Pagpaniid sa Kalibotan
Bag-ong Nahimugso ug Pagbati sa Kasakit
Ang mga tigdukiduki sa University College sa London nakakaplag nga ang mga batang bag-ong nahimugso mobatig kasakit nga labaw pa kay sa mga edaran ug sa mas dugayng yugto sa panahon. “Sa miaging 10 ka tuig pa lamang nga giilang ang mga bata ug mga masuso mobatig kasakit,” nag-ingon ang The Sunday Telegraph sa London. Una pa niana, ang naahat-pagkatawong mga bata gipailalom sa masakit nga mga paagi ug pag-opera nga wala gamitig mga tambal nga pang-alibyo sa kasakit. Nagtuo karon ang mga doktor nga ang maong pagtambal dunay tagdugayng mga epekto maylabot sa pagbati sa kasakit, posibleng bisan saylo pa sa pagkabata. Kini tungod kay ang natural nga mekanismo nga makapahupay sa mga mensahe sa kasakit diha sa gulanggulang nga mga bata ug mga edaran dili moobra pag-ayo diha sa naahat-pagkatawong mga bata. Ang mga bata mobati usab ug kasakit diha sa mas dakong bahin, ug bisan ang gamayng samad sa panit makapahimo sa apektadong bahin nga tandogon kaayo bisag dugay na kaayong naayo ang samad, nagtaho ang mantalaan.
Sugyot sa Estudyante Mitultol sa Pagkaplag
Milihok sumala sa rekomendasyon gikan sa usa ka estudyante sa astropisiko sa unibersidad, gidugang sa mga astronomo ang usa pa sa lista sa mga planeta nga nagbiyo sa mga bituon gawas pa sa atong adlaw. Si Kevin Apps, estudyante sa University of Sussex, sa Inglaterra, misugyot sa mga astronomong si Dr. Geoffrey W. Marcy ug Dr. R. Paul Butler, nga ang duha maoy responsable sa pagkaplag ug siyam pa sa maong mga planeta, nga ilang susihon ang 30 ka nalaktawang samag-adlawng mga bituon. Gihimo nila kadto ug nakakaplag ug usa ka planeta nga samag gidak-on sa Jupiter nga nagbiyo sa usa sa mga bituon. Aron mapili ang mga bituon nga iyang girekomendar nga susihon, si Apps “migamit sa kinaulahiang mga impormasyon sa satellite ug gipinig ang mga bituon nga may kalagmitan kaayong may mga planetang nagbiyo niini,” matod ni Dr. Marcy. Kini nga pagtiktik—dugang pa sa laing planeta nga nakaplagan sa duha ka astronomo—nakapahimong 12 sa gidaghanon sa nailhang mga planeta nga anaa sa gawas sa sistema solar, ang tanan nakaplagan sulod sa yugto sa tulo ka tuig, taho sa The New York Times.
Besting Makapabating Tigulang
Samtang daghang tawo buot mobating batan-on ug kusgan, usa ka besti ang giugmad aron sa paghimo sa usa ka tawo nga mobating tigulang ug luya, nagtaho ang Alemang mantalaang Die Zeit. Usa ka kompaniyang konsultahanan sa paggamag besti, duyog sa medikal nga mga doktor, nagmugna sa besting makapabating tigulang aron sa pagtabang sa mga nars ug mga tigdesinyog produkto sa pagsabot “kon unsay pagbati sa mga tigulang sa kalibotan.” Ang besti naglakip sa mga bendahe ug mga tahi nga makapalisod sa paglihoklihok, 14 kilos nga tingga aron ingnong walay kusog, gahing mga siradora nga anaa sa sulod sa duha ka guwantes aron mangaging ang mga tudlo sa kamot, mga headphone aron sa pagpasuhop ug kusog nga mga kasaba, ug eskrin aron pakubsan ang maabot sa panan-aw hangtod sa katunga ug aron pahanapon ang panan-aw. Ang Die Zeit nagsugyot: “Ang tanang ubos sa pangedarong 60 kinahanglang maglakawlakaw nga magsul-ob niining bestiha sa duha ka oras, isip paagi aron masabtan ang kalainan tali sa mga kaliwatan.”
