Pagkapungkol—Kon sa Unsang Paagi Mamenosan Nimo ang Risgo

KADAGHANANG kaso sa pagkapungkol mahimong masanta! Ug matuod kana bisan alang sa mga tawo nga nag-antos sa peripheral vascular disease (PVD). Sumala sa gihisgotan sa miaging artikulo, ang PVD kasagarang maoy resulta sa diabetes.a Ikalipay, ang diabetes kasagarang makontrolar.

“Ang pagdiyeta mao ang pundasyon sa pagtambal sa diabetes gireseta man o wala ang insulin,” matod pa sa The Encyclopædia Britannica. Si Dr. Marcel Bayol, sa Kings County Hospital sa New York City, miingon sa Pagmata!: “Kon ang mga tawong dunay diabetes mag-isip nga ugdang sa ilang sakit, mag-amping sa ilang pagkaon, ug magpailalom sa medikal nga pagdumala, makunhoran nila ang risgo nga sila maputlan ug tiil.” Ang mga tawong dunay Type II nga diabetes nga mosunod niining tambaga mahimong makamatikod gani nga ang ilang mga simtoma moarang-arang paglabay sa panahon.b

Hinungdanon ang Ehersisyo

Ang ehersisyo hinungdanon usab. Motabang kini sa lawas sa pagmentinar sa mga sukod sa glucose, o asukar, sulod sa normal nga gidaghanon. Kon nadayagnos ang PVD, ang ehersisyo makatabang sa pagmentinar sa hinungdanong kusog, kasayon sa paglihoklihok, ug pag-agos sa dugo ngadto sa nadaot nga mga bahin sa kasway. Ang ehersisyo motabang usab sa pagpamenos sa sugmatsugmat nga pagtakiang—ang kasakit nga mahimong bation sa mga nag-antos sa PVD diha sa ilang mga pusopuso sa bitiis sa dihang sila maglakaw o mag-ehersisyo. Bisan pa niana, kanang mga tawhana kinahanglang maglikay sa mga ehersisyo nga magpahago ug magpaulpot-ulpot sa ilang mga bitiis. Ang mas angayang mga ehersisyo naglakip sa paglakaw, pagbisikleta, pagbugsay, paglangoy, ug aerobics diha sa tubig. Ang usa kinahanglang mokonsulta kanunay sa doktor una pa magdiyeta o magsugod sa usa ka linaing programa sa ehersisyo.

Siyempre, ang pagpanabako kinahanglan gayong likayan ni bisan kinsa nga gustog maayong panglawas. Ang PVD usa lamang sa taas nga listahan sa mga sakit nga gipahinabo o kaha gipasamot sa pagpanabako. “Ang pagpanabako maoy usa ka dakong hinungdan sa mga pagkapungkol, ilabina kon ang tigtabako dunay diabetes ug PVD,” matod ni Dr. Bayol. Unsa ka dako nga hinungdan? Ang usa ka giya sa pagpahiuli sa mga napungkol nag-ingon nga “ang pagkapungkol 10 ka beses nga mas labaw taliwala sa mga tigtabako kay sa mga dili-tigtabako.”

Pag-atiman sa Masakitong mga Kasway

Ang PVD makapahinay sa sirkulasyon ngadto sa mga bitiis, nga makapahinabo sa sakit nga gitawag ug neuropathy—pagkamatay, o pagkadili-mobati, sa mga nerbiyos. Dayon ang mga bitiis mahimong daling madaot, bisan pag ang maong tawo naghigda lamang. Pananglitan, tungod kay dili siya mobati ug kasakit, ang nag-antos mahimong grabeng mapaso kon ang iyang de-koryenteng habol o haklap nga magpainit masobraan ka init! Tungod niini, ang mga tiggama nagpasidaan sa mga tawong dunay diabetes nga mag-amping sa dihang naggamit niining mga produktoha.

Ang masakitong mga kasway mas dali usab nga mataptan sa impeksiyon. Ang gamay lamang nga garas mahimong mosangpot sa mga kabahong, bisan sa gangrena. Busa ang pag-atiman sa tiil hinungdanon, ug kini naglakip sa pagsul-ob ug komportable, dili-huot nga mga sapatos ug paghupot nga hinlo ug uga sa mga bitiis ug tiil. Daghang ospital ang dunay mga klinika alang sa tiil nga nag-edukar sa mga pasyente maylabot sa pag-atiman sa tiil.

