Ang Gubat sa Plataea—Pagkapildi sa Usa ka “Oso”

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA GRESYA

PIPILA ka hilom nga kagun-oban sa templo. Biniyaang mga batong kinulitan ug mga grabang dalandalan. Usa ka awaawng kapatagan sa tunga sa naghanayhayng mga bungtod sa tiilan sa kabukiran diha sa mga pangpang sa Asopós River, 50 kilometros amihanan-kasadpan sa Atenas, Gresya.

Walay makalimod sa kamatuoran nga kami nagbarog sa mismong lugar diin ang usa sa kataposang panagkombate sa Persianhon-Gresyanhon nga armadong gubat gisangka duolan sa 2,500 ka tuig kanhi. Mao kini ang dapit sa kinadak-ang gubat sa mamala sa tanang Persianhong mga Gubat—ang Gubat sa Plataea.

Mga Timaan sa Komprontasyon

Sama sa maayo-kaayong pagkasulat nga manuskrito, ang tagna sa Bibliya nagtagna nang daan sa daghan nang kasiglohan sa pagtungha ug pagkapukan sa mga gahom sa kalibotan. Ingon sa gitagna, ang Medo-Persianhong gahom sa kalibotan, nga gisimbolohan sa usa ka oso ug usa ka laking kanding, nangilog ug bag-ong mga teritoryo nga ang bug-os nga katuyoan mao ang kampanya sa pagpadako sa imperyo pakasadpan. (Daniel 7:5; 8:4) Apan, sa ilang kampanya batok sa Gresya, ang mga puwersang Persianhon ilalom ni Haring Dario I nakaagom ug dakong kaparotan sa Marathon sa 490 W.K.P. Upat ka tuig sa ulahi, si Dario namatay.

Ang tagna ni Daniel dugang naghisgot bahin sa “tulo ka hari nga motindog sa Persia” ug dayon bahin sa ikaupat nga Persianhong hari, kinsa “mag-ukay sa tanan batok sa gingharian sa Gresya.” Dayag nga kanang haria mao si Xerxes nga anak ni Dario. (Daniel 11:2) Kay naningkamot nga makabalos tungod sa kapildihan sa Persia sa Marathon, si Xerxes misulong uban ang dakong puwersa batok sa kinadak-ang yuta sa Gresya sa 480 W.K.P. Apan, human sa dakong kapildihan nga kadaogan sa Thermopylae, ang iyang puwersa sa kataposan nakaagom ug mapait nga kaparotan sa Salamis.a

Mardonius—Usa ka Hadlokang Manggugubat?

Ang naulawang Xerxes dalidaling miatras ngadto sa Lydia, nga gibiyaan ang 300,000 niyang kasundalohan ilalom sa pagdumala sa beteranong manggugubat nga si Mardonius, kinsa gitudlo sa pagdumala sa nailog nga mga rehiyon sa Gresya. Gikan sa iyang kampo sa tingtugnaw sa Thessaly, si Mardonius nagpadalag usa ka hawas ngadto sa Atenas nga may sugyot nga nagtanyag sa Atenas ug bug-os nga pagpasaylo, sa pagtukod pag-usab sa gisunog nga mga templo, sa pagpasig-uli sa teritoryo, ug angay nga panag-abinay ingong independente nga may-kagawasang siyudad. Apan, wala dawata sa mga taga-Atenas ang sugyot ug midangop sa Sparta alang sa militaryong tabang.

Gitambagan si Mardonius sa rebeldeng mga Grego nga misimpatiya kaniya nga iyang mahaylo ang masukolong mga Grego pinaagi sa paghiphip sa ilang mga lider. Apan si Mardonius wala makaangay sa paggamit nianang paagiha. Siya naningkamot gihapon sa paglikay sa direktang komprontasyon batok sa mga Grego, ug siya mitanyag na usab sa pagtugot sa mga taga-Atenas sa pagsurender ubos sa paborableng mga kondisyon. Apan, sila nagpabiling matig-a sa ilang pagdumili.