Mitumaw nga Kasaysayan
“Duha ka siglo human ang makasaysayanhong gubat nga naghugno sa mga paglaom ni Napoleon sa pagparot sa Britanikong imperyo, ang mga bapor-de-guerra sa Pranses nga emperador nakaplagan sa mabawng katubigan sa baybayon sa Mediteranyo,” nagtaho ang The Toronto Star. Sa 1798 panahon sa Gubat sa Nilo, ang pangulong bapor nga L’Orient ug ang mga bapor nga La Seriuse ug La Artemise gilunod sa British Navy, nga gipangulohan ni Admiral Horatio Nelson. Ang Pranses nga marinong arkeologong si Franck Goddio nakakaplag sa mga bapor-de-guerra ilalom sa 11 metros nga dagat mga 2 ka kilometros duol sa baybayon sa Alexandria, Ehipto. “Dinhi gihukman ang kataposang dulnganan sa Uropa,” komento ni Goddio.
Nagapanawng mga Langgam Magbilin sa Sobrang Bagahe
Ang mga rinyon, atay, ug ubang organo sa sulod sa lawas sa pipila ka langgam mokupos una pa ang dugayng paglupad, nagtaho ang New Scientist. Ang may pormag-barang-ikog nga mga godwit, ang ingon-ug-kanaway nga gidak-ong mga langgam nga moubog ug tubig nga molangyaw tali sa Alaska ug New Zealand, mokaog daghan una pa sa ilang way-hunong nga 11,000-kilometros nga paglupad. Ang mga tigdukiduki nga si Theunis Piersma, sa University of Groningen sa Netherlands, ug si Robert Gill, sa U.S. Geological Survey, nakakaplag nga tumbasan sa mga langgam ang gibug-aton nga ilang mabatonan pinaagig pagpakubos sa gidak-on sa ilang mga organo nga nagaproseso sa pagkaon hangtod sa mga 25 porsiyento. Matod ni Gill: “Igoigoon lamang nila ang trabaho sa organo aron nga, inigtugpa nila pag-usab, maproseso nila ang pagkaon ug ibalik sa normal ang ilang mga organo.”
Mga Masuso ug Pasidaan sa Dugos
Ang dugos dunay mga bitamina, minerales, ug mga antioxidant, nagtaho ang Science News. Kasagaran, kon mas itom ang dugos, mas daghan kinig sulod nga antioxidant. Bisan pa niana, ang UC Berkeley Wellness Letter nagpasidaan: “Ayaw gayod hatagig dugos ang mga batang wala pay usa ka tuig ang edad.” Ang nagpahiping gagmayng bakteryang Clostridium botulinum nagpuyo sa halos 10 porsiyento sa dugos ug makapahilo sa masuso. “Ang kagrabe maggikan sa sakitsakit ngadto sa grabeng paralisis ug kalit nga kamatayon, kon dili matambalan,” nag-ingon ang Wellness Letter. Sa gulanggulang nga kabataan, hinunoa, ang dugos giisip nga hilwas.
Pagpanabako Aron Moniwang
Ang “agda aron moniwang” maoy nagtukmod sa tin-edyer nga mga babaye sa pagpanabako, nagtaho ang mantalaang The Globe and Mail sa Canada. Sa usa ka surbi sa 832 ka babayeng taga-Canada ug 1,936 ka babayeng taga-Britanya nga nagpangedarog 10 ngadto sa 17, daghan ang “milista sa pagpanabako isip kapuli sa pagkaon” ug ingong kalihokan nga makapawalag gana. Daghang tin-edyer nga mga babaye miingon nga sila nagtuo nga “kon ilang hunongon ang pagpanabako mokaon silag dugang ug mobug-at ug dugang.” Ang Globe nag-ingon nga “ang mga taho nagpakita nga ang tin-edyer nga mga babaye karon maoy pangunang hinungdan sa kinadak-ang mga pag-uswag sa kinatibuk-ang pagpanabako sa mga tin-edyer ug naghatag pagsabot sa nagtubong gidaghanon sa kanser sa baga taliwala sa kababayen-an.”
