Pagpaniid sa Kalibotan
Ang Tuig 2000 ug si Kristo
“Ang surbi nagpakita nga ubos pa sa usa sa unom ka Britano ang naglangkit sa tuig 2000 uban kang Kristo,” nag-ingon ang ENI Bulletin. Usa ka surbi sa Gallup “nakakaplag ug sobrang pagkaignorante bahin sa Milenyo, nga may 37 porsiyento sa mga mitubag nag-ingon nga sila wala masayod kon unsay gipahinumdom niini . . . , 18 porsiyento nag-ingon nga ang mga kasaulogan nagtimaan sa bag-ong siglo ug 17 porsiyento nga kini nagtimaan sa tuig 2000.” Duna lamay 15 porsiyento ang nakasabot sa kalangkitan tali sa 2000 ug sa pagkahimugso ni Kristo. Sumala kang Propesor Anthony King sa Unibersidad sa Essex, alang sa kadaghanang tawo ang milenyo nagkahulogan “lamang ug kahigayonan sa pagsayaw, pag-inom ug champagne, pagpagabii uban sa mga barkada o pagbiyahe sa gawas sa nasod.” Mikomento ang Anglikanong obispo nga si Gavin Reid: “Kita nagkinabuhi sa usa ka sosyedad nga nawad-an sa kultural ug espirituwal nga handomanan niini.”
Kahadlok Gumikan sa mga Kagaw nga Dili Madutlag Tambal
“Ang pagsukol sa mga kagaw nga dili madutlag tambal sa labing isog nga mga antibiotiko angayng magpaigmat, dili lamang sa medikal nga propesyon kondili sa mga mamamalit usab,” nag-ingon ang mantalaang Star sa Habagatang Aprika. Ang patologo nga si Mike Dove nagpasidaan nga “ang mga sakit nga kanhi nakontrolar o halos nawala na nausab ug namalik.” Ang sobrang paggamit sa mga antibiotiko miresulta sa bag-ong mga bersiyon sa mga tesis (TB), malarya, tipos, gonoria, meningitis, ug pulmonya nga nagkalisod tambalan ug mosukol sa modernong mga tambal. Kapin sa tulo ka milyong tawo sa usa ka tuig ang mamatay gumikan lamang sa TB. Ang mga pasyente makatabang pinaagi sa paghinumdom sa mosunod: Sa pagsugod, sulayi ang mga pang-alibyo sama sa pag-inom ug daghang pluwido, pagbaton sa gikinahanglang pahulay, ug pagpanglimugmog ug asin ug init nga tubig kon duna kay karat nga tutonlan. Ayawg pugsa ang imong doktor alang sa mga antibiotiko—siya ang pahukma kon kini gikinahanglan ba gayod. Kon kini ireseta, kompletoha kanunay pag-inom bisan kon dunay namatikdang kaayohan. Hinumdomi, ang mga antibiotiko dili makaayo sa mga sip-on ug ubo, nga gipahinabo sa mga virus, dili sa bakterya. “Ang matag usa,” matod ni Dove, “kinahanglang magtinabangay sa pagpukgo niining makapabalaka kaayong suliran sa kalibotan nga makapahinabog katalagman sa panglawas.”
Mahal nga Bili sa Depresyon
“Ang depresyon—labaw pa kaayo kay sa pisikal nga sakit—mao ang pangunang hinungdan sa pagkahimalta sa trabaho ug ubos nga kalidad sa produksiyon sa kalibotan,” matod sa Brazilianhong mantalaang O Globo. Ang taho sa World Health Organization nagpakita nga ang mga sakit sa hunahuna maoy responsable sa 200,000 ka kamatayon sa 1997. Dugang pa, ang ginagmayng mga kasamok sa hunahuna, sama sa mga kausaban sa buot, adunay negatibong epekto sa propesyonal nga kalihokan sa kapin sa 146 ka milyong tawo sa tibuok kalibotan—usa ka gidaghanon nga mas taas pa kay sa 123 ka milyong mamumuo nga gipaluya tungod sa mga suliran sa pangdungog o sa 25 ka milyon nga nakasinatig mga aksidente sa trabaho. Sumala sa usa ka pagtuon sa propesor sa Unibersidad sa Oxford nga si Guy Goodwyn, ang suliran sa depresyon mousbaw sa umaabot nga katuigan, nga moresulta sa dakong luwan sa katilingban tungod sa pagkawala sa pagkaproduktibo ug sa nagkamahal nga bili sa pagtambal. Sa Tinipong Bansa lamang, ang tinuig nga alkanse gumikan sa depresyon mikabat na ug $53 bilyones.
Mas Daling Basahon ang Pinatik sa Papel
“Walay monitor [sa kompiyuter] nga mas daling basahon kay sa pinatik sa papel,” nagtaho ang ahensiya sa prensa sa Alemanya nga dpa-Basisdienst. Ang pagbasa gikan sa papel inay kay sa monitor moresulta sa mas diyutayng mga kasaypanan ug mas paspas nga pagbasa sa talagsaong paagi. Ang mga pagsulay nagpakita nga ang pagbasag pulong diha sa monitor mokabat ug, sa aberids, 10 porsiyentong mas dugay kay sa pulong diha sa papel. Bisan tuod ang mga resulta miuswag sa dihang gigamit ang de-kalidad nga mga monitor uban ang gipatas-ang contrast ug resolution ug gipakubsang pagkipatkipat, wala gihapon kini makatumbas sa mga resulta sa pagbasa gikan sa papel. “Bisan kinsang nagtrabaho atubangan sa monitor naggahin sa tanan niyang panahon sa pagtan-aw nga direkta tumong sa tinubdan sa kahayag nga mosulaw, mokipat, ug mosumbalik-silaw,” nag-ingon ang sikolohistang si Martina Ziefle, gikan sa Aachen, Alemanya. “Ang porma sa mga letra dili ingon ka tin-aw, ug ang contrast mas hanap.” Ang konklusyon sa dpa: “Sa dihang mopalit ka ug kompiyuter, hatagig dugang pagtagad ang kalidad sa monitor.”
Ilhanan sa mga Panahon
“Ang lain pang kinaraang estilo sa kulturang Canadiano matapos na sa pipila ka semana sa dihang ang polisya [sa Newfoundland] mosugod sa pagtakin ug mga pistola sa kinaunahang higayon,” nagtaho ang The Toronto Star. Ang Royal Newfoundland Constabulary, nga gipundar niadtong 1729, mao “ang kataposang puwersa sa kapolisan sa Amerika del Norte nga magpatrolyang walay pusil.” Ang bag-ong balaod naghanaw sa kanhing polisa. Kini nagmando nga ang mga polis mangayog permiso sa superbisor aron sa pag-armas sa ilang kaugalingon. Kon tugotan, tagoan sa polis ang iyang hinagiban diha sa kinandadohang kahon sulod sa kargahanan sa iyang sakyanan nga pangpatrolya. Dayon, sa dihang kini kinahanglanon sa panahon sa emerhensiya, iyang iparking ang iyang sakyanan, buksan ang kargahanan, buksan ang kahon, ug balahan ang hinagiban. “Yano kini ug talagsaon, apan dili gayod praktikal ang pag-ingon nga ang usa ka propesyonal, binansayng puwersa sa kapolisan sa 1998 dili makabaton sa ilang mga hinagiban,” matod ni Primer Brian Tobin. Ang Rock, nga maoy mabinationg pag-ila sa Newfoundland, gipasigarbo gihapon nga may labing ubos nga krimen sa nasod ug walay polis nga gipusil samtang nagtuman sa katungdanan.
Panimalos Maoy Ilang Trabaho
Nga nagsaad ug “estriktong pagtago sa sekreto” ug ang katakos sa pagserbisyo sa bisan diin sa Hapon, usa ka kompaniya sa Tokyo nag-anunsiyo: “Among husayon ang kasungian para kanimo.” Ang paninugdang pilosopiya mao “ang pagpahinabo sa samang matang sa pag-antos ngadto sa tawo nga nagpahinabo sa kliyente sa pag-antos sa sa sinugdanan,” nag-ingon ang lalaki nga maoy nagpadagan sa serbisyo. Segun sa gitaho sa Asahi Evening News, ang kompaniya “mohimog legal nga pamaagi sa pagbalos,” sama sa pagtino nga ang “usa ka tawo kawad-an sa iyang trabaho ug iyang pamilya,” magbungkag sa mga relasyon, ug sa “pagtino nga ang usa ka kauban katangtangan sa trabaho o ang usa ka amo nga nangharas maylabot sa sekso mapakaulawan.” Sa duolag 50 ka tawo nga motelepono sa kompaniya matag adlaw, 20 ang mosuknag mga kontrata sa pagpatay; apan ang katibuk-ang balaod sa kompaniya maoy dili paggamit sa puwersa o paglapas sa balaod, “bisag usahay hapit nang mahimo kana.” Ang serbisyo nagpatrabahog dinosenang mga trabahante, kadaghanan niini nagtrabahong bug-os-panahon sa ubang mga trabaho. Ang uban maoy mga tawong nag-antos mismo ug buot motabang sa uban sa pagpanimalos. “Wala ka masayod kon may nahimo ka kaniadto nga nakapalagot sa ubang tawo batok kanimo. Magmabinantayon,” mipasidaan ang tag-iya.
Mga Kagang ug Ekolohiya
Ang mga hulmigas, anay, ug mga wati maningaog mga dahon ug mga tambak diha sa mga hawan sa lasang, apan unsay mahitabo diha sa tropikanhong bagang kalasangan nga sa popanahon gibahaan? Ang mga kagang maoy motrabaho niana. Usa ka ekolohista gikan sa Unibersidad sa Michigan, T.B.A., natingala sa pagkakaplag ug halapad nga luna sa lasang diha sa Baybayon sa Pasipiko sa Costa Rica nga walay mga dahon diha sa yuta apan hinuon dunay daghang dagkong buho. Sa kagabhion, siya nagbantay samtang ang mga kagang—nga gibanabanang anaa sa 60,000 sa matag ektarya—nanggawas aron sa pagpaningaon sa layang mga dahon, prutas, ug mga semilya, nga ilang gipanangag ngadto sa ilalom sa ilang usa-ka-metrong mga lungag. Kining 20-sentimetrong mga kagang, nga dunay pinasahing mga hasang sa pagginhawa ug popanahon lamang molusong sa dagat aron sa pagpaliwat, nagtabang sa pag-atiman sa laglom-ug-gamot nga mga kahoy. Ang bug-os nga ekolohiya sa lasang gitino sa ginahimo niini nga mga linalang, nagtaho ang The Times sa London.
Halayo Didto sa Kawanangan
“Ang Voyager 1 nasulat diha sa mga libro sa talagsaong kahimoan ingong ang kinalay-ang hinimog-tawong butang,” matod sa magasing Astronomy. “Ang kanhing tighupot sa rekord mao ang Pioneer 10, nga naglupad sa halos katugbang nga direksiyon sa mas hinayng gikusgon.” Unsa ka layo ang Voyager 1? May gilay-ong 10.4 bilyones kilometros, niadto pang Pebrero 17, 1998. Ang salakwanang gipalupad sa Septiyembre 5, 1977; miagi sa Jupiter sa Marso 5, 1979; ug milabay sa Saturn sa Nobyembre 12, 1980. Nagpadayon kini sa pagpadalag impormasyon pinaagi sa solar wind ug magnetic field. “Ngadtongadto, ang mga instrumento niini mahimong una sa bisan unsang salakwanang sa pagmatikod sa heliopause—ang utlanan tali sa kataposang maabot sa magneto sa Adlaw ug ang sinugdanan sa wanang tali sa mga bituon,” matod sa National Aeronautics and Space Administration.
Wala-Marehistrong Kabataan
“Tingali un-tersiya sa tanang masuso ang walay rehistro sa pagkatawo, nga naghimo kanilang anaa sa opisyal nga kahimtang sa pagkapinasagdan nga mahimong magkahulogan nga mawad-ag edukasyonal nga mga kahigayonan ug pag-atiman sa panglawas,” nagtaho ang The New York Times. Ang mga rehistrasyon sa pagkatawo maoy kinaubsan sa mga bahin sa habagatang Aprika sa Sahara ug sa ubang mga nasod sa Asia, sama sa Cambodia, India, Myanmar, ug Vietman. “Ang pagkawalay-sertipiko sa pagkatawo halos katumbas sa pagkawala-mahimugso,” nag-ingon si Carol Bellamy, ehekutibong direktor sa United Nations Children’s Fund, ang ahensiya nga maoy nagdumala sa tibuok-kalibotang surbi. Daghang nasod nanginahanglag rehistrasyon sa pagkatawo una pa ang usa ka bata matambalan sa usa ka sentro sa panglawas o mapalista sa tunghaan, ug ang mga batang walay mga sertipiko kalagmitang pugson sa pagpamuo samtang bata pa o pahimuslan isip mga mamumuo sa sekso. Ang artikulo midugang: “Ang kakabos dili lamang maoy nagtino sa lebel sa rehistrasyon, nakaplagan sa taho, nga nagpunting sa taas nga gidaghanon sa rehistrasyon sa kadaghanan sa Latin Amerika, sentral Asia ug Amihanang Aprika.”