Ang Misteryo ni William Shakespeare

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRITANYA

SI William Shakespeare kasagarang gipasidunggan ingong pangunang magsusulat-ug-dula sa kasaysayan. Ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon nga siya “giisip sa daghan nga mao ang labing bantogang tigsulat ug drama sa tanang panahon. Ang iyang mga dula . . . karong adlawa gipasundayag nga mas subsob ug sa mas daghang nasod kay nianang sa ubang mga magsusulat-ug-dula.” Gihubad kini ngadto sa kapin sa 70 ka pinulongan.

Bahin sa pagkaawtor sa daghang sinulat nga giilang iyaha, ang The World Book Encyclopedia nag-ingon: “Walay inilang Shakespearean nga eskolar ang nagduhaduha nga si Shakespeare mao ang nagsulat sa mga dula ug mga balak.” Bisan pa niana, ang uban milalis niini. Ngano man?

Natawo sa Stratford-upon-Avon sa 1564, si Shakespeare namatay didto 52 ka tuig sa ulahi, sa 1616. Dili maihap nga mga libro ang gipatik bahin kaniya​—daghan human sa katuigan sa mapailobong panukiduki​—sa paningkamot nga masulbad ang usa ka paninugdan, makaiikag nga pangutana, Si William Shakespeare ba maoy nagsulat sa mga basahon nga nagdala sa iyang ngalan?

Paninugdang mga Suliran

Ang mga dula ni Shakespeare nagpadayag ug daghan kaayong sekular nga kasinatian. Pananglitan, nakasabot siya sa balaod ug sa talagsaong paagi migamit ug pinulongan ug mga panig-ingnan may kalabotan sa balaod. Niadtong 1860, sa Medical Knowledge of Shakespeare, gipakita ni Sir John Bucknill nga daghag nahibaloan si Shakespeare bahin sa medisina. Ang susama ikaingon bahin sa iyang pagsabot sa pagpangayam, pagpangayam uban ang binansayng banog, ug ubang mga esport, maingon man sa pamatasan diha sa palasyo. Siya, matod sa Shakespearean nga historyanong si John Michell, “ang magsusulat nga nahibalo sa tanan.”

Ang pagkalunod sa barko gihisgotan ug kalima sa mga dula ni Shakespeare, ug ang paagi nga ang mga termino sa panglawig gigamit nagsugyot nga ang magsusulat maoy eksperyensiyadong marinero. Mibiyahe ba si Shakespeare sa laing nasod? Gipugos ba siya sa pag-alagad sa kasundalohan sa dagat? Nakigbahin ba siya sa paglupig sa Spanish Armada niadtong 1588? Ang bisan hain mohatag ug pamatuod sa pagkaawtor ni Shakespeare, apan walay nagpaluyong ebidensiya nga ikapatungha. Ang kahimtang susama sa iyang pagkahimong batid sa mga butang bahin sa militar ug sa pinulongan sa kasundalohang magbabaktas.

Ang mga kinutlo gikan sa Bibliya dayag diha sa iyang mga sinulat. Lagmit nakat-onan niya kini gikan sa iyang inahan, apan walay pamatuod nga makamaong mobasa ug mosulat ang iyang inahan. Ang iyang kahibalo sa Bibliya misangpot sa pagduhaduha sa edukasyon ni Shakespeare.

Usa ka Tawong Makinaadmanon?

Ang amahan ni William, si John, maoy tiggama ug guwantes, tigbaligyag delana, ug lagmit usa ka matadero. Siya usa ka tinahod nga molupyo, bisan tuod dili-makamaong mobasa ug mosulat. Walay listahan sa mga estudyante alang sa eskuylahan sa gramatika sa Stratford, apan ang kadaghanang awtoridad karong adlawa mibati nga ang batan-ong si William nagtungha didto. Katuigan sa ulahi, ang higala ni William nga magsusulat-ug-dula nga si Ben Jonson nagtawag kaniya nga “gamay rag nahibaloang Latin, ug diyutay ra sa Grego,” nga mahimong magpasabot nga ang edukasyon ni William maoy paninugdan lamang.