Ang Kataposang Lihok

Busa, ang kataposang yugto sa komprontasyon sa Persia ug Gresya gisangka sa Plataea, sa Agosto 479 W.K.P. Didto, mga 40,000 ka Gregong kasundalohang magbabaklay—nga naglakip sa mga taga-Atenas, mga Spartanhon, ug mga sundalo nga gikan sa ubang mga siyudad sa Gresya—ilalom ni Heneral Pausanias sa Sparta miatubang sa 100,000 ka buok nga sakop sa tropa ni Mardonius.

Sulod sa tulo ka semana ang dagkong pundok sa duha ka kasundalohan, nga parehas nga nahadlok sa inatubangay nga engkuwentro, nagsangka nga way-katinoan sa Asopós River. Sumala pa sa sugilanon ang duha ka pundok sa kasundalohan gisaaran ug kadaogan sa ilang tagsatagsang mga mananagna kon dili sila ang manulong. Apan, gipunayan ug hasi sa Persianhong mga sundalong magkakabayo ang mga Grego, nga nailog ang panon sa nagdala sa gikinahanglang suplay ug gibutangag hilo ang mga atabay nga gisaligan sa mga Grego alang sa tubig.

Alang kang Mardonius, ang kataposan sa gubat morag duol na. Apan kining Persianhong komander nakamenos sa katakos sa pagpakiggubat sa ilang kaaway. Ang heneral nadani sa paglaom sa dihadiha ug tagsaong kadaogan. Busa, iyang gibalhin ang iyang kasundalohan tabok sa suba dihadiha ug miatake.

Nagpatindog ang mga Persianhon ug ilang pangdepensang mga taming nga takupis ug sa likod niini nagpaulan ug mga pana ngadto sa mga kaaway. Ang 8,000 ka taga-Atenas giatake sa mirebeldeng mga Grego nga kaabin sa mga Persianhon, samtang ang kadaghanan sa puwersa ni Mardonius miatake sa 11,500 ka Spartanhon. Aron mapanalipdan ang ilang kaugalingon batok sa panganod sa mga pana, ang mga Spartanhon nanghupo sa likod sa ilang mga taming. Apan, dayon, ingong usa ka grupo ilang gilansad ang disiplinadong pagbalos ug atake. Uban sa ilang mas tag-as nga mga bangkaw ug mas bug-at nga kalasag sa lawas, gitudatoda nilag atraka ang mga Persianhon.

Nakurat, ang mga Persianhon miatras. Kasamtangan, gipildi sa mga taga-Atenas ang traydor nga mga Grego. Ang kasundalohan ni Mardonius—nga gidepensahan sa ilang mga sundalong magkakabayo—dalidaling miatras tabok sa suba. Si Mardonius gihasmagan gikan sa iyang kabayo ug gipatay. Ang Persianhong kasundalohan, nga nawad-an na sa ilang lider, nagkatibulaag ug nanagan.

Sa samang higayon, sa kadaplinan sa baybay sa Ionia sa Mycale tabok sa dagat, ang Gresyanhong puwersa sa dagat nakaangkon ug dakong kadaogan batok sa puwersa sa dagat sa Persia, nga halos wala makalahutay sa kapildihang naangkon sa Salamis sa una pa nga tuig. Ang nag-usang mga puwersa sa gamhanang kasundalohan sa Persia nakaagom ug dakong kapildihan.

Usa ka Baldadong “Oso”

Ang puwersa militar sa Persia dili na gayod makasangka diha sa kayutaan sa Uropa. Ang Persianhong kasundalohan bug-os nga nalaglag ingong organisadong puwersa sa pagpakiggubat. Human niadto, sumala pa sa librong A Soaring Spirit, “si Xerxes mipauli ngadto sa iyang mga kaulohan ug sa pagkalingaw sa iyang harem. Matag karon ug unya iyang gipaikag ang iyang kaugalingon sa pagpalambo sa mga proyekto sa pagpanukod sa iyang amahan, nga nagdugang ug mga palasyo ug mga tigomanang monumento sa seremonyal nga kaulohan sa Persia, ang Persepolis. Apan siya wala gayoy nahimong dagkong kalamposan.”

Napanalipdan sa likod sa kahilwasan sa harianong kinabuhi, gikutohan sa ambisyoso niadto nga magdadaog ang iyang kalihokan sa walay hinungdang sirkulo sa pagmaniobra sa politika ug sa tabitabi sa palasyo. Hinunoa, bisan didto, siya nahigawad. Sa 465 W.K.P., gipapatay siya sa pundok sa mga daotag-laraw diha sa iyang kaugalingong kama.

