Usa ka Maalamong Rayna nga Nakapildig Daotag Tuyong Obispo

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Habagatang Aprika

UBAN sa iyang mga dama, hilwas ang pagbati ni Raynang Catherine Parr sa Inglaterra. Ang sakit ni Haring Henry VIII, dugang pa sa tagong mga laraw sa kinabuhing harianon, nakahatag ug kadaot kaniya. Samtang nakighinabi ang rayna sa usa ka higala, usa sa iyang mga dama nagdalidali sa pagsulod, nga nagkapot ug palid nga papel. Naghangak, iyang gitunol ang papel ngadto kang Catherine. Nahingawa sa mabalak-ong pagmug-ot sa dama, nagpanukong gidawat sa rayna ang papel. Lagmit, aksidenteng nahulog kini sa usa ka opisyal sa gawas sa mga lawak sa rayna.a

Samtang siya nagbasa, nangluspad si Catherine. Ang iyang pagkadili-makatuo nahimong kalisang. Listahan kini sa mga sumbong batok kaniya tungod sa pagkaerehes, nga gipirmahan sa hari. Siya mihilak ug hapit matumba sa yuta, apan gisapnay siya sa iyang mga higala. Iyang gipakalma ang iyang kaugalingon, aron makahunahunag maayo, apan natugaw kaayo siya. Sa kaluoy, giagak siya sa iyang mga dama ngadto sa katre.

Siya mihigda, apan dili siya makatulog. Balikbalik, iyang gisubli ang mga hitabo sa iyang kaminyoon kang Haring Henry VIII. Siya 31, kaduha naminyo ug nabiyuda, ug siya nagplanong magpakasal sa ambongang si Thomas Seymour. Apan adunay laing mga plano ang hari. Ang hari misakna nga magpakasal. Makabalibad ba siya? Dayag nga dakong kadungganan kini, apan usa nga puno sa mga problema. Siya nahimong iyang ikaunom nga asawa sa Hulyo 12, 1543.

Si Henry dili na mao ang ambongan, tigpangabayong-mag-aaway, atletiko ug lawas sa iyang pagkabatan-on. Sa edad nga 52, tambok kaayo siya, nga sapoton, ug gihampak sa mga hubaghubag sa iyang mga batiis nga usahay halos dili siya makalakaw ug kinahanglang isakay sa lingkoranan.

Bisan pa niana, gigamit ni Catherine ang iyang dakong kaalam ug katakos sa pagpalampos sa kaminyoon. Iyang gihimo ang iyang kaugalingon nga higala sa iyang tulo ka anak sa unang mga kaminyoon. Siya naningkamot pag-ayo aron mahimong makalingawng asawa. Kon magsakit ang tiil sa hari, iyang lingawon siya sa bibo nga mga estorya, kasagaran mahitungod sa relihiyosong mga butang. Siya nakahatag sa hari ug igong kalinaw sa iyang ulahing mga tuig.

Siya karon misulay sa pagsubli sa iyang kinabuhi uban sa hari. Unsay iyang nahimong sayop? Namalandong siya sa dili pa dugayng panagkita uban kaniya. Sa maong gabii ang pipila sa iyang mga kaubanan sa palasyo diha niadtong tungora, ug daw maayo ang iyang buut. Ingon sa iyang naandan, nagbangon siya ug relihiyosong pangutana nga ilang nahisgotan sa miagi. Naglain ang iyang buut ug gipaundang siyag estorya. Siya nahibulong apan gilantaw kini ingong bahin sa iyang pagkasapoton. Kasagaran malingaw ang hari sa maong mga panaghisgot ug dili mosupak sa iyang kaikag sa relihiyosong mga butang.

Iyang gihinumdoman kon kinsa ang atua didto niadtong okasyona. Ang iyang mga hunahuna kanunayng mobalik ngadto sa usa ka tawo​—si Stephen Gardiner, usa ka nailhang kaaway.

Daotag Tuyong Obispo

Si Gardiner, obispo sa Winchester ug magtatambag sa hari, maoy impluwensiyado kaayo nga tawo ug supak sa relihiyosong reporma. Naglagot siya kang Catherine tungod sa iyang interes sa relihiyosong kausaban ug sa iyang impluwensiya sa hari.

Sa dihang gimaniobra ni Thomas Cromwell, nga pangunang magtatambag ni Henry, si Gardiner aron mawad-an sa iyang katungdanan ingong pangunang sekretaryo sa hari, si Gardiner nangitag higayon sa pagbalos. Siya nalangkit sa laraw nga maoy nakaingon sa pagkapukan ug pagkapatay ni Cromwell. Si Gardiner nabalo usab tungod kay nakalimtan siya ni Henry ug gitudlo ingong Arsobispo sa Canterbury ang dili kaayo iladong si Thomas Cranmer, nga may simpatiya sa mga Protestante. Bulahan si Cranmer, kay nasanta ni Henry ang laraw nga giplano batok kaniya ni Gardiner ug sa uban.