Bisan pa niana, ang magsusulat sa mga dula dunay lalom nga pagsabot sa karaang mga sinulat sa Gresya ug Roma duyog sa mga literatura​—ug lagmit sa mga pinulongan​—sa Pransiya, Italya, ug Espanya. Daghan usab siyag bokabularyo. Ang maayong pagkaedukar nga molupyo karong adlawa panagsa rang mogamit ug kapin sa mga 4,000 ka pulong diha sa kokabildohay. Si John Milton, ang ika-17ng siglong Ingles nga magbabalak, migamit ug mga 8,000 diha sa iyang mga sinulat. Apan ang usa ka tinubdan nagpaila kang Shakespeare nga may bokabularyong dili momenos sa 21,000 ka pulong!

Mga Libro ug mga Manuskrito

Ang tanang kabtangan ni Shakespeare mainampingong gilista diha sa iyang tulo-ka-panid nga testamento, nga wala maghisgot sa bisan unsang mga libro o mga manuskrito. Gibilin ba kini kang Susanna, ang iyang magulang nga anak nga babaye? Kon mao, lagmit giapod-apod na kini sa iyang mga kaliwat. Naikag niining misteryoha, ang usa ka ika-18ng siglong klerigo nagsusi sa tanang pribadong mga librarya sulod sa 50-milya nga gilay-on palibot sa Stratford-upon-Avon nga wala makadiskobre ug usa ka libro nga iya ni Shakespeare.

Ang mga manuskrito sa mga dula naghatag ug mas dako pa ganing suliran​—walay nahibaloang mga orihinal nga sinulat ang naglungtad. Trayentay sayis ka dula ang gipatik sa First Folio nga edisyon sa 1623, pito ka tuig human mamatay si Shakespeare. Sa buhi pa siya daghang gipatik nga mga edisyon nga walay awtorisasyon ang mitungha, bisan pa niana si Shakespeare, nga usa ka alistong negosyante, wala mopasaka ug sumbong aron sa pagsanta sa pagpatik niana.

Ngadto sa London​—Ug Kabantog

Ang mga grupo sa nagsuroysuroyng mga aktor maoy kasagarang timailhan sa kapanahonan ni Elizabeth I, ug ang uban miduaw sa Stratford-upon-Avon sa 1587. Kon si Shakespeare miduyog kanila, lagmit didto siya sa London sa tinghunlak sa maong tuig. Nahibalo kita nga nahimo siyang membro sa pangunang grupo sa teatro sa London, ang Lord Chamberlain’s Men, nga sa ulahi nailhang King’s Men. Sukad sa pag-abot niya sa kaulohan, miasenso siya. Latas sa katuigan, nakabaton siyag mga propiedad sa London ug Stratford-upon-Avon. Apan walay tin-awng asoy bahin sa iyang mga kalihokan gikan sa 1583 hangtod sa 1592​—ang hinungdanong mga tuig nga walay nahibaloan bahin kaniya.

Ang teatro nga Globe gitukod sa Southwark sa 1599. Una pa niadto, ang mga dula nga nagdala sa ngalan ni Shakespeare nailhan sa London, apan wala gayod siya mailado ingong awtor niana. Sa pagkamatay niya walay maluhong paglubong, bisan tuod dihay paglubong sa ubang mga magsusulat-ug-dula, sama ni Ben Jonson ug Francis Beaumont, kinsa parehong gilubong, uban ang daghang seremonyas, sa Westminster Abbey sa London.

Mga Kandidato

Ang ngalan bang Shakespeare gigamit aron sa pagtago sa ngalan sa tinuod nga awtor o bisan mga awtor? Ang mga tawo nagsugyot ug kapin sa 60 ka posibilidad. Naglakip kini sa magsusulat-ug-dula nga si Christopher Marlowea ug wala damhang mga ngalan sama kang Cardinal Wolsey, Sir Walter Raleigh, ug bisan kang Rayna Elizabeth I. Kinsay giangkon sa mga teorista nga labing angayang konsiderahon?

Ang unang kandidato mao si Francis Bacon, nga naedukar sa Cambridge University. Tulo ka tuig ang kamagulang kang Shakespeare, nahimo siyang iladong abogado ug opisyal sa palasyo ug nagsulat ug daghang basahon. Ang teoriya nga iya ni Bacon ang mga sinulat ni Shakespeare unang giduso sa 1769 apan wala panumbalinga sulod sa 80 ka tuig. Sa 1885 ang Bacon Society gitukod aron sa pagpasiugda sa kawsa, ug daghang kamatuoran ang giduso aron sa pagpaluyo sa pangangkon. Pananglitan, si Bacon nagpuyo mga 20 ka milya amihanan sa London duol sa St. Albans, usa ka lungsod nga ginganlag 15 ka beses diha sa mga sinulat ni Shakespeare​—apan ang pinuy-anang lungsod ni Shakespeare, ang Stratford-upon-Avon, wala gayod hisgoti.

