahayag nga May Katuyoan

Uban sa kagamhanan nga nagbag-o ug ang nasod anaa sa kagubot, ang mga Saksi nagtinguha sa paghimog klarong pagpahayag sa ilang baroganan. Pinaagi sa “Deklarasyon,” ang mga Saksi kusganong wala modawat sa mga akusasyon nga may pinansiyal nga kalangkitan o politikal nga relasyon sila sa mga Hudiyo. Busa ang dokumento nag-ingon:

“Bakak nga gisumbong sa among mga kaaway nga kami nakadawat ug pinansiyal nga tabang sa among buluhaton gikan sa mga Hudiyo. Dili gayod kana tinuod. Hangtod karong taknaa wala gayoy bisag gamayng diyot ang giamot sa mga Hudiyo alang sa among buluhaton.”

Sanglit naghisgot ug salapi, ang “Deklarasyon” nagpadayon sa pagsaway sa malimbongong mga palakaw sa dagkong negosyo. Kini nag-ingon: “Ang negosyanteng mga Hudiyo sa Britaniko-Amerikanong imperyo ang nagtukod ug nagpalakaw ug Dagkong Negosyo ingong paagi sa pagpahimulos ug pagpanglupig sa mga tawo sa daghang kanasoran.”

Kining maong pahayag dayag nga wala magpunting sa Hudiyohanong mga tawo sa katibuk-an, ug ikasubo kon kini gisayop ug sabot ug nahimong hinungdan sa kasuko. Ang uban nag-ingon nga ang mga Saksi ni Jehova nasuko usab sa mga Hudiyo nga maoy kasagarang gitudlo diha sa Alemang mga simbahan niadtong panahona. Bakak gayod kini. Pinaagi sa ilang literatura ug panggawi panahon sa Nazi, gisalikway sa mga Saksi ang batok-Hudiyo nga mga panglantaw ug gitunglo ang Nazi sa pagdaogdaog sa mga Hudiyo. Sa pagkamatuod, ang ilang kalulot nga gipakita ngadto sa mga Hudiyo nga sama kanila ug naagoman diha sa mga kampong konsentrasyon naghatag ug malanog nga tubag niining bakak nga mga akusasyon.

Ang “Deklarasyon” nagbatbat sa buluhaton sa mga Saksi ingong relihiyoso ug kinaiyahan, nga nag-ingon: “Ang among organisasyon dili politikal sa bisan unsang diwa. Ang amo lamang nga giinsistir mao ang pagtudlo sa Pulong ni Jehova nga Diyos ngadto sa mga tawo.”

Ang “Deklarasyon” nagpahinumdom usab sa kagamhanan sa mga saad niini. Gipasiugda sa mga Saksi ang pipila ka taas nga mga prinsipyo, ug kini publikong gisagop usab sa kagamhanang Aleman. Lakip niini mao ang mga prinsipyo sa pamilya ug relihiyosong kagawasan.

Niining bahina, ang “Deklarasyon” nagdugang: “Ang mainampingong pagsusi sa among mga libro ug literatura magbutyag sa kamatuoran nga ang hataas kaayong mga prinsipyo nga giduso ug giproklamar sa presenteng nasodnong kagamhanan makita ug giendorsar ug kusganong gipasiugda diha sa among mga publikasyon, ug nagpakita nga tinoon ni Jehova nga Diyos nga kining hataas nga mga prinsipyo sa hustong panahon makab-ot sa tanang tawo nga nahigugma sa pagkamatarong.”

Busa, ang mga Saksi wala gayod magpahayag ug pagsuportar sa Partidong Nazi. Dugang pa, sa pagpasundayag sa relihiyosong kagawasan, sila walay tinguhang mohunong sa ilang pagsangyaw sa publiko.​—Mateo 24:​14; 28:​19, 20.

Sumala sa asoy diha sa 1974 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, ang ubang mga Saksing Aleman nahigawad nga ang pinulongan sa “Deklarasyon” dili kaayo tino sa paagi sa pagkapadayag niini. Gidaot ba sa manedyer sa sangang buhatan, si Paul Balzereit, ang teksto sa dokumento? Wala, kay kon itandi ang Aleman ug ang Iningles nga mga teksto nagpakita nga dili kini tinuod. Dayag, ang supak nga opinyon gipasukad sumala sa mga obserbasyon sa uban nga wala gayoy labot sa pag-andam sa “Deklarasyon.” Ang ilang mga konklusyon tingali naimpluwensiyahan sa hitabo nga gisalikway ni Balzereit ang iyang tinuohan duha ka tuig lamang sa ulahi.

Nahibaloan na karon nga ang pagdili sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya giisyu sa Sabado, Hunyo 24, 1933, usa ka adlaw lamang una pa ang kombensiyon sa Berlin. Ang mga nag-organisar sa kombensiyon ug ang kapolisan nahibalo niini nga pagdili sa milabay ang pipila ka adlaw. Tungod sa tensiyon ug dayag nga kasuko sa mga opisyal nga Nazi, talagsaon gayod nga nahimo ang kombensiyon. Dili paghinobra ang pag-ingon nga 7,000 ka Saksi ang maisogong nagpameligro sa ilang kagawasan pinaagi sa pagtambong sa panagkatigom.

Pagkahuman sa kombensiyon, nanagtag ang mga Saksi ug 2.1 ka milyong kopya sa “Deklarasyon.” Ang ubang mga Saksi gidakop dihadiha ug gipadala ngadto sa mga kampo sa pinugos nga pagtrabaho. Busa, bug-os nga gipadayag sa kagamhanang Nazi ang madaogdaogon, mabangis nga kinaiyahan niini ug sa ulahi gisugdan ang bug-os nga pag-atake niining gamayng pundok sa mga Kristohanon.

Si Propesora Christine King nagsulat: “Ang mapintas nga puwersa dili makapugong sa mga Saksi, nga nadiskobrehan sa mga Nazi.” Sama gayod kini sa gipadayag diha sa “Deklarasyon”: “Ang gahom ni Jehova nga Diyos mao ang kinalabwan ug walay gahom ang malamposong makasukol kaniya.”a

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 13]

Aktuwal nga mga hulagway sa kombensiyon nga gitambongan sa mga Saksi ni Jehova sa 1933 sa Tennishallen