Ang kapeligrohan ngadto kang Catherine ug sa iyang mga dama midako tungod sa laing bag-ong laraw ni Obispong Gardiner. Usa ka batan-ong babaye, si Anne Askew, maoy prangka kaayong tigpaluyo sa relihiyosong reporma. Siya napriso, nga naghulat sa silot nga kamatayon tungod sa erehiya. Apan si Gardiner interesado kaniya sa laing katarongan. Siya gustong makakuhag ebidensiya nga nakigkontak si Anne sa impluwensiyadong mga dama, nga makadaot usab sa rayna. Usa ka kauban ni Gardiner, si Thomas Wriothesley, usa sa pangunang mga magtatambag sa hari, miadto sa pagsukitsukit kang Anne Askew.

Gisakit Diha sa “Rack”

Dugayng gisukitsukit ni Wriothesley si Anne, apan wala siya makakuhag ebidensiya nga makadaot nga iyang gikinahanglan. Sa kataposan, nagpasugo siya nga igaid si Anne sa rack,b bisan pag supak sa balaod ang paggamit niining instrumentoha sa pagsakit diha sa babaye. Sa dihang napakyas kini sa pagpatug-an kaniya, gibiyo ni Wriothesley ug laing magtatambag mismo ang rack ug giinat si Anne pag-ayo, apan wala gihapon nila makuha ang gitinguhang impormasyon.

Nakahilak si Catherine sa pagpalandong sa pag-antos ni Anne Askew. Siya nakamatikod nga may misulod sa lawak. Usa sa iyang mga dama miduol ug gisultihan siya nga ang doktor sa hari, si Dr. Wendy, gipakuha sa hari aron iyang matan-aw si Catherine. Ang buotang doktor nangomosta kaniya ug gisulti sa doktor ang kabalaka sa hari sa iyang panglawas.

Gisaysay sa doktor nga gisulti sa hari ngadto kaniya ang laraw batok kang Catherine ug nanumpa sa hari sa pagtago niini. Bisan pa niana, gisugiran siya ni Dr. Wendy sa tibuok estorya​—nga sa paglakaw niya niadtong gabhiona, makantalitahong mikomento ang hari nga makahupay kaayo kaniya sa panahon sa iyang pagkatigulang nga “matudloan sa [iyang] asawa.”

Nakakita si Gardiner sa iyang higayon ug gipahimuslan kini. Siya miingon nga gitagoan sa rayna ang mga erehes ug nga ang iyang mga kalihokan maoy pagbudhi sa nasod, nga hulga sa awtoridad sa hari. Siya miingon nga kon hatagan ug higayon, siya ug ang uban makapadayag atubangan sa hari sa ebidensiya bahin niini. Ang nasukong hari misugot sa pagpirmag mga deklarasyon sa mga sumbong batok kang Catherine.

Human sa paghinumdom ug balik niining mga hitaboa, giawhag siya ni Dr. Wendy sa pag-adto sa hari sa labing sayo nga higayon ug mapainubsanong mangayo sa iyang pasaylo. Kini lamang ang bugtong paagi aron makalupig sa iyang mga kaaway, kinsa dili mohunong hangtod nga siya mabilanggo diha sa Torre sa London ug hangtod nga sila adunay igong ebidensiya sa pagsilot kaniya sa kamatayon.

Nasabtan ni Catherine ang kaalam niining tambaga, ug sa usa ka halawom nga kagabhion, sa nakadungog nga ang hari anaa sa iyang mga lawak, mainampingon siyang nag-ilis ug nagsanasana sa iyang isulti. Ang iyang igsoong babaye ug higala, si Lady Lane, mikuyog kaniya.

Manggialamon, Mabinantayong Rayna

Ang hari naglingkod ug nangomedya sa pipila sa iyang kaubang mga lalaki. Mapahiyomon niyang giabiabi ang iyang asawa. Unya iyang giusab ang kolokabildo ngadto sa relihiyosong mga butang. Iyang gihangyo si Catherine sa pagpatin-aw sa iyang mga pagduhaduha sa pipila ka punto. Nasabtan dayon ni Catherine ang bitik. Naningkamot siya pag-ayo sa pagtubag nga matim-oson ug matinud-anon.