Si Roger Manners, ikalimang Earl sa Rutland, ug si William Stanley, ikaunom nga Earl sa Derby, parehong dunay ilang mga tigpaluyo. Sila may maayong edukasyon ug masangkarong kasinatian sa kinabuhi sa palasyo. Apan nganong ang bisan hain kanila magtago sa iyang sinulat? Si Propesor P. S. Porohovshikov, nga nakig-ergo sa 1939 alang sa pangangkon ni Rutland, miingon: “Ang iyang unang mga sinulat gipatik nga walay ngalan sa awtor, ang uban ilalom sa ngalang takoban tungod lamang kay dili dalawaton sa katilingban nga ang usa ka dungganong tawo mosulat alang sa ordinaryong mga teatro.”

Ang uban nagsugyot nga ang mga dula ni Shakespeare maoy produkto sa asosasyon sa mga magsusulat, nga ang matag usa nagdugang sa iyang kahanas. Sa laing bahin, ingong batid nga aktor, si Shakespeare ba nagtul-id ug naghikay sa mga dula sa uban alang sa entablado? Gikaingon bahin kaniya nga wala gayod siyay ‘gipapas nga linya’ diha sa iyang mga manuskrito. Mahimong tinuod kini kon siya maoy nagtul-id, uban ang ginagmayng mga kausaban, sa mga eskrip sa ubang mga magsusulat ug dula nga gipresentar kaniya.

Unsa ang pangunang rason kon nganong ang uban nagduhaduha nga si Shakespeare mao ang awtor? Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon nga ang mga tawo “dili motuo nga ang usa ka aktor gikan sa Stratford-upon-Avon maoy nagsulat niana. Ang ordinaryong kinabuhi sa banika ni Shakespeare dili mohaom sa ilang ideya sa usa ka henyo nga maoy nagsulat sa mga dula.” Kini midugang nga halos ang tanang uban pa nga gisugyot nga maoy mga awtor “maoy mga membro sa hamiling mga tawo o sa hataas nga hut-ong.” Busa, daghan nga nagduhaduhang si Shakespeare mao ang awtor nagtuo nga “bugtong ang edukado, makinaadmanon nga tawo nga taas ug kahimtang sa katilingban ang mahimong nagsulat sa mga dula.” Apan, sumala sa giingon sayosayo pa niining artikuloha, daghang Shakespearean nga mga awtoridad nagtuo nga si Shakespeare maoy nagsulat.

Masulbad ba kining maong kontrobersiya sa dili madugay? Lagmit dili. Gawas kon dunay bag-ong ebidensiya nga makaplagan sa dagway sa orihinal nga mga manuskrito o mga kamatuoran nga magsaysay bahin sa katuigan nga walay nahibaloan bahin kaniya, si William Shakespeare, “kining supremong henyo sa pulong,” magpabiling makapainteres nga misteryo.

[Footnote]

[Kahon sa panid 24]

Literasiya ug ang Ngalan

Si William Shakespeare posibleng nagsulat sa iyang pirma ug kaunom ka beses diha sa upat ka dokumento nga nagpabilin. Bahin lang sa iyang ngalan ang mabasa, ug ang espeling niini dili pareho. Ang ubang mga awtoridad nagsugyot nga ang mga abogado lagmit maoy nagpirma sa testamento ni Shakespeare alang kaniya, nga, alang sa pipila, nagpatunghag talandogong pangutana, Makamao bang mosulat si Shakespeare? Walay manuskrito nga naglungtad nga gisulat niya. Ang iyang anak babaye nga si Susanna makapirma sa iyang ngalan, apan walay pamatuod nga makahimo siya ug labaw pa niana. Ang laing anak babaye ni Shakespeare, si Judith, nga suod sa iyang amahan, mitamla. Dili siya makamaong mosulat. Walay nasayod kon nganong wala tinoa ni Shakespeare nga ang iyang mga anak makapahimulos sa bililhong mga kaayohan sa literatura.

[Mga hulagway sa panid 23]

Unang mga paghulagway kang Shakespeare, bisan pag wala matino kon unsay iyang dagway

[Credit Line]

Encyclopædia Britannica/11th Edition (1911)

Culver Pictures