Sa dihang ang PVD miabot na sa punto nga gikinahanglan ang pag-opera, ang mga siruhano kasagarang mosulay sa paglikay sa pagputol sa kasway. Usa ka kapuling pamaagi mao ang balloon angioplasty. Ang usa ka siruhano nga espesyalista sa kaugatan mopasok ug kateter nga dunay balon sa tumoy. Ang balon paburoton, nga magpainat dayon sa mikulo nga arteriya. Ang laing kapilian mao ang bypass nga operasyon—ilisan ang depektoso kaayong kaugatan sa kaugatan nga gikuha gikan sa laing parte sa lawas.

Si Barbara, kinsa 54 anyos, nag-antos sa Type I nga diabetes sukad sa panuigon nga 4 anyos. Human siya manganak sa iyang unang anak, siya nakaagom ug PVD sa iyang mga tiil. Ang pipila ka doktor nagtambag kaniya nga ipaputol kana. Apan, si Barbara nakakaplag ug iladong siruhano nga espesyalista sa kaugatan kinsa migamit ug angioplasty aron moarang-arang ang sirkulasyon sa dugo ngadto sa iyang mga tiil. Ang angioplasty misaler sulod sa usa ka yugto, apan ngadtongadto si Barbara nagkinahanglan ug bypass, nga nagmalamposon. Si Barbara karon nag-amping pag-ayo sa iyang mga tiil.

Likayi nga Masamad

Ang samad maoy ikaduhang pangunang hinungdan sa pagkapungkol. Nga dili kaayo mopili ug tinong parte sa lawas, ang samad mahimong mopahinabog kadaot sa bisan unsang parte sa lawas. Apan, ang diyosnong panglantaw sa kinabuhi dakog mahimo sa pagpamenos sa risgo nga masamad ang usa ka tawo. Nagtrabaho man, nagdrayb, o naglingawlingaw, ang mga Kristohanon kinahanglang mag-isip sa ilang lawas ingong gasa gikan sa Diyos. Busa, buot nilang motahod sa tanang kinahanglanon sa kahilwas ug likayan ang binuang nga pagpameligro sa kaugalingon.—Roma 12:1; 2 Corinto 7:1.

Unsay ginahimo aron sa pagpamenos sa risgo sa pagkasamad diha sa mga nasod nga gilubngan ug mga mina? Ang gipaluyohan-sa-gobyerno nga mga programa maylabot sa kaamgohan bahin sa mina anaa na sa daghang nasod. Sumala sa usa ka taho sa sekretaryo-heneral sa Hiniusang Kanasoran, kining mga programaha nagtudlo sa “mga populasyon nga nameligro . . . kon unsaon pagpamenos sa ilang mga purohan nga mabiktima samtang nagpuyo ug nagtrabaho diha sa mga dapit nga gilubngag mga mina.”

Ikasubo, “ang mga tawo naanad na nga dunay mga mina ug wala na mag-amping,” matod sa taho sa United Nations. “Usahay ang relihiyosong mga hinungdan nag-awhag [sa mga tawo] sa pagsagop sa maoy-pagbuot-sa-kapalaran nga tinamdan ngadto sa maong mga kapeligrohan.” Apan ang maoy-pagbuot-sa-kapalaran nga tinamdan wala paluyohi sa Pulong sa Diyos. Sa kasukwahi, ang Bibliya nag-awhag ug pag-amping ug kahilwas.—Deuteronomio 22:8; Ecclesiastes 10:9.

Busa pinaagi sa pag-amping ug paghimog igong mga lakang sa pagpanalipod sa imong panglawas, mamenosan nimo pag-ayo ang risgo nga mapungkol. Apan komosta kadtong napungkol na? Makapahimulos ba gihapon sila ug de-kalidad nga kinabuhi?

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 4]

Ang pagtabako magpauswag pag-ayo sa risgo sa pagkapungkol, ilabina alang niadtong dunay sakit sa kaugatan

[Hulagway sa panid 5]

Ang angayang ehersisyo ug maayong diyeta makatabang sa himsog nga sistema sa kaugatan