Siya miingon nga gilalang sa Diyos ang babaye sunod sa lalaki​—ubos kaniya. Siya nagpadayon: ‘Sukad niadto gitudlo sa Diyos ang maong kinaiyanhong kalainan tali sa lalaki ug babaye, ug imong kamahalan sanglit labaw kaayo ug kaalam ug ako ubos kaayo kanimo sa tanang bahin, sa unsang paagi imong kamahalan, sa sama niining malisod kaayong mga butang labot sa relihiyon, daw nagkinahanglan man sa akong paghukom?’ Dayon iyang giadmitir nga siya ang ulo ibabaw kaniya sa tanang butang, ikaduha lamang sa Diyos.

‘Dili,’ mitubag ang hari. ‘Nahimo kang hawod nga magtutudlo sa pagtudlo kanamo ug dili pagatudloan o pagadumalahon namo.’

Siya mitubag: ‘Kon mao kanay paglantaw mo kamahalan, nan sayop kaayo ang imong pagsabot kanako imong kamahalan, sa paghunahuna niining dili gayod angay, ug binuang, alang sa usa ka babaye sa pagpangabaga sa katungdanan sa usa ka instruktor o magtutudlo sa iyang ginoo ug bana; kondili magakat-on gikan sa iyang bana ug matudloan niya.’ Iyang gipatin-aw ug dugang nga sa dihang siya nakigsulti kaniya bahin sa relihiyosong mga butang ug usahay mopahayag ug opinyon, kini dili maoy sa pagduso sa iyang mga ideya. Hinunoa, sa pagpakig-estorya, gidahom niya nga malinga siya gikan sa kasakit nga iyang gibati tungod sa iyang sakit.

‘Mao ba diay, Pinalangga?’ miingon ang hari. ‘Ug wala ka magtumong sa imong mga argumento aron makuha ang daotang tuyo? Nan suod na usab kitang mga higala karon, sama sa una pa.’ Naglingkod gihapon, iyang gikamay siya sa pagduol kaniya, mapinanggaong gigakos siya, ug gihalokan siya. Matod pa niya nga ang pagkadungog niining balitaa mas maayo kay sa pagdawat ug wala-dahomang gasa nga usa ka gatos ka libong pound. Sila nagpadayon sa maayong panagkokabildo hangtod iyang gitugotan siya sa paglakaw sa mga tungang-gabii.

Sa pagkasunod adlaw ang hari diha sa iyang naandang paglakawlakaw sa tanaman sa palasyo, nga giubanan sa duha ka lalaki sa iyang lawak. Iyang gipatawag ang rayna sa pagduyog kaniya, ug siya masinugtanong miabot uban sa tulo sa iyang mga dama. Wala kasultihi ni Henry si Catherine nga mao kini ang panahon nga gikasabotan sa miagi sa pagdakop kaniya. Wala usab niya mapahibalo si Wriothesley, nga maoy modakop, sa iyang panag-uliay sa rayna. Samtang naglingawlingaw sila, miabot si Wriothesley uban sa 40 ka guwardiya sa hari sa pagdakop sa rayna uban sa iyang mga dama.

Mibulag si Henry sa grupo ug gipatawag si Wriothesley, nga miluhod. Ang nahibilin sa grupo wala makadungog kon unsay gisulti sa hari, apan nakadungog sila nga mibungat siya sa kasuko sa mga pulong, ‘Lampingasan! Mananap! Buang!’ Iyang gipapahawa sa iyang panan-aw si Wriothesley.

Sa dihang mibalik ang hari kang Catherine, misulay siya sa pag-alam-alam kaniya sa malumong mga pulong. Iya pang gipanalipdan si Wriothesley, nga nag-ingong kon unsa may iyang nahimo tingali nahimo diha sa kasaypanan.

Niini ang hari mitubag: ‘Sa pagkatinuod, Pinalangga, daotan siya kanimo, ug busa pasagdi siya.’

Busa si Catherine naluwas gikan sa iyang mga kaaway, ug nawad-an si Obispo Gardiner sa pabor sa hari. Napildi sa rayna ang daotag tuyo nga obispo. Natapos ang intriga.c

[Mga footnote]

[Mga hulagway sa panid 21]

Raynang Catherine Parr

Obispo Stephen Gardiner

[Credit Line]

Gipadako nga hulagway ni Catherine Parr: Kortesiya sa National Portrait Gallery, London; Stephen Gardiner: National Trust Photographic Library/J. Whitaker

[Hulagway sa panid 22]

Gipanghimaraot ni Henry VIII si Thomas Wriothesley atubangan sa rayna

[Credit Line]

Giletratohan ni Holbein, gikan sa librong The History of Protestantism (Vol. III)

[Picture Credit Line sa panid 20]

Talan-awon sa mga panid 20-2: Gikan sa librong The Library of Historic Characters and Famous Events, Vol. VII, 1895