Ang A Soaring Spirit nagkomento: “Sa pagsunodsunod sa Persianhong mga hari nga mipuli—labing menos sa panghunahuna sa Gregong mga magsusulat nga nahimong pangunang tuboran sa impormasyon bahin sa imperyo niining yugtoa—walay usa ang nagpasundayag sa kaabtik o kahawod nga sama kang Ciro o Dario. Ilalom sa anak ni Xerxes, si Artaxerxes I, ang salapi, dili kasundalohan, ang nahimong pangunang instrumento sa polisa sa Persianhong imperyo. Iyang gigamit ang sensilyo sa gingharian sa pagsalga sa mga kalihokang Gresyanhon, nga nanghiphip sa nagkalainlaing [siyudad-estado] sa pagpaukay ug kagubot . . . Ang mga sensilyo, nga maoy bulawang daric, dunay larawan ni Dario nga nagkapot ug pana ug sudlanan sa mga udyong; mayubitong hisgotan sa mga Grego kini ingong ‘mga magpapanang Persianhon.’”

Ang intriga ug pagpamatay nagpadayon sa pagdaot sa harianong panimalay sa Persianhong Imperyo pinaagig dugo hangtod nga nawagtang kini sa kataposan. Ang imperyo nagkahuyang, ug ang Persianhong gingharian anam-anam nga nawad-ag gahom ug katakos sa pagmando.

Bisan pa sa kataposang mga pagsulay sa paglig-on sa rehimen, ang harianong balay talipukan na sa panahon nga si Alejandrong Bantogan—usa ka tawo kansang imperyalistikong panan-aw ug mga ambisyon motugbang nianang kang Ciro—nagsugod sa pagmartsa latas sa halapad nga imperyo sa ikaupat nga siglo W.K.P. Sa makausa pa, ang tagna sa Bibliya natuman hangtod mismo sa kataposang detalye.

[Footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 26]

Medo-Persia ug Gresya—Duha ka Siglong Komprontasyon

539 W.K.P. Ang Medo-Persia nahimong ikaupat nga gahom sa kalibotan. Giilog niini ang teritoryo sa tulo ka dagkong mga lugar: amihanan (Asirya), kasadpan (Ionia), ug habagatan (Ehipto) (Daniel 7:5; 8:1-4, 20)

500 W.K.P. Mga Grego sa Ionia (Asia Minor) mirebelde batok sa mga magmamandong Persianhon

490 W.K.P. Giabog sa mga taga-Atenas ang mga Persianhon sa Marathon

482 W.K.P. Si Xerxes ‘nangukay sa tanan batok sa Gresya’ (Daniel 11:2)

480 W.K.P. Dakog kapildihan nga kadaogan sa mga Persianhon sa Thermopylae; naparot ang mga Persianhon sa Salamis

479 W.K.P. Ang mga taga-Atenas ug mga Spartanhon nakadaog batok sa mga Persianhon sa Plataea

336 W.K.P. Si Alejandro nahimong hari sa Macedonia

331 W.K.P. Ang kasundalohang Persianhon gipukan ni Alejandrong Bantogan sa Gaugamela; ang Gresya nahimong ikalima nga gahom sa kalibotan (Daniel 8:3-8, 20-22)

[Mga hulagway]

Persianhong magpapana

Prosesyon sa Gregong mga sundalong magkakabayo

[Credit Lines]

Musée du Louvre, Paris

Letrato gikuha sa kortesiya sa British Museum

[Kahon sa panid 26]

Ang Kataposang Dangatan sa mga Pagpakigsangka sa Tanang Tawhanong Gahom

“Sa mga adlaw niadtong mga haria ang Diyos sa langit magatukod ug usa ka gingharian nga dili gayod malumpag. Ug ang gingharian mismo dili igapasa ngadto sa laing katawhan. Kini magadugmok ug magaut-ot niining tanang gingharian, ug kini molungtad sa walay kataposan.”—Daniel 2:44

[Hulagway sa panid] 25]

Ang panggubatan sa Plataea, diin ang organisadong puwersa sa pagpakiggubat sa Persia napukan