Kabataan Anaa sa Krisis
“Gawas kon igugol ang panahon, kusog, ug kaikag diha sa kabataan, ang tanang labing paninugdang tagdugay nga mga suliran sa katawhan magpabiling paninugdang tagdugay nga mga suliran.”—United Nations Children’s Fund.
ANG kabataan sa tibuok kalibotan anaa sa krisis. Ang makapakombinsir nga ebidensiya sa kadako niini nga trahedya gipresentar didto sa World Congress Against Commercial Sexual Exploitation of Children nga gihimo sa Stockholm, Sweden, sa 1996 ug gitambongan sa mga hawas gikan sa 130 ka nasod. Pananglitan, napamatud-an nga sa daghang bahin sa kalibotan, dunay milyonmilyong batan-ong mga babaye, ang uban ingon ka bata sa diyes anyos, nga gipugos sa pagtrabaho ingong mga pampam.
Ang Australianhong Melbourne University Law Review nag-ingon nga ang maong pinugos nga pagpamampam gitawag nga “usa sa kinangil-arang kontemporaryong mga matang sa pagpangulipon.” Human sa katuigan sa pisikal, mental, ug emosyonal nga pagdaot, kining mga batan-ong babaye nadaot pag-ayo sa tibuok kinabuhi. Sa kadaghanang kaso ang mga batan-ong babaye miuyon niining maong kapintasan tungod lamang kay buot nilang mokaon aron magpabiling buhi. Ang kamatayon pinaagi sa pagkalunos mao ang laing kapilian. Ikasubo, daghan niining bagdoy nga mga bata gipugos sa pagpamampam sa ilang nag-ilaid-sa-kakabos nga mga ginikanan, kinsa nagbaligya kanila alang sa salapi.
Nagdugang niining dayag nga trahedya alang sa kabataan mao ang kasagarang gilantugian pag-ayo nga isyu bahin sa pagpatrabaho sa bata. Sa Asia, Amerika del Sur, ug bisan asa ug sa pipila ka lalin nga mga komunidad sa Tinipong Bansa, ang kabataan nga ingon ka bata sa singko anyos gipugos sa mahimong tawgon nga “trabaho sa ulipon.” Nagtrabaho sila samag gagmayng mga robot diha sa mangil-ad nga mga kahimtang nga nagdaot sa ilang batan-ong mga lawas ug mga hunahuna. Ang kadaghanan walay edukasyon, walay ginikananong paghigugma, walay mga pinuy-anan diin mobatig kasegurohan diha niana, walay mga dulaan, walay mga parke nga kadulaan. Daghan ang sa kawalay-pagbati gipahimuslan sa ilang mga ginikanan.
Mga Batang Sundalo ug mga Balay sa mga Ilo
Nagpasamot pa gayod sa trahedya, dunay pag-uswag sa paggamit sa mga batang sundalo diha sa gerilya. Ang kabataan mahimong dagiton o mahimong paliton diha sa mga baligyaanag mga ulipon ug dayon sistematikong patyon ang pagbati, usahay pinaagi sa pagpatan-aw sa pagpatay ug tawo. Ang uban gimandoan pa gani sa pagpatay sa ilang kaugalingong mga ginikanan o sa paggamit ug droga aron ganahan pa silang mopatay.
Ang mosunod maoy usa ka pananglitan sa mga epekto sa pag-impluwensiya sa hunahuna sa libolibong batang sundalo sa Aprika. Kining makalilisang nga kabildohay nahitabo tali sa usa ka tig-alagad sa katilingban ug sa batang lalaki nga sundalo kinsa dayag nga naningkamot sa pagtipig sa kon unsay nahibilin sa iyang pagkainosente:
“Mipatay ka ba? ‘Wala.’
May pusil ka ba? ‘Oo.’
Gipunting ba nimo ang pusil? ‘Oo.’
Gipabuto ba nimo kini? ‘Oo.’
Unsay nahitabo? ‘Nangatumba lamang sila.’”
Dili ikatingala nga dunay misugyot nga ang pulong nga “infantry” mahimong dunay bag-ong kahulogan samtang ang usa magtan-aw sa mga sundalo nga nag-edad ug sayis anyos pataas. Gikataho nga bisan sukad niadtong 1988, ang mga batang sundalo mikabat ug mga 200,000 sa tibuok kalibotan.
Giingon nga tali sa katuigang 1988 ug 1992, diha sa usa ka balay sa mga ilo sa nasod sa Asia, 550 ka bata, kadaghanan mga babaye, ang gipili aron mamatay sa pagkalunos. Usa ka doktor nagtaho: “Kadtong maong mga ilo walay mga pildoras sa pagwagtang sa ilang kasakit. Bisan samtang naghigda sila nga himalatyon, gigaid sila sa ilang mga katre.”
Komosta sa Uropa? Usa ka nasod didto ang naukay sa pagkadiskobre sa usa ka internasyonal nga sindikato sa pornograpiya sa bata nga nangdagit ug mga batang babaye alang sa seksuwal nga pagpahimulos. Ang pipila ka makaluluoyng mga batang babaye gipamatay o gilunosan hangtod namatay.
Kining maong mga taho tinong nagpakita nga daghang nasod ang dunay tinuod nga suliran sa pag-abuso ug pagpahimulos sa kabataan. Apan paghinobra ba ang pag-ingon nga kini maoy tibuok-kalibotan nga suliran? Ang sunod nga artikulo motubag nianang pangutanaha.
[Hulagway sa panid 4]
Usa ka batang sundalo sa Liberia
[Credit Line]
John Gunston/Sipa Press
[Hulagway sa panid 4]
Sa usa ka pabrika ug tisa sa Colombia, ang kabataan nagsilbing tawo nga mga karetilya
[Credit Line]
UN PHOTO 148000/Jean Pierre Laffont
[Picture Credit Line sa panid 3]
Letrato sa FAO/F. Botts