Nameligrong Trabaho Hayan Magpahinabog Kapeligrohan sa Panglawas
Ang kawalay-kasegurohan bahin sa kaugmaon sa imong trabaho hayan magdaot sa imong panglawas, nagtaho ang Science News. Sa 10,000 ka trabahante sa gobyerno sa Britanya nga miapil sa dugayng surbi sa panglawas, ang grupo sa kapin sa 600 ka lalaki ug babaye nakadungog ug hungihong latas sa yugto sa upat ka tuig nga ang ilang departamento ibaligya ngadto sa pribadong sektor. Sa kasamtangan, sa aberids, ang panglawas niadtong nasakop niining grupoha naluya kon itandi sa ubang mga sumasalmot sa pagtuon kansang mga trabaho wala mameligro. Kadtong diha sa nameligrong grupo nakasinatig pagsaka sa gidaghanon sa kolesterol diha sa dugo ug 40- ngadto sa 60-porsiyento nga mas taas nga gidaghanon sa dunay sakit sa kasingkasing gumikan sa kakulang ug dugo. Ang Science News nag-ingon: “Kini nga mga trabahante napamatud-an usab nga mas kalagmitang dili mag-ehersisyo, mobug-at ang timbang, matulog ug kapin sa 9 ka oras, ug makigdiborsiyo o makigbulag sa kapikas.”
Pagsentro sa Pagtagad sa Iro
Unsay gikinahanglan sa usa ka iro aron mahimong usa ka maayong tiktik sa droga? Lakip sa ubang butang, ang talagsaong sentido sa panimaho ug ang “dili mabaldang pagsentro sa pagtagad,” nagsaysay ang New Scientist nga magasin. “Ang maayong tiktik kinahanglang makasentro sa tahas sa pagpangitag mga droga, bisan pa sa nagkaguliyang nga mga kabaldahan diha sa bisan haing tugpahanan o pantalan,” matod sa taho. Ug samtang ang naandang pagsusi sa mga sulat dangtag daghang oras, “ang mga iro magpabiling nagsentro pag-ayo sa pagtagad nga wala ganiy bisag . . . 0.5 gramong heroina . . . nga gitago diha sa nagburot nga sako sa mga sulat ang dili matiktikan.” Sa 1993 ang usa ka programa sa pagpasanay sa iro gipundar nga malamposon kaayo; kapin sa 50 porsiyento sa mga iro ang mikuwalipikar sa pagsilbi isip mga tiktik sa droga uban sa Australian Customs Service. Latas sa daghang kaliwatan sa iro, ang mga tigpasanay nangita sa ubang mga hiyas, sama sa pagkaganahan nilang dayegon, kusganong hilig nga mangayam, kalig-on, ug kaisog.
Labing Karaang Mapa nga May De-Numerong mga Distansiya
Ang mga arkeologong Insek nakakaplag ug 2,300-anyos nga kinulit nga palid sa tumbaga nga sa tinuoray maoy usa ka mapa nga may mga gilay-on nga gipakita pinaagig numero, nagtaho ang Agence France-Presse. Ang mapa, nga naghulagway sa usa ka gamayng bahin nga mao na karon ang amihanang Probinsiya sa Hopeh, sa amihanang Tsina, naggamit sa sukod nga halos 1:500. Naglakip kinig usa ka dibuho sa mga musoleo sa hari nga iya ni Haring Wang Cuo, nga nabuhi sa ikaupat nga siglo W.K.P. Si Du Naisong, tigdukiduki sa Forbidden City sa Tsina, miingon: “Dili lamang kini mao ang labing karaang mapa nga nakaplagan sukad sa Tsina kondili ang labing karaang mapa nga gimarkahag mga numero sa kalibotan.”
Unom ka Bilyon sa 1999
Ang populasyon sa kalibotan molapas ug unom ka bilyon sa bisan unsang higayona niining tuiga, nagtaho ang inadlaw nga mantalaang Le Monde sa Pransiya. Bisan pa niana, ang gikusgon sa pagtubo sa populasyon mihinay. Ang tinuig nga pagtubo maoy ubos sa 30 porsiyento kay sa katuigang 1960. Kini nga pag-us-os sa bahin maoy tungod sa pag-uswag sa paggamit ug mga kontraseptibo ug sa mas dakong edukasyon sa mga babaye. Sumala sa taho, ang mga batan-on tali sa 15 ug 24 ang edad karon may gidaghanong kapin sa usa ka bilyon, samtang dunay kapin sa 578 ka milyong tawo nga kapin